Του Χρήστου Σαλαμπουκίδη*
“Η ζωή κάνει κύκλους”. Φράση χιλιοειπωμένη, μα κάθε φορά βρίσκει κανείς λόγο να την επιβεβαιώσει, σε συσχετισμό πάντα με την πραγματικότητα που καλείται να βιώσει. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στην περίπτωση της επικείμενης απολιγνιτοποίησης στην περίπτωση της Δυτικής Μακεδονίας.
Για παραπάνω από έξι δεκαετίες ο λιγνίτης που έβγαινε από τα “σωθικά” της Δυτικής Μακεδονίας την κινητήριο δύναμη και καθοριστικό παράγοντα για την ηλεκτροδότηση της χώρας.
Επί 60 και πλέον συναπτά έτη στους ατμοηλεκτρικούς σταθμούς της Κοζάνης, της Πτολεμαΐδας και του Αμυνταίου παράγονταν το ρεύμα που έκανε κάθε διακόπτη να σκορπίζει φως και στήριξε τόσο την ελληνική κοινωνία, όσο και την επιχειρηματικότητα.
Εν έτη 2020, όμως, ο λιγνίτης φτάνει στη δύση του, όντας οικονομικά ζημιογόνος καθώς και περιβαλλοντικά ασύμφορος, τραβώντας σε αυτό το… σούρουπο και περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και την οικονομία τους, είτε με επικείμενες εθελούσιες εξόδους εργαζομένων, είτε με οικονομικό μαρασμό.
Τι ξημερώνει, όμως, για την τοπική κοινωνία; Σ’ ένα μεγάλο ποσοστό η απολιγνιτοποίηση στην συνείδηση των κατοίκων της Δυτικής Μακεδονίας μοιάζει με ταφόπλακα και απειλεί με ερήμωση τα χωριά αλλά και τις πόλεις της περιοχής.
Τι συμβαίνει με τα άδεια χωριά, τις μνήμες αλλά και την ομηρία μερικών οικισμών που ακόμα παλεύουν να ανασάνουν;
Πως να σβήσουν εκείνες οι ασπρόμαυρες εικόνες των σπιτιών, της Χαραυγής, του Κλείτου, του Κομάνου, της Καρδιάς, της Εξοχής; Αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς πως είναι δύσκολος ένας νέο ξεριζωμός, ωστόσο μοιάζει και με λύτρωση.
Πως μπορεί κανείς να αντέξει μια ομηρία και ένα αδιέξοδο με αφορμή μια βίαιη απολιγνιτοποίηση;
Ακρινή: Ομηρία με φόντο την απολιγνιτοποίηση
Οι “Πολιορκημένοι” της Ακρινής υψώνουν την φωνή στην “έρημο” του λιγνίτη
Ένα από τα χωριά που πρόκειται να βιώσουν με τον πιο δύσκολο τρόπο την απολιγνιτοποίηση είναι η Ακρινή. Οι περίπου 1000 κάτοικοι του χωριού είναι εδώ και καιρό εγκλωβισμένοι ανάμεσα σε βουνά από τέφρα χωρίς να ξέρουν τι τους ξημερώνει.
Χάρης Καζαντσίδης: Όμηροι της υπόσχεσης μετεγκατάστασης
“Η μετεγκατάσταση ήταν και θα είναι αίτημα ετών. Είμαστε όμηροι παρά την ψήφιση νόμου του 2011, όπου υπήρχε η δέσμευση να φύγουμε από εδώ εντός 10 ετών. Είμαστε επίσημα το τελευταίο χωριό υπό μετεγκατάσταση. Είναι άδικο να είμαστε εγκλωβισμένοι ανάμεσα στην τέφρα και τις αποθέσεις, όπως και στην περίπτωση των Αναργύρων, έτσι και σε εμάς παρ’ ότι δεν υπάρχει λιγνίτης κάτω από το χωριό είναι επιβεβλημένη η μετεγκατάσταση για λόγους κοινής ωφέλειας και υγείας. Είμαστε ένα χωριό εγκλωβισμένο στην τέφρα με κατεστραμμένο οδικό δίκτυο, με δίκτυο νερού στο οποίο μελέτες έδειξαν πως υπάρχει εξασθενές χρώμιο. Ο τόπος μας μαραζώνει καθημερινά και ερημώνει. Έχουμε συμβάλλει τα μέγιστα στην ανάπτυξη της ΔΕΗ, αλλά έχουμε υποστεί την υποβάθμιση του επιπέδου ζωής και των περιουσιών μας» λέει με απόγνωση ο κ. Καζαντσίδης.
