Όταν ακούμε το όνομα Τέλης Βωβός στην Κοζάνη το μυαλό μας πάει στην Αποκριά, στην παράδοση, στα ήθη και στα έθιμα. Ο Τέλης Βωβός έγινε γνωστός στο κοινό μέσα από την τηλεοπτική πολιτισμική εκπομπή «Ρίζες ελλήνων», για την ενεργό συμμετοχή του στα τοπικά δρώμενα και την επιβλητική παρουσία του στα έθιμα της Αποκριάς στην Κοζάνη. Άμεσος, πρόσχαρός και αυθεντικός δέχθηκε με ιδιαίτερη χαρά να μας μιλήσει για την Αποκριά και μας προσκάλεσε και φέτος στο Φανό Πηγάδ’ απ’ το Κεραμαργιό, να διασκεδάσουμε και να περάσουμε όμορφα , όπως κάθε χρονιά άλλωστε.
– Τι σημαίνει για εσάς η αποκριά, από πότε ασχολείστε ενεργά με τα τοπικά δρώμενα;
-Κοζανίτικη Αποκριά…ένα έθιμο καθαρά Λαϊκό και Συμμετοχικό.Ένα έθιμο με μακρά ιστορία που εμείς κληθήκαμε να το συνεχίσουμε και να το παραδώσουμε…αυτό το δέος λοιπόν που κάθε χρονιά με κατακλύζει μέχρι το μεδούλι της ψυχής μου, πως έχουμε την δυνατότητα να διασκεδάσουμε με τους ίδιους στίχους, την ίδια φιλοσοφία με τους προγόνους μας που ζήσαν πολλά χρόνια πριν σημαίνει Αποκριά.Η χαρά της Ένωσης και η Δύναμη της συγχώρεσης.
Μπορεί να ξεκίνησα να ασχολούμαι από πολύ μικρός,μα να είστε σίγουρη πως θα το κάνω για όσο αντέχει η ψυχή μου κι ας με προδώσει το σώμα μου…
– Ποια είναι η πιο έντονη ανάμνηση από την παιδική σας ηλικία στην περίοδο της Αποκριάς;
– Είναι πάρα πολλές αλλά θα ξεχωρίσω την εξής και θα μου επιτρέψετε να την παρουσιάσω στην τοπική διάλεκτο:
«Όταν είμασταν μυξαρέοι μας μάζουξιν ου Γιαντς τς Λένγκους απ’ τα Κατσκάθκα κι μας είπιν να φκιάσουμι ένα άρμα για τ’ν παρέλαση….θα φκιάσουμι λέει τς ζητλαρέοι και τς παρταλέοι….δέος ιμείς…αμάν αρά…δύσκουλ δλια…
Θα βάλτι (μας είπιν) τς μάνις σας να σας βαλν όπλατις στα ρούχα κι έτοιμ’ η στουλή…θα πάρουμι κι Γκουργκίλια κι πατίνια κι θα ποριφτούμι…ίρθιν λοιπόν η ώρα τα παρέλασης…χιρνούμι του κατήφουρο σν Παύλου Μελά κι δώστου τα γκουργκίλια…δώστου τα πατίνια κι είχαμε φκιάσει κι μιαν μπάλλα από κουρέλια κι έπαιζάμι…
Κάποια στιγμή ου Χαρλαξ ου Τσαίρης βγάν μια χούφτα παράδις (ψέφκις ου ζητλάρς) και τα πιτάει ψηλά κι φουνάζ….Λιμούρααααα….τι μας θελτς ιμας…να σουντούμι όπως ου πεινασμένος στ’ φιλίτσα…βλέποντας ου κόσμος χίρσιν να μας πιτάει κι αυτός παράδις…που να ξικολήσουμι ιμείς…πιτούσιν ου κόσμους…βουτιά ιμείς να τσακώσμι τς παράδις…ζητλάρια με τα όλα μας….(ήταν τη χρονιά που το άρμα μας καθυστέρησε όλη την παρέλαση πάνω από μία ώρα…όσο για μένα πρέπει να ήμουν 10 ή 11 ετών)»
– Γίνκατι πλούσιοι το λοιπόν. Βγήκε το μεροκάματο. Είστε τυχερός που έχετε τέτοιες αναμνήσεις.
Τι μας διδάσκει το έθιμο της Αποκριάς;
– Πολλά πράγματα, κυρίως όμως δέσιμο της οικογένειας…την αγάπη της παρέας και την αλληλεγγύη της Γειτονιάς, διότι η Οικογένεια για να βγει στο Φανό συγχωρεί τα πάντα ό ένας στον άλλο και όλοι φιλούν το χέρι του γηραιότερου , η παρέα ξεκινάει την οργάνωση του εθίμου το οποίο γίνεται με την συνεργασία όλης της γειτονιάς.
