Στα οφέλη που μπορούν να προσδοκούν οι κάτοικοι των των λιγνιτικών περιοχών σε Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη, λίγες ημέρες μετά την ολοκλήρωση της δημόσιας διαβούλευσης για το Master Plan της απολιγνιτοποίησης, στέκεται σε συνέντευξή του στη Greenagenda.gr ο Κωστής Μουσουρούλης, πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης.
Ο κ. Μουσουρούλης αναφέρεται στο έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον στις λιγνιτικές περιοχές και σε ποιες δραστηριότητες αυτό κατευθύνεται, γνωστοποιώντας ότι εξετάστηκαν περίπου 80 ιδιωτικά σχέδια: τα 16 εξ αυτών αναμένεται να δημιουργήσουν πάνω από 8.000 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας, με τα ωριμότερα να ξεπερνούν το συνολικό ύψος των 3,5 δισ. ευρώ. Πέραν όμως από τις επενδυτικές προτάσεις των ιδιωτών, τονίζει ο ίδιος, έχουν κατατεθεί και προτάσεις από δημόσιους φορείς για επενδύσεις στις λιγνιτικές περιοχές που αφορούν σε κεφαλαιουχικές δαπάνες που υπερβαίνουν τα €1,14 δισ. ευρώ.
Στόχος, σύμφωνα με τον κ. Μουσουρούλη, είναι η Δυτική Μακεδονία να διατηρήσει την ενεργειακή της ταυτότητα με επίκεντρο την κατασκευή φωτοβολταϊκών πάρκων, ενώ σχεδιάζεται να δημιουργηθεί βιομηχανικό πάρκο ηλεκτροκίνησης.
Σημειώνει ότι υπάρχει ενδιαφέρον για την κατασκευή εργοστασίου μπαταριών συνολικής επένδυσης περίπου 200 εκατομμυρίων που θα μπορούσε να δημιουργήσει έως 600 συνολικές θέσεις κατά τη λειτουργία.
Όσον αφορά τη Μεγαλόπολη, σύμφωνα με τον ίδιο υπάρχει προχωρημένο ενδιαφέρον από φαρμακοβιομηχανία για επένδυση ύψους περίπου 90 εκατομμυρίων ευρώ, που θα μπορούσε να δημιουργήσει έως 400 άμεσες θέσεις κατά τη λειτουργία.
«Μέσα στο ζοφερό κλίμα που επικρατεί παγκοσμίως λόγω της πανδημίας COVID 19 και των σοβαρών συνεπειών για τις οικονομίες και τις κοινωνίες, συντελείται ένα έργο που στοχεύει στη δημιουργία ενός νέου προτύπου βιώσιμης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης στις λιγνιτικές περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης στην Αρκαδία. Πρόκειται για το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης των περιοχών αυτών», επισημαίνει ο κ. Μουσουρούλης.
Το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης εξήλθε από το στάδιο της διαβούλευσης στις 10 Νοεμβρίου. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;
Θέσαμε σε θεσμική δημόσια διαβούλευση το Masterplan, έχοντας παράσχει στους εμπλεκόμενους φορείς όλα τα στοιχεία και τις πληροφορίες σχετικά με το ΣΔΑΜ, με σκοπό να λάβει χώρα ένας εποικοδομητικός διάλογος, ώστε να υπάρξουν σχόλια και προτάσεις. Έχω τονίσει επανειλημμένως ότι δεν πρόκειται για μια έκθεση ιδεών, αλλά για ένα στρατηγικό σχέδιο συνεκτικό, δομημένο, περιεκτικό και πρωτοπόρο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ένα σχέδιο που θέτει φιλόδοξους αλλά παράλληλα ρεαλιστικούς στόχους ενώ, ταυτόχρονα, προσδιορίζει τα αναγκαία μέσα για την επίτευξή τους. Η δουλειά μας στη μετα-διαβουλευτική φάση πλέον είναι να εντοπίσουμε τα κενά που πιθανόν να υπάρχουν και να τα συμπληρώσουμε, να διορθώσουμε τις ατέλειες, και να ενισχύσουμε σημεία που χρήζουν βελτίωσης προς αυτήν την κατεύθυνση. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο έγινε και η διαβούλευση. Πρακτικά σημαίνει συν-διαμόρφωση, με διατήρηση και ενδυνάμωση του πνεύματος συλλογικότητας και συνεργασίας. Την αρχή την κάναμε τον Ιούλιο 2020, θέτοντας σε λειτουργία τη διαδικτυακή πλατφόρμα ΣΔΑΜ (sdam.gr) ως ένα «παράθυρο» επικοινωνίας με όλους. Η ανθρωποκεντρικότητα του Σχεδίου δεν έγκειται μόνο στις προβλέψεις για τους κατοίκους των περιοχών αλλά και στη λήψη των αποφάσεων με τη συνδρομή τους. Η δημόσια διαβούλευση απετέλεσε ένα πολύ καλό μέσο για τον σκοπό αυτόν και στη βάση των πορισμάτων της το τελικό σχέδιο θα υποβληθεί προς έγκριση στην αρμόδια Κυβερνητική Επιτροπή.
