(Το παρόν πόνημα θα δημοσιευθεί τμηματικά)
Γενική εισαγωγή του πονήματος
Ο Ελληνισμός κατά την αρχαιότητα ανέπτυξε την ποίηση, την πεζογραφία, τη φιλοσοφία, την ρητορική, την ιστορία, τις θετικές επιστήμες κ.λ.π.
Το σύνολο των γραπτών μνημείων της ελληνικής αρχαιότητος αποτελεί δείγμα ανώτερης πνευματικής δημιουργίας και συνθέτει την αρχαία ελληνική γραμματεία.
Στα αρχαία χρόνια ανεδείχθησαν σπουδαίοι Έλληνες ποιητές (επικοί, λυρικοί, δραματικοί) πεζογράφοι, φιλόσοφοι, ιστορικοί, ρήτορες, επιστήμονες ( μαθηματικοί, αστρονόμοι, γεωγράφοι, ιατροί κ.λ.π.).
«Επειδή η περιοχή στα παράλια της Μικράς Ασίας, στην οποία οι Ίωνες από την Ελλάδα ίδρυσαν τις αποικίες τους, ανέπτυξε τον υψηλότερο πολιτισμό, με την πάροδο του χρόνου όλες οι αποικίες στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας έγιναν γνωστές ως Ιωνία. Με την μετακίνησή τους οι Έλληνες από την Ιωνία της Μικράς Ασίας στα βορειοανατολικά παράλια της Μικράς Ασίας, δηλ. στις ακτές του Βοσπόρου και στις νότιες ακτές του Ευξείνου Πόντου (Πόντος), κατά μήκος των, δημιούργησαν νέες ελληνικές πόλεις (Σινώπη, Αμισό, Τραπεζούντα) κ. ά. Έτσι στα δυτικά παράλια της Μ. Ασίας (Ιωνία) και στα βορειοανατολικά παράλια (Πόντος) συστάθηκαν αποικίες, στις οποίες αν προσθέσουμε και τις ελληνικές αποικίες στην Βόρεια Αφρική, στη Νότια Ιταλία και Σικελία, στη νότια Γαλλία και νότια Ισπανία, αντιλαμβανόμαστε την οικουμενική διάσταση του Ελληνισμού, εκατονταετίες πριν από την περαιτέρω επέκτασή του από τον Μέγα Αλέξανδρο στο δεύτερο ήμισυ του τέταρτου αιώνα π.Χ. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητος η αρχαιοελληνική σκέψη, με εκπροσώπους τους φιλοσόφους της Ιωνίας, ξεκόβεται από τις μυθικές ερμηνείες της κοσμογονίας και επιχειρεί το άλμα από τον Μύθο στον Λόγο. Με άλλα λόγια, επιχειρείται μια ορθολογιστική, σε αντίθεση με την μυθολογική, ερμηνεία του κόσμου. Πρώτο μέλημα των φιλοσόφων της Ιωνίας ήταν να λύσουν το πρόβλημα της σύστασης και ουσίας της ύλης καθώς και να εξηγήσουν την ενότητα φύσης και ανθρώπου». Βλ. αποσπάσματα στο διαδίκτυο της από 28-11-2014 Διαλέξεως στην Μελβούρνη της Αυστραλίας του Dr Θωμά Σαββίδη, Επίκουρου Καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Προς επίρρωσιν των υπό του κ. Θωμά Σαββίδη ορθώς αναφερομένων παραθέτω τα κάτωθι :
Α. Ιωνικός Πόντος, πόλη Ηράκλεια – Ηρακλείδης ο Ποντικός (4ος αιών π.Χ.) : «Υπάρχουν αρχικά σωματίδια (άναρμοι όγκοι), ασύνδετα μεταξύ τους και διαιρετά». «Ο θεός είναι άλλοτε η διάνοια, άλλοτε ο κόσμος». «Η ψυχή αιθέριον εστί και φωτοειδές σώμα». Πόντος, πόλη Αμάσεια – Στράβων (65π..23μ.Χ.), πατέρας της Γεωγραφίας, : «Ο ουρανός στρέφεται γύρω από τη Γη κι ο Ισημερινός χωρίζει τη Γη σε δύο ίσα μέρη». Ο ίδιος (Στράβων) επίσης κάνει αναφορά περί Ευρώπης, Ασίας, Αφρικής Πόντος, πόλη Σινώπη – Θεόπομπος: έγραψε το επιστημονικό έργο του: «Περί σεισμών».