Όπως τονίζει «σ’ ένα συντεταγμένο και πολιτισμένο κράτος και δη Ευρωπαϊκό σήμερα δεν θα μιλούσαμε για μετεγκατάσταση, δυστυχώς όμως ζούμε σε ένα κράτος που πρέπει να διεκδικούμε διαρκώς το δίκιο μας. Πλέον έχουμε νέο υπουργό και περιμένουμε τις εξελίξεις και να δούμε την διάθεση του. Ωστόσο αυτά που συζητάμε δεν έχουν να κάνουν με το πρόσωπο, αλλά με το νόμο».
Οι κάτοικοι είναι αποφασισμένοι να δώσουν μαζί τον κοινό αγώνα και να μην αποδεχτούν ένα εναλλακτικό σχέδιο που θα θέσει εν αμφιβόλω την μετεγκατάσταση.
Χαράλαμπος Πουτογλίδης: Ας ελπίσουμε πως δεν χάθηκαν όλα
Πέραν της μετεγκατάστασης οι κάτοικοι καλούνται να κοιτάξουν και ένα σενάριο που κανείς δεν θέλει να γίνει πράξη, αυτό μιας εναλλακτικής λύσης. Πάνω σε αυτό ο Χαράλαμπος Πουτογλίδης, μέλος του τοπικού συμβουλίου, αναφέρει τα εξής:
“Εδώ και ενάμιση χρόνο προσωπικά δεν έχω αφήσει το θέμα του τόπου μας καθόλου, την στιγμή που κάποιοι κινητοποιήθηκαν τώρα και ακόμη δεν έχουν κάνει ενέργειες. Παρακολουθώντας τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα το τελευταίο διάστημα για την ευρύτερη περιοχή έχει γίνει έντονη πλέον η μεταλιγνιτική περίοδος και αρχίζει να εμφανίζει τα σημάδια της. Είναι απαραίτητες οι πρωτοβουλίες κινήσεων και δράσεων, έτσι ώστε να αποτρέψουμε ένα καταστροφικό σενάριο. Η μετεγκατάσταση τής Ακρινής δεν μπορεί να συνεχίσει να αποτελεί την εξαίρεση στις μέχρι τώρα μετεγκαταστάσεις. Η ερημοποίηση του χωριού και η ανεργία των νέων μας οδηγούν είτε σε φυγή για μια καλύτερη ζωή, είτε μας στερούν το δικαίωμα στο όνειρο αυτής».
Ο κ. Πουτογλίδης αναφέρει ότι σε μια διαφορετική πρόταση μη έγκρισης της μετεγκατάστασης, υπάρχει και η λύση πρόκρισης ενός πράσινου οικισμού ή έξυπνου χωριού με ανταποδοτικά όπως φωτοβολταϊκά πάρκα, φορολογικές ζώνες, επιδοτούμενα προγράμματα πρωτογενούς τομέα και καλύτερο περιβάλλον. Ωστόσο όλα αυτά θα αποφασιστούν από τους κατοίκους.
Ποντοκώμη: Ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον του λιγνίτη
Στην περίπτωση της Ποντοκώμης τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ένα χωριό αποφασίστηκε να μετεγκατασταθεί μιας και η επέκταση του ορυχείου έκανε επιβεβλημένη την μεταφορά του οικισμού σε νέα τοποθεσία. Λίγο αργότερα όλα ανατρέπονται με την απόφαση παύσης της επέκτασης του λιγνιτικού πεδίου παρόλο που οι απαλλοτριώσεις είχαν ξεκινήσει.
Πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου: “Σκορπίσαμε σε κάθε σημείο του ορίζοντα”
Ο πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου της κοινότητας, Αντώνης Σαμαράς, μας έδωσε το στίγμα γύρω από το τι συμβαίνει αυτή την στιγμή με το χωριό που έχει σκορπιστεί.
“Το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων έχουν πάρει τα χρήματα κι έχουν φύγει. Παρ’ όλα αυτά με την κατάσταση που υπάρχει με τον κορωνοϊό όσοι ακόμα έχουν ύδρευση και ρεύμα στα σπίτια τους, επέστρεψαν ξανά» λέει ο κ. Σαμαράς.
Να σημειωθεί ότι το χωριό αποφασίστηκε να «σηκωθεί» για λόγους ασφαλείας, καθώς δεν υπάρχουν αποθέματα λιγνίτη κάτω από αυτό, αλλά γύρω του και με επάρκεια έως και το 2040. «Ζούμε έναν δεύτερο ξεριζωμό, από τους 1300 κατοίκους πλέον μένουν περί τους 400 στο χωριό. Οι άλλοι σκορπίσαμε. Ο νέος οικισμός θέλει 2-3 χρόνια ακόμα να είναι έτοιμος” λέει ο κ. Σαμαράς.
Πρόεδρος τοπικής κοινότητας Ποντοκώμης: Μόλις κλείσει η πόρτα θα το νιώσουμε στην ψυχή και στο σώμα
“ Η μετάβαση έπρεπε να γίνει ίσως λίγο πιο γρήγορα από τον έναν οικισμό στον άλλον, την στιγμή που η κοινοπραξία που ανέλαβε τα έργα είναι εντός του χρονοδιαγράμματος. Πέρα από αυτό όμως ακόμα υπάρχουν σχετικά θέματα με τις υποδομές του νέου οικισμού. Ίσως να μην υπάρχει ένας ενιαίος ενεργειακός σχεδιασμός για την μετάβαση από το ένα μέρος στο άλλο. Είναι θετικοί οι κάτοικοι στο να μετεγκατασταθούν στον νέο οικισμό με προϋπόθεση να υπάρξει σύντομα μια ορθή μελέτη έργα και υποδομές. Κάποιοι αδυνατούν να μεταβούν άμεσα, διότι δεν έχουν ακόμα οριστικοποιηθεί οι πληρωμές των περιουσιών τους. Εκτιμώ πως η μετεγκατάσταση για την οποία αποφάσισε η πολιτεία να γίνει, είναι δύσκολη για την ψυχή όλων μας, ενδεχομένως ακόμα να μην το καταλαβαίνουμε, αλλά μόλις κλείσει η πόρτα του σπιτιού θα το νιώσουμε σε ψυχή και σώμα» αναφέρει ο κ. Πηλιανίδης.
Σε ότι έχει να κάνει με τον νέο οικισμό υπάρχει ένας καλός ενεργειακός σχεδιασμός και ακόμα και κάποια ζητήματα που προέκυψαν είναι στο δρόμο της επίλυσης, λέει ο κ. Πηλιανίδης.
Το μόνο ποσό που δεν διατέθηκε είναι αυτό για την υπογειοποίηση των πυλώνων υψηλής τάσης, ώστε να αρθεί η απαγόρευση της ΡΑΕ που δεν επιτρέπει να χτιστούν οικίες πλησίον αυτών. Ήταν ένα έργο που θα αναλάμβανε η ΔΕΗ όμως εδώ και καιρό υπάρχει μετάθεση ευθυνών για την ανάληψη του από την επιχείρηση σε άλλους αρμόδιους φορείς. «Ευελπιστούμε πως σύντομα θα λυθεί» λέει ο κ. Πηλιανίδης.
*Ο Χρήστος Σαλαμπουκίδης είναι σπουδαστής του Τμήματος Δημοσιογραφίας, Συντακτών και Ρεπόρτερ του ΔΙΕΚ Κοζάνης. Το ρεπορτάζ έγινε τον Νοέμβρη του 2020 και δημοσιεύτηκε στο ένθετο “Χpress” της εφημερίδας μαζί με τα κείμενα των σπουδαστών του ΔΙΕΚ.