Ποια είναι τα οφέλη που μπορούν να προσδοκούν οι κάτοικοι των περιοχών αυτών που έχουν πληγεί σε μεγάλο βαθμό και από την οικονομική κρίση αλλά και από τις συνέπειες της πανδημίας;
Κεντρική προτεραιότητα αποτελεί η εξασφάλιση μιας δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών της Δ. Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης με βάση τρεις άξονες: α) την προάσπιση της απασχόλησης, εξασφαλίζοντας τις θέσεις εργασίας και δημιουργώντας νέες, β) την αντιστάθμιση των κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης, διατηρώντας και ενισχύοντας τον κοινωνικό ιστό, και γ) την διασφάλιση της ενεργειακής αυτάρκειας των λιγνιτικών περιοχών και της χώρας ευρύτερα, αναπτύσσοντας την τοπική οικονομία. Εν ολίγοις, η απολιγνιτοποίηση, με ξεκάθαρο όραμα για την “επόμενη μέρα” και ολοκληρωμένο σχέδιο (Master Plan) για τη μετάβαση, είναι απόλυτα εναρμονισμένη με τους περιβαλλοντικούς όρους και στόχους της ΕΕ, ενισχύει πιο ανταγωνιστικές μεθόδους παραγωγής και βοηθά στην επανεκκίνηση των τοπικών οικονομιών. Θα τολμήσω να πω ότι το όλο εγχείρημα θα αποτελέσει για τους κατοίκους των περιοχών αυτών – οι οποίοι δεν έχουν απλά πληγεί από την κρίση και από τις συνέπειες της πανδημίας αλλά βρίσκονται εδώ και δεκαετίες σε μια λιμνάζουσα οικονομικο-κοινωνική κατάσταση απόλυτης εξάρτησης από τον λιγνίτη – μια τεράστια ευκαιρία ανάκαμψης, αναδόμησης και αναγέννησης του τόπου τους. Θα αποτελέσει μια νέα αρχή.
Τι έχει γίνει μέχρι τώρα για την υλοποίηση αυτής της μετάβασης;
Καταρχάς, με το μακροπρόθεσμο σχέδιο που παρουσίασε το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, καθορίσαμε ένα “πακέτο” μέτρων που έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται ήδη από τον Φεβρουάριο 2020 για την ομαλή και δίκαιη μετάβαση. Προχωρήσαμε σε εξειδίκευση συγκεκριμένων δράσεων και μέτρων, για τη ταχύτερη ολοκλήρωση του σχεδιασμού της Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης και την έγκαιρη υλοποίηση επενδυτικών-αναπτυξιακών σχεδίων, π.χ. μέσω νομοθετικής ρύθμισης για τον καθορισμό Ζωνών Απολιγνιτοποίησης ή ακόμη μέσω Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων για τον καθορισμό των επιτρεπόμενων χρήσεων γης, τους γενικούς όρους και περιορισμούς δόμησης.