Β. Ιωνική Μικρά Ασία, Μίλητος – α) Θαλής ο Μιλήσιος (624π.Χ.-542π.Χ.): «Αρχή της πλάσης το ύδωρ». Προφήτευσε έκλειψη Ηλίου (το 585 π.Χ.), είναι ο πρώτος ευρέτης της αστρονομίας και της γεωμετρίας, της οποίας (γεωμετρίας) πατέρας είναι ο Ευκλείδης. – β) Αναξίμανδρος (610π.Χ.-547π.Χ.) : «η Γη είναι σώμα κυλινδροειδές, πρώτη αρχή ύλης είναι το άπειρον». Πρώτος ο Αναξίμανδρος σχεδίασε και δημοσίευσε το 550 π.Χ. έναν Χάρτη της Γης. – γ) Αναξιμένης (585π.Χ.-528π.Χ.) : «Πρώτη ύλη δημιουργίας ο αέρας». Μικρά Ασία, πόλη Κλαζομενές – Αναξαγόρας (500 π.Χ.- 428/427π.Χ.): «Τα πάντα αποτελούνται από μόρια παντοτινά και όμοια, ο Ήλιος είναι καυτό, ωσάν ηφαιστειακό, κομμάτι, η Σελήνη είναι σκοτεινή με βουνά και ανθρώπους κι η Γη με σχήμα δίσκου κρατιέται στον αέρα»
Γ. Ιωνικά Νησιά του Αιγαίου μας, Σάμος – α) Πυθαγόρας ο Σάμιος (580π.Χ.-480π.Χ.), θεμελιωτής των Μαθηματικών, : «Η Γη είναι σφαιρική», β) Αρίσταρχος ο Σάμιος (310 π.Χ.-230 π.Χ.), πατέρας της Αστρονομίας, : «Η Γη και οι πλανήτες κινούνται γύρω από τον ΄Ήλιο».
Δ. Ιωνικές πόλεις της Θράκης μας, Άβδηρα – Λεύκιππος ( πρώτο μισό του 5ου αιώνα π.Χ.), (φέρεται και ως Μιλήσιος), πρώτος επινοητής της ατομιστικής θεωρίας. – Δημόκριτος (460π.Χ.-370π.Χ.), θεμελιωτής της Ατομικής Ενέργειας και Φυσικής, : «Τα άστρα είναι μικροί ήλιοι». «Η σχέση του μήκους προς το πλάτος της οικουμένης είναι 3:2».
Ε. Ιωνικές πόλεις Κάτω Ιταλίας-Σικελίας : α) Συρακούσες Σικελίας – Αρχιμήδης (287 π.Χ. – 212 π.Χ.) εμπνεύστηκε τις βάσεις της υδροστατικής και στατικής, εφηύρε τον μοχλό, κατασκεύασε καινούργιες μηχανές. β) Θούριοι Σικελίας – Θεανώ η Θουρία (περί το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ.), μαθήτρια του Πυθαγόρα, επινοήτρια της θεωρίας της Χρυσής Τομής στα Μαθηματικά και την
Τέχνη.
1. Ο αρχαίος πολιτισμός των Ελλήνων Ιώνων του Πόντου (Ποντίων)
Οι ιωνικές πόλεις του Πόντου, όπως και οι υπόλοιπες ιωνικές πόλεις του ιωνικού Ελληνισμού αγαπούσαν και προωθούσαν την θεωρητική σκέψη, γιατί είχαν λογοτεχνική και πολιτιστική παράδοση που έφθανε έως την εποχή του Ομήρου.
