Σκέφτομαι την περίοδο που διανύουμε και τις καταστάσεις που ζούμε. Και τελικά καταλήγω σε μια φράση που με στοίχειωσε από ένα αγαπημένο μου βιβλίο του Xavier Renou «Το κράτος έχει πιο πολύ ανάγκη να μας καταθλίβει παρά να μας καταπιέζει».
Κάτι τέτοιο λοιπόν βλέπουμε να συμβαίνει τον τελευταίο καιρό σε μια χώρα, η οποία ψυχολογικά καταρρέει και ο διχασμός του λαού μοιάζει ανάγκη στήριξης μιας κυβέρνησης που ή έχει αποτύχει παταγωδώς ή απλά προσπαθεί να αναβιώσει ‘αξίες’ και ‘ιδανικά’ μιας άλλης εποχής χωρίς να έχουμε διευκρινίσει ακόμα το λόγο.
Εκεί που θα σταθώ όμως εγώ είναι δύο κοινωνικά φαινόμενα που με απασχόλησαν πιο πολύ από οτιδήποτε άλλο.
Λόγω της συναναστροφής μου με διαφορετικού τύπου ανθρώπους (εμείς οι άνθρωποι της εστίασης έχουμε αυτή την τύχη) έχω κάνει συζητήσεις, αναλύσεις ιδεών αλλά και έχω διαφωνήσει στα όρια της πολιτισμένης αντιπαράθεσης με πολύ κόσμο. Όλα αυτά όμως σε συνθήκες ‘κανονικότητας’.
Εδώ αυτό που ζούμε όμως είναι κάτι άλλο. Βλέπουμε να αναπτύσσεται γύρω μας ένα νέο πρότυπο κοινωνίας, εν τω μέσω μιας υγειονομικής κρίσης, που τείνει να θεωρηθεί ‘ευκαιρία’ για κοινωνικές ανακατατάξεις και για επιβολή μιας καταστολής που η κυβέρνηση μοιάζει να ζητάει λυσσαλέα.
Ας δούμε λοιπόν το πρώτο κοινωνικό φαινόμενο που θα έπρεπε να μας απασχολεί. Είχα αναφέρει σε παλιότερο άρθρο μου το πόσο εντάξει είναι για μένα να στερηθώ κάποιες ελευθερίες όταν έτσι προστατεύουμε την δημόσια υγεία. Δεν δέχομαι όμως να γίνει λόγος αυτή η αλτρουιστική συμπεριφορά της κοινωνίας για καταπάτηση των συνταγματικών μας δικαιωμάτων, την κυβερνητική ανομία και ανηθικότητα, την παραβίαση των αρχών της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας. Εδώ λοιπόν έρχεται το φαινόμενο του ‘Κυρ-Παντελή’, και μιας κοινωνίας, η οποία πλέον διανύει μια κατάθλιψη και ζει στην απόλυτη άνεση ενός μουδιάσματος (comfortably numb – Pink Floyd 1988) να μην υπερασπίζεται πλέον τα δικαιώματά της αλλά μόνο να ψάχνει λόγο να αντιπαρατεθεί στον απέναντι, ενώ οι ηθικοί αυτουργοί παραμένουν σε θέσεις εξουσίας και το μόνο που τελικά κάνουν είναι να μας τρίβουν την εξουσία τους στα μούτρα χωρίς κανένα ίχνος ντροπής.
Από την ουσιαστική εξουσία της κυβέρνησης, μέχρι αυτή που ο κακόμοιρος αστυνομικός νομίζει ότι έχει, ο λαός μοιάζει να αποδέχεται οποιαδήποτε καταστολή και “δημοκρατική ανομία” στο όνομα της ‘παιδείας’, της προστασίας, ενός τρομοκράτη – δολοφόνου και ότι μπορεί να πορώσει ‘πατριώτες’ και μη. Σε μια τάση που μας γυρνάει σε καταστάσεις που θυμίζουν εποχές μαύρης ιστορίας κυβερνητικός βουλευτής βγαίνει δημόσια και κατονομάζει πολίτη χαρακτηρίζοντάς τον ‘αριστερό’ (ναι Κυρανάκη στη Γυάρο να τον στείλουμε), το πανεπιστημιακό άσυλο ‘προστατεύεται’ από την αστυνομία (ακραίο σενάριο είναι να ξαναγραφτεί εκεί ιστορία, οπότε προλαμβάνουμε) και ένας δολοφόνος – τρομοκράτης ‘αποφασίζει να πεθάνει από απεργία πείνας’ (εκτιμάμε ότι η επιλογή της απεργίας πείνας μπορεί να επιφέρει άμεσα αποτελέσματα. Έτσι και έγινε! … Ο δρόμος της μη βίαιης κοινωνικής δράσης – αντίστασης είναι μακρύς, λιγότερο επώδυνος και σίγουρα νικηφόρος. Έχουμε πολλά να καταφέρουμε. Θα πορευτούμε με θάρρος!’ Μιχάλης Μαραγκάκης Αντιρρησίας Συνείδησης)* γιατί είναι δολοφόνος και δεν έχουμε λόγο να ασχοληθούμε σαν δημοκρατικό κράτος δικαίου, και επίσης γιατί να μας ενδιαφέρει που ο δολοφόνος θα πεθάνει; Άλλωστε 40 χρόνια έχει να συμβεί σε δημοκρατικό κράτος.
Το δεύτερο φαινόμενο που πρέπει άμεσα να συνδεθεί με το πρώτο είναι η ελευθερία του λόγου αλλά και ο κατευθυνόμενος τύπος. Εκεί λοιπόν προκύπτει η ανάγκη του ψύχραιμου πολίτη που σε μια κατάσταση όπως αυτή της Κυριακής στην πλατεία Νέας Σμύρνης, σηκώνει το κινητό και βιντεοσκοπεί. Ο συγκεκριμένος πολίτης στην εποχή των social media είναι η πηγή της ‘ωμής’ εικόνας, αλλά και το μέσο που αποδεικνύει ότι οι εντολές είναι να μην σταματήσει η βία που αποσκοπεί στην καταστολή ακόμα και αν μας κρεμάνε στα μανταλάκια.
Είναι αυτός που καταγράφει έναν συνάνθρωπό μας να ουρλιάζει αυτό το διαπεραστικό ‘ΠΟΝΑΩ’ που μας στοιχειώνει μέρες τώρα. Κι όμως υπάρχουν άλλοι συνάνθρωποι που θεωρούν ότι καλά του έκαναν και κάτι θα έκανε…
Ίσως όταν το ‘ΠΟΝΑΩ’ γίνει ‘ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΩ’ δούμε ότι μπορεί αύριο ο ‘αριστερός’ να είναι το παιδί μας…
Ίσως έστω και τώρα προλάβουμε να μην γίνει η πλατεία… Ρωμαϊκή αρένα.
*(Το μικρό εγχειρίδιο υπέρ της πολιτικής ανυπακοής. – Petit manuel de désobéissance civile, à l’usage de ceux qui veulent vraiment changer le monde (2009), Xavier Renou)
*Ο Γιάννης Γιαννίτσας είναι σεφ