– Η σχέση της νεολαίας με την Αποκριά. Υπάρχουν διαφορές στην παραδοσιακή από τη σύγχρονη Αποκριά;
– Οι νέοι συμμετέχουν και συμμετέχουν δυναμικά. Δίνουν τον δικό τους ρυθμό, τόνο και χρώμα στο έθιμο.
Η φιλοσοφία του Εθίμου δεν έχει αλλάξει από καταβολής του…όμως είναι πολύ λογικό να προσαρμόζεται στις ανάγκες της εκάστοτε σύγχρονης εποχής για να μπορέσει να ακολουθήσει τον ρυθμό της εξέλιξης δίχως να χάσει το χρώμα του
– Ποιες είναι η διαφορές της Κοζανίτικης Αποκριάς με τους αντίστοιχους εορτασμούς ανά την Ελλάδα;
– Είναι το μοναδικό έθιμο που οι ρίζες έναρξης του χάνονται στα βάθη των αιώνων. Στις υπόλοιπες πόλεις συναντάμε καρναβάλια αντιγραφή μεγάλων Ευρωπαϊκών πόλεων που έχουν κυρίως Εμπορικό χαρακτήρα ενώ η δική μας αφετηρία έχει το μοναδικό και αρχέγονο του Φανού που είναι από τα λίγα που επέτρεπαν να γίνει οι Τούρκοι στην εποχή της Τουρκοκρατίας.
– Το έθιμο έχει την ίδια δύναμη με το παρελθόν;
– Παλιότερα το γλέντι γινόταν μεταξύ των ανθρώπων της γειτονιάς….με την πάροδο του χρόνου και την βελτίωση του τρόπου μεταφοράς αλλά και του οδικού δικτύου είναι το μέσο ανταμώματος φίλων από όλα μέρη της Ελλάδος και όχι μόνον…δεν είναι τυχαίο πως μεγάλα Ταξιδιωτικά Πρακτορεία χαρακτηρίζουν την Αποκριά της Κοζάνης ως το πιο Παραδοσιακό έθιμο στην Ελλάδα εκείνες τις ημέρες
– Τι συμβολίζει ο κορυφαίος του χορού και το τραγουδιού;
– Κάθε τραγουδιστής στο Φανό ετοιμάζει τα τραγούδια του και την ώρα που έρχεται η στιγμή να πιαστεί ως κορυφαίος καταθέτει την ψυχή του, τον πόνο του το μεράκι με σκοπό να εντυπωσιάσει με τους στίχους του τον χορό…Συμβολίζει τον σεβασμό…συμβολίζει την μοναδική ψυχή του Κοζανίτη
– Γιατί να έρθουμε στο φανό Φανό Πηγάδ’ απ’ το Κεραμαργιό; Από που προέρχεται η ονοματοδότηση αυτή του φανού;
Διότι αγαπάμε το έθιμο.Το σεβόμαστε και προσπαθούμε να το μεταδώσουμε σε κάθε επισκέπτη μας.Σας το υπόσχομαι, όταν με το καλό έρθετε θα δημιουργήσετε στην ψυχή σας μία εικόνα που θα σας συντροφεύει με χαμόγελο στα χείλη σας για πολύ καιρό.
– Πόσο καιρό προετοιμάζεστε; Πως συντηρείται η όλη διαδικασία;
– Η προετοιμασία της επόμενης χρονιάς ξεκινάει πάντα από την Καθαρά Δευτέρα όπου γίνεται ο πρώτος μικρός απολογισμός και μπαίνουν οι Βάσεις για την επόμενη χρονιά. Οι τελικές πινελιές ξεκινάνε από τον Νοέμβριο όπου ανταμώνει η γειτονιά για τις τελευταίες ετοιμασίες
– Μια κουβέντα για την Αποκριά που έρχεται. Μια πρόσκληση στους επισκέπτες της πόλης.
– Σας καλούμε όλους…να πιαστούμε χέρι με χέρι και να χορέψουμε στους ρυθμούς της παράδοσης μας.Μιας παράδοσης τόσο δυνατής που γεμίζει την ψυχή μας με απόθεμα αγάπης…Χρόνια Πολλά σε όλους και να περάσουμε καλά!!!
Σας ευχαριστώ πολύ. Θα περάσω και εγώ απ΄το Φανό Πηγάδ’ απ’ το Κεραμαργιό, ο λόγος μου συμβόλαιο. Καλές Απουκριές!
Της Λαμπροπούλου Βάιας