Άνθρωποι του πνεύματος, Ίωνες, που γεννήθηκαν και αναδείχθηκαν στον Πόντο είναι οι κάτωθι :
α. Από την Ηράκλεια του ιωνικού Πόντου ή Ποντοηράκλεια : Ο Ηρακλείδης ο Ποντικός (388π.Χ.-322π.Χ.), Ίων, φιλόσοφος, μαθητής στην αρχαία Πλατωνική Ακαδημία και άμεσος μαθητής του Αριστοτέλη, πατέρα της Φιλοσοφίας από κοινού με τον Θεόφραστο, στον Αριστοτελικό Περίπατο-το Λύκειο περί το 322 π.Χ., μαθητής επίσης του Σπεύσιππου (407-339/8 π.Χ.), φιλοσόφου Ακαδημίας Πλάτωνος. Στην Ακαδημία Πλάτωνος συνυπήρξε με τον Ξενοκράτη τον Χαλκηδόνιο. Θεωρούσε ότι ο θεός είναι άλλοτε η διάνοια, άλλοτε ο κόσμος. Νόμιζε την ψυχή αιθέριο και φωτοειδές σώμα. Ακόμη αστρονόμος, επηρεασμένος από τον πυθαγόρειο Έκφαντο, δημιούργησε την θεωρία για την ύπαρξη αρχικών σωματιδίων (ανάρμων, μη προσαρμοζομένων όγκων), ασύνδετων μεταξύ τους και διαιρετών. Σε ό,τι αφορά την ηθική, δεχόταν τη διδασκαλία του Πλάτωνα. Συνέπραξε εν τη πατρίδι του εις την πτώσιν του τυράννου Κλεάρχου. Έγραψε τα «Περί ηδονής», «Περί αρετής», «Περί εξουσίας», «Περί ανδρείας», «Περί ευδαιμονίας» κ.λ.π. Ο Χαμαιλέων Ηρακλεώτης/Ποντικός, γεννήθηκε περί το 350 π.Χ.- πέθανε μετά το 281 π.Χ., μαθητής του φιλοσόφου Ηρακλείδη του Ποντικού, περιπατητικός φιλόσοφος, αποσπάσματα των έργων του οποίου αναφέρονται συχνά στο Αθήναιο (Δεπνοσοφισταί). Έτερος Ηρακλείδης (3ο αιώνας π.Χ.), που έγραψεν «αλληγορίας ομηρικάς» εις δικαιολογίαν, και Στωικάς θεωρίας, του ποιητού Ομήρου κατά των προσαπτόντων αυτώ αθεϊαν, και εξήγησιν των παραδοξοτέρων μύθων επί το φυσικώτερον. Επίσης συγγραφέας και τραγικός ποιητής, έγραψε, κατά τον μουσικό Αριστόξενο εκ Τάραντος, τις τραγωδίες : Φόρβας, Ιερείς, Ηίθεοι και Πενθεύς. Και ούτος επικαλείται Ποντικός. Ο Βάτων, Ίων, κωμωδιογράφος, που έζησε τον 3ο αιώνα π.Χ. Ο Νικήρατος ο Ηρακλεώτης, Ίων, επικός ποιητής, έζησε κατά τα τέλη του Πελοποννησιακού πολέμου, δηλ. περί του 405 π.Χ. και κατά τον Πλούταρχο («Παράλληλοι Βίοι» Λύσανδρος) διαγωνίστηκε με τον Αντίμαχο τον Κολοφώνιο στη Λυσανδρεία, τον νίκησε και κέρδισε «τον στέφανο», το αθλοθέτημα του Λύσανδρου.
Προσέτι από την Ηράκλεια του ιωνικού Πόντου ήταν οι ακόλουθοι πνευματικοί άνδρες : Ο Βρύσων ο Ηρακλεώτης, Ίων, φιλόσοφος, σύγχρονος του Πλάτωνος (424/423π.Χ.-348/347 π.Χ.) και μαθητής του Σωκράτη (469-399 π.Χ.). Ο Σπίνθαρος ο Ηρακλεώτης (496π.Χ.-406π.Χ.), Ίων, τραγικός ποιητής, σύγχρονος του Αθηναίου τραγικού ποιητή Σοφοκλή. Έγραψε, κατά τη Σούδα, τραγωδίες, -(πατέρας της τραγωδίας είναι ο Θέσπις), – «Σεμέλη κεραυνουμένη», «Ηρακλής περικαιόμενος» και «Παρθενοπαίος». Ο Ηρόδωρος, που έζησε τον 6ο αιώνα π.Χ., Ίων, ιστορικός, γιος του φιλοσόφου Βρύσωνα Ηρακλεώτη, προγενέστερος του Ηροδότου του Αλικαρνασσέως που ήταν πατέρας της Ιστορίας. Ο Ηρόδωρος βρίσκεται επικεφαλής των Ποντίων ιστορικών της αρχαιότητος και έγραψε τον «Καθ΄ Ηρακλέα λόγον» και τα «Αργοναυτικά» ή «Αργοναύται». Ο Διονύσιος ο Ηρακλεώτης, ο μεταθέμενος, έζησε και έδρασε τον 3ο αιώνα π.Χ., Ίων, στωικός φιλόσοφος, μαθητής αρχικά του συμπατριώτη του Ηρακλείