Δημοσιογραφική ηθική, η «αχίλλειος πτέρνα» της δημοσιογραφικής εκπαίδευσης

Δεν φοβάμαι μήπως οι φοιτητές και οι φοιτήτριές μας, βγαίνοντας στο μεϊντάνι, δεν προσαρμοστούν στα νέα εργαλεία της τεχνολογίας της επικοινωνίας. Είναι σίγουρο ότι θα τα καταφέρουν με τον καλύτερο τρόπο. Αλλά ούτε και ότι δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στις τρέχουσες συνθήκες της δουλειάς. Ο χρόνος προσαρμογής είναι συνήθως πολύ μικρός και δεν απαιτεί εξεζητημένες δεξιότητες.
Αυτό που τρέμω είναι ότι δεν θα έχω, έχουμε, καταφέρει να ασχοληθούμε όσο και όπως πρέπει με την ηθική τους προετοιμασία. Όπως είχε έγκαιρα εντοπίσει ο σπουδαίος Πολωνός δημοσιογράφος Ρίσαρντ Καπισίνσκι «ο δημοσιογράφος πρέπει να κάνει ηθικές επιλογές, συχνά στιγμιαία, σ’ ένα δευτερόλεπτο, όπως για παράδειγμα όταν παίρνει μια συνέντευξη ή έχει μια ζωντανή μετάδοση. Αυτό απαιτεί στιγμιαίες αντιδράσεις και άριστη ηθική προετοιμασία» (Αυτοπροσωπογραφία ενός ρεπόρτερ, 2009, Μεταίχμιο).
Το νόημα, η αξία της είδησης και τα ηθικά της συμφραζόμενα που προτάσσει ο Καπισίνσκι, είναι νυν και αεί το ζητούμενο στη δημοσιογραφία. Γιατί είναι αυτή, η ηθική προετοιμασία, που σε προστατεύει από το να χρησιμοποιείς ευτελή τεχνάσματα για να κάνεις δήθεν αντιπολιτευτική κριτική, αλλά και αυτή που σε κάνει να μπορείς να ορθώσεις ανάστημα μπροστά στον αρχισυντάκτη που θέλει να γίνεις «κοράκι» για λίγες χιλιάδες εφήμερα likes. Φυσικά, θα σκοντάψεις και θα πέσεις κι εκεί η ηθική προετοιμασία θα σε βοηθήσει να σηκωθείς, αναγνωρίζοντας τα λάθη σου και θα σε αποτρέψει από το να καμωθείς πως αυτά δεν έγιναν ή ακόμα χειρότερα να θεωρήσεις ότι τα ξεφορτώθηκες μ’ ένα delete.
Τα παραπάνω λέγονται επαγγελματισμός και μόνο όσοι δεν είναι ευκαιριακοί επιβάτες του «δημοσιογραφικού τρένου» μπορούν υπό συνθήκες και να τα κατανοήσουν και να τα υπηρετήσουν. Την στιγμή της υπεραφθονίας πληροφορίας και της εύκολης πρόσβασης στα δεδομένα, ο δημοσιογράφος δεν είναι τροχονόμος της είδησης, αλλά αυτός που την επεξεργάζεται και αντιλαμβάνεται τη βαρύτητα, τη σημασία και τις επιπτώσεις της.
Όσοι έχουμε την τύχη και το προνόμιο να εκπαιδεύουμε νέους δημοσιογράφους, είναι εξαιρετικά σημαντικό να δίνουμε προτεραιότητα σε αυτή τη διάσταση της εκπαίδευσής τους, που είναι και η «αχίλλειος πτέρνα» της σημερινής δημοσιογραφίας. Από την άλλη, άνθρωποι που κρατούν ρόλους επιτελικούς στους δημοσιογραφικούς οργανισμούς είναι σημαντικό να επιστρέφουν και να ξαναθυμούνται μια στο τόσο τις βασικές αξίες. Αυτές που εν τέλει ορίζουν το δημοσιογραφικό επάγγελμα.