Φυσικά χρειάσθηκε να καταρτισθεί και ένα Ειδικό Μεταβατικό Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης 2020-2023 το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από πόρους κυρίως του ΕΣΠΑ 2014-2020, του Πράσινου Ταμείου και του νέου Ταμείου Ανάκαμψης και θα ‘τρέξει’ για το διάστημα μέχρι την έγκριση του Επιχειρησιακού Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης 2021-2027 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι σχετικές δράσεις αφορούν – ενδεικτικά – στην ενίσχυση της απασχόλησης και τη στήριξη της κοινωνικής συνοχής, την τόνωση της επιχειρηματικότητας, την αντιμετώπιση των προβλημάτων τηλεθέρμανσης, κ.ά.. Το Πράσινο Ταμείο, από την πλευρά του, έχει αναλάβει τη χρηματοδότηση των απαιτούμενων δράσεων και έργων για την ανάπτυξη βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος, προκειμένου να καταστεί δυνατή η ενίσχυση και η σταδιακή διαφοροποίηση των τοπικών οικονομιών και η δημιουργία θέσεων εργασίας στις λιγνιτικές περιοχές.
Επίσης, σε συνεργασία με τη ΔΕΗ, αντιμετωπίστηκε το ζήτημα της απρόσκοπτης παροχής τηλεθέρμανσης, μέσω μιας βιώσιμης και οικονομικά συμφέρουσας για τα νοικοκυριά λύσης. Για τη Δυτική Μακεδονία, στη μεταβατική περίοδο η τηλεθέρμανση θα εξασφαλιστεί μέσω της διασύνδεσης των τηλεθερμάνσεων Αμύνταιου, Πτολεμαΐδας και Κοζάνης και τη σύνδεση των δικτύων με τη νέα μονάδα της ΔΕΗ (Πτολεμαΐδα V) καθώς και με μια νέα μονάδα Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης (ΣΗΘΥΑ) η οποία θα τροφοδοτείται με φυσικό αέριο από αγωγό του Διαχειριστή Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ) και θα παρέχει την απαιτούμενη θερμική ενέργεια για την απρόσκοπτη λειτουργία των τηλεθερμάνσεων.
Διαβάσαμε στο σχέδιο ότι έχουν θεσπισθεί ειδικά κίνητρα για την προσέλκυση επενδύσεων στις λιγνιτικές περιοχές. Μπορείτε να μας πείτε δυο λόγια σχετικά;
Το Master Plan έχει στόχο την προσέλκυση επενδύσεων. Ξέρετε ότι υπάρχουν ανοικτές προσκλήσεις για την υποβολή επενδυτικών προτάσεων από ιδιώτες αλλά και δημόσιους φορείς.
Όσον αφορά στις ιδιωτικές επενδύσεις, έχει σχεδιαστεί συγκεκριμένη δέσμη κινήτρων η οποία θα λάβει τη μορφή ειδικού καθεστώτος ενίσχυσης για τις λιγνιτικές περιοχές, όπου απαιτούνται σημαντικές διαρθρωτικές μεταβολές για τη διαφοροποίηση της παραγωγικής οικονομίας. Οι σχετικές διαβουλεύσεις πραγματοποιούνται ήδη με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ιδίως ως προς την τεκμηρίωση της αναγκαιότητας αύξησης της έντασης (60-80% ανάλογα με το μέγεθος της επιχείρησης), τόσο των τομεακών ενισχύσεων στους αναπτυξιακούς άξονες του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης –καθαρή ενέργεια, βιοτεχνία, βιομηχανία και εμπόριο, έξυπνη αγροτική παραγωγή, βιώσιμος τουρισμός, τεχνολογία & εκπαίδευση- όσο και των οριζόντιων ενισχύσεων για φυσικές και ψηφιακές υποδομές, επανακατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού, καθοδήγηση επιχειρηματικότητας κ.λπ. Επιπλέον, είναι σε διαπραγμάτευση οι Κατευθυντήριες Γραμμές Περιφερειακών Ενισχύσεων για την περίοδο 2022-2027, όπου σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, τα ποσοστά ενίσχυσης θα είναι ιδιαίτερα αυξημένα σε σχέση με τα υφιστάμενα.
Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στη ρήτρα δίκαιης μετάβασης, η οποία αποφασίστηκε να διατρέχει όλες τις αναπτυξιακές δράσεις του κράτους, ως επιπλέον κίνητρο ή προτεραιότητα. Να σας αναφέρω ενδεικτικά πως η ρήτρα δίκαιης μετάβασης εφαρμόζεται στο Πρόγραμμα «Εξοικονομώ-Αυτονομώ» με προσαύξηση του βασικού ποσοστού επιχορήγησης κατά 10% στις λιγνιτικές περιοχές, στον νόμο για την ηλεκτροκίνηση όπως επίσης και για την επιτάχυνση έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
Υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον για τις λιγνιτικές περιοχές και σε ποιες δραστηριότητες θα κατευθυνθούν οι επενδύσεις;
Στο Master Plan έχουν ληφθεί υπόψη και αναλυθεί κυρίως επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα με βάση το εκπεφρασμένο ενδιαφέρον για κάθε έναν από τους παραπάνω αναπτυξιακούς άξονες και για κάθε επηρεαζόμενη περιοχή. Εξετάστηκαν περίπου 80 ιδιωτικά σχέδια. Τα 16 εξ αυτών αναμένεται να δημιουργήσουν πάνω από 8.000 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας, με τα ωριμότερα να ξεπερνούν το συνολικό ύψος των €3,5δισ. και να αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για τη συγκρότηση και την ανάπτυξη ενός οικοσυστήματος επενδύσεων, ανεξαρτήτως μεγέθους και φορέα υλοποίησης. Περιμένουμε ένα μεγάλο ποσοστό του επηρεαζόμενου εργατικού δυναμικού να απορροφηθεί από τις επενδύσεις αυτές. Πέραν όμως από τις επενδυτικές προτάσεις των ιδιωτών, έχουν στο πλαίσιο σχετικής διαβούλευσης, κατατεθεί και προτάσεις από δημόσιους φορείς για επενδύσεις στις λιγνιτικές περιοχές που αφορούν σε κεφαλαιουχικές δαπάνες που υπερβαίνουν τα €1,14 δισ. Είμαστε βέβαιοι ότι χάρη στο σύνολο των επενδύσεων που θα πραγματοποιηθούν στις περιοχές αυτές, θα αποκατασταθεί πλήρως η ισορροπία στο ισοζύγιο της απασχόλησης.
Υπάρχουν κάποια παραδείγματα;
Σε σχέση με το στόχο για καθαρή ενέργεια -θέλουμε η Δυτική Μακεδονία να διατηρήσει την ενεργειακή της ταυτότητα- έμφαση δίνεται στην κατασκευή φωτοβολταϊκών πάρκων, με εκπεφρασμένο ενδιαφέρον για την κατασκευή ~2GW, εκ των οποίων ~0.4GW βρίσκονται υπό κατασκευή. Συγκεκριμένα, η ΔΕΗ έχει ήδη υπό κατασκευή 230MW, σε επένδυση ύψους περίπου εκατόν τριάντα τριών (133) εκατομμυρίων ευρώ, τα ΕΛΠΕ έχουν υπό κατασκευή 204MW, σε επένδυση ύψους περίπου 130 εκατομμυρίων ευρώ. Η ΔΕΗ ενδιαφέρεται για 1.7GW επιπλέον που βρίσκονται υπό ανάπτυξη. Αντίστοιχα, στη Μεγαλόπολη, η ΔΕΗ έχει ήδη υπό κατασκευή 50MW και ενδιαφέρεται για ~0.5GW επιπλέον που βρίσκονται υπό ανάπτυξη.
Στον τομέα της Βιομηχανίας, βιοτεχνίας και εμπορίου σχεδιάζεται να δημιουργηθεί βιομηχανικό πάρκο ηλεκτροκίνησης, ως ο κεντρικός πυλώνας της βιομηχανίας στην περιοχή, με στόχο την ανταγωνιστική τοποθέτηση της Ελλάδας στην ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης. Αυτή τη στιγμή, υπάρχει ενδιαφέρον από πανεθνικό όμιλο για την κατασκευή εργοστασίου μπαταριών συνολικής επένδυσης περίπου 200 εκατομμυρίων που θα μπορούσε να δημιουργήσει έως 600 συνολικές θέσεις κατά τη λειτουργία.
