Οδοιπορικό στην πολωνική περιοχή που κατάφερε να αφήσει πίσω το λιγνίτη
Του Σωκράτη Μουτίδη ([email protected])
Όποιος περπατήσει στους δρόμους του Κόνιν στην κεντρική Πολωνία και έχει ζήσει στο ενεργειακό λεκανοπέδιο Κοζάνης – Πτολεμαϊδας – Φλώρινας, θα νιώσει αρκετά «οικεία» με τις εικόνες που θα δει. Λεωφορεία της ιδιωτικής εταιρείας ενέργειας ΖΕΠΑΚ πηγαίνουν και έρχονται μεταφέροντας εργαζόμενους στα ορυχεία και στα λιγνιτικά εργοστάσια, έξω από τα σπίτια και στις απλώστρες των φρεσκοπλυμένων ρούχων κρέμεται η φόρμα εργασίας, φορτηγά αυτοκίνητα και τεχνικά οχήματα κυριαρχούν και το μάτι πιάνει στο βάθος τις υψικαμίνους των εργοστασίων.
Η πόλη, που βρίσκεται στον ποταμό Βάρτα, έχει πληθυσμό περίπου 70.000 και για περισσότερα από 60 χρόνια η ευρύτερη περιοχή εξαρτάται από την λιγνιτική και ανθρακική δραστηριότητα. Μπορεί στην Ευρώπη να μιλάμε για τους Πολωνούς ως αυτούς που θα αφήσουν τελευταίοι τον λιγνίτη, ωστόσο η περιοχή ζει έντονα την απολιγνιτοποίηση. Με μόνη διαφορά πως τα κλειστά εργοστάσια λιγνίτη επαναλειτουργούν, αλλά με άλλες μορφές ενέργειας.
Στο Κόνιν η ζωή κυλά ήρεμα και αυτό φαίνεται και στην καθημερινότητα της πόλης. Όταν τα εμπορικά καταστήματα είναι κλειστά, δύσκολο να συναντήσεις άνθρωπο στους δρόμους εκτός κέντρου. Η πόλη δείχνει την ιστορικότητά της, αφού οι ντόπιοι φρόντισαν να μην απαρνηθούν το παρελθόν τους όσο και αν ο Χίτλερ το επιθυμούσε και το όμορφο κτίριο της Συναγωγής θυμίζει την ακμάζουσα Εβραϊκή κοινότητα από τον 13ο αιώνα. Σε διάφορα σημεία της πόλης, ο επισκέπτης θα συναντήσει διάφορα αρχιτεκτονικά δείγματα του 18ου και 19ου αιώνα, νεογοτθικές εκκλησίες, αλλά και αξιοθέατα που δείχνουν τον σημαίνοντα ρόλο της περιοχής μετά τον 12ο αιώνα, όπως η Πέτρινη Ταμπέλα που είναι η παλαιότερη ευρωπαϊκή πινακίδα πέρα από τα όρια της πρώην Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Όλα αυτά αναδεικνύονται αποτελεσματικά από την Πολωνική Εταιρεία Τουριστικών Αξιοθέατων, η οποία δεν αμελεί την βιομηχανική κληρονομιά της περιοχής.
Με μια ομάδα συναδέλφων από Ιταλία, Ολλανδία, Γερμανία, Ρουμανία και Βουλγαρία, επισκεφθήκαμε το παλιό λιγνιτικό εργοστάσιο της πόλης, που ξεκίνησε να λειτουργεί το 1958. Στο εργοστάσιο αυτό εργάζονταν περίπου 2000 εργαζόμενοι και σήμερα που οι καμινάδες των μονάδων του είναι σβησμένες, 800 εργαζόμενοι δουλεύουν στις δυο μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από βιομάζα. Στους χώρους του εργοστασίου κινούνται μόνο ηλεκτρικά οχήματα και σε έναν ειδικό χώρο υπάρχει το πρώτο «υδρογονάδικο» της Πολωνίας που έφτιαξε η ΖΕΠΑΚ και τροφοδοτεί με υδρογόνο το στόλο των δημοτικών λεωφορείων της περιοχής. Η εγκατεστημένη ισχύς στον Σταθμό ηλεκτροπαραγωγής είναι σήμερα 193 MW και 50 MW βιομάζας και η θερμική ισχύς 212 MWt.
Στις 27 Μαρτίου 2020 η ΖΕPAK σύναψε σύμβαση με την Valmet Technologies για το σχεδιασμό και τη μετατροπή του λέβητα K-7 σε λέβητα ρευστοποιημένης κλίνης που λειτουργεί με βάση την τεχνολογία καύσης Bubbling Fluidized Bed (BFB). Η ανακατασκευή του λέβητα Κ-7 είναι το βασικό στοιχείο όλου του μεταβατικού έργου που υλοποιεί η Εταιρεία. Περιλαμβάνει την προσαρμογή του συστήματος, το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη, σε εγκατάσταση καύσης βιομάζας. Μετά τον εκσυγχρονισμό του λέβητα, η δυναμικότητα της παραγωγής θα διπλασιαστεί. Η αξία της υπογεγραμμένης σύμβασης είναι 89,8 εκατομμύρια PLN (περίπου 20 εκ. ευρώ) και η συγκεκριμένη επένδυση θα επιτρέψει στο Konin να είναι η πρώτη πόλη που θερμαίνεται με ενέργεια που προέρχεται αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές.
«Για εμάς ένα πράσινο αύριο αποτελεί το μέλλον και ήδη εργαζόμαστε γι’ αυτό. Το συγκεκριμένο εργοστάσιο είναι ένα παράδειγμα για να αποτελέσει τα επόμενα χρόνια την εναλλακτική μορφή ενέργειας και τεχνολογιών που θα τροφοδοτήσουν με ρεύμα την περιοχή» μας είπε ο Daniel Balinski, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΖΕΠΑΚ. Ο ίδιος, παρουσίασε με «καμάρι» έναν ειδικό χώρο εκπαίδευσης που έχει γίνει εντός του εργοστασίου για τοποθέτηση φωτοβολταϊκών στις στέγες. Στον χώρο αυτό εκπαιδεύονται περίπου 200 εργαζόμενοι της εταιρείας για να μάθουν την σωστή τοποθέτηση των πάνελ, αλλά και σπουδαστές τεχνικής εκπαίδευσης που ακολουθούν κατευθύνσεις ΑΠΕ.
Το Κόνιν είναι η πρώτη περιοχή της Πολωνίας που ήρθε αντιμέτωπη με την επιλογή για «πρασίνισμα» της Ευρώπης και σταμάτησε τον λιγνίτη. Δίπλα στις δυο μονάδες βιομάζας, κατασκευάζεται και χώρος αποθήκευσης ενέργειας και μονάδας παρασκευής πράσινου υδρογόνου. Τον χώρο είχε επισκεφθεί και ο Αντιπρόεδρος της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς.
«Έχουμε κάνει συμβόλαια με τους αγρότες της περιοχής για να μας προμηθεύουν τα υπολείμματα των καλλιεργειών και να τροφοδοτούμε τις μονάδες. Δεν μας φτάνει αυτό και κάνουμε και εισαγωγές όμως ευελπιστούμε πως θα καλύψουμε την ενεργειακή μας επάρκεια. Επίσης, δίνουμε δάνεια στους αγρότες της περιοχής για να κατασκευάσουν μικρές ανεμογεννήτριες μέσα στις καλλιέργειές τους με συμφωνία να μας δίνουν το ρεύμα που παράγουν για την παραγωγή του πράσινου υδρογόνου» μας είπε ο Zbigniew Purczynski, διευθυντής του εργοστασίου.
Από το «πράσινο» εργοστάσιο στον λιγνίτη του PANTNOW
Η ξενάγησή μας στο εργοστάσιο διήρκησε περίπου μια ώρα γιατί οι υπεύθυνοι ήθελαν να μας μεταφέρουν στο μεγάλο λιγνιτικό εργοστάσιο του Κόνιν που είναι και αυτό της ΖΕΠΑΚ. Η μεταφορά έγινε με δυο αυτοκίνητα υδρογόνου και θύμιζε την παρουσίαση του αυτοκινήτου με υδρογόνο στο Εκθεσιακό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας στην Κοζάνη πριν λίγους μήνες.
Η εικόνα του συγκεκριμένου εργοστασίου είναι παρόμοια με αυτή των λιγνιτικών εργοστασίων της Δυτικής Μακεδονίας, με τους τεράστιους χώρους, τα καζάνια, τον θόρυβο των στροβίλων και το «γκρι» χρώμα. Η λειτουργία του βασίζεται σε κύκλωμα νερού ψύξης από ένα σύστημα πέντε τεχνητών λιμνών που συνδέονται με κανάλια και σχεδιάστηκε ως σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύση καφέ άνθρακα, ο οποίος ανάλογα με την θερμιδική του αξία βρίσκεται σε αποθέσεις στην αυλή του εργοστασίου.
«Για χρόνια, το εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής Pątnów I υφίσταται διαδοχική μηχανική και τεχνολογική ανακατασκευή. Αυτό οφείλεται στην ανάγκη προσαρμογής των μονάδων ισχύος 200MW στις τρέχουσες απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και σκόνης στην ατμόσφαιρα. Για το σκοπό αυτό, το εργοστάσιο έχει εξοπλιστεί με δύο συστήματα αποθείωσης υγρών καυσαερίων, επιτρέποντας σε τέσσερις από τις έξι εγκατεστημένες μονάδες να λειτουργούν, διατηρώντας το επίπεδο των εκπομπών SO2 κάτω από 200 mg/Nm3. Η εγκατεστημένη ισχύς του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής μετά τον εκσυγχρονισμό είναι σήμερα 644MW» μας είπε ο Zbigniew Purczynski.
Σε έναν χρόνο κλείνει μια ακόμη λιγνιτική μονάδα του εργοστασίου και θα ακολουθήσουν και άλλες δυο έως το 2024. «Κανένας εργαζόμενος δεν θα χάσει τη δουλειά του. Σε συνεργασία με τα συνδικάτα έχουμε δώσει εθελούσιες συντάξεις και δυνατότητα επανεκπαίδευσης σε τεχνολογίες ΑΠΕ. Από τους 4000 που επηρεάζονται από αυτή τη διαδικασία, μόλις 1200 θα μείνουν ουσιαστικά χωρίς αντικείμενο εργασίας» μας είπε ο Maciej Systek, Πρόεδρος της Τοπικής Εταιρείας Ανάπτυξης.
Μπορεί το Κόνιν να… «φέρνει» σε Κοζάνη και Πτολεμαϊδα στα δημογραφικά στοιχεία, φαίνεται όμως να είναι έτη μπροστά στην υλοποίηση ενός σχεδίου απολιγνιτοποίησης με λιγότερες, όμως, συγκριτικά απώλειες από αυτές της Δυτικής Μακεδονίας.