Για την ευρύτερη περιοχή της Μεγαλόπολης υπάρχει προχωρημένο ενδιαφέρον από φαρμακοβιομηχανία για επένδυση ύψους περίπου 90 εκατομμυρίων ευρώ, που θα μπορούσε να δημιουργήσει έως 400 άμεσες θέσεις κατά τη λειτουργία.
Αλλά και στον αγροτικό τομέα, γίνεται προσπάθεια να στηθεί ένα νέο μοντέλο «έξυπνης» ανάπτυξης. Για παράδειγμα, υπάρχει ενδιαφέρον από διεθνή εταιρία στον κλάδο των τροφίμων για υδροπονία. Η επένδυση εκτιμάται σε περίπου 20-25 εκατομμύρια ευρώ και θα μπορούσε να δημιουργήσει έως 300 άμεσες θέσεις κατά τη λειτουργία.
Ή ακόμη στον βιώσιμο τουρισμό, αυτή τη στιγμή υπάρχει ενδιαφέρον από ηγετική εταιρεία στην οινοποιία για επένδυση ύψους 3 εκατομμυρίων ευρώ και 700 θέσεις εργασίας σε καταλύματα και χώρους εστίασης.
Πιστεύετε ότι όλες αυτές οι επενδύσεις θα μπορούσαν να συντελέσουν στην αντιμετώπιση της ανεργίας που ταλανίζει τις περιοχές αυτές;
Αυτό που προέχει είναι η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας που θα συμβάλλουν στην απορρόφηση του επηρεαζόμενου ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και των τοπικών ανέργων των επηρεαζόμενων περιοχών. Υπάρχει μεγάλος αριθμός ανέργων και εν δυνάμει επηρεαζόμενων εργαζομένων από τη ΔΕΗ, με πολυετή πείρα και δεξιότητες σχετικές με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και εξόρυξη λιγνίτη, τις χωματουργικές εργασίες, τον χειρισμό μηχανημάτων καθώς και με εργασίες γραφείου.
Γενικά οι μεγάλες επενδύσεις εκτιμάται ότι μπορούν να δημιουργήσουν, όπως προανέφερα, περίπου 8.000 συνολικές θέσεις εργασίας μέχρι το 2028. Οι νέες θέσεις εργασίας αναμένεται να απορροφήσουν το έκτακτο προσωπικό και προσωπικό των εργοληπτών της ΔΕΗ, καθώς και βραχυχρόνια άνεργους των επηρεαζόμενων περιοχών (~11,000 συνολικά σήμερα), ενώ θέτουν τις βάσεις για την εισροή νέου δυναμικού, ειδικά σε εξειδικευμένους επιστήμονες και στελέχη.
Πέρα από τις επενδύσεις ιδιωτικού τομέα καταρτίζονται προτάσεις και σχέδια για την υλοποίηση ενός εκτεταμένου προγράμματος δημοσίων έργων, με έμφαση στις υποδομές, τα οποία θα αναμορφώσουν τις επηρεαζόμενες περιοχές και τα οποία αποτελούν σημαντικό προαπαιτούμενο για την υλοποίησή των εμβληματικών επενδύσεων. Τα συγκεκριμένα έργα θα προσφέρουν επίσης πολλές θέσεις εργασίας.
Ωστόσο, θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι θα πρέπει να διασφαλίζεται η σκοπιμότητα και η οικονομική βιωσιμότητα των έργων που θα χρηματοδοτηθούν, ώστε να επιφέρουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα σε όρους επενδύσεων και απασχόλησης.
Το πρώτο βήμα, όμως, για την υλοποίηση του συνολικού προγράμματος επενδύσεων και έργων είναι η υλοποίηση ενός προγράμματος αποκαταστάσεων των εδαφών στις ζώνες απολιγνιτοποίησης, στο οποίο θα απασχοληθεί σημαντικό μέρος του ανθρώπινου δυναμικού. Για τη χρηματοδότηση του εν λόγω προγράμματος θα κινητοποιηθούν πόροι ύψους ~€ 0,3 δισ. από το νέο Ταμείο Ανάκαμψης.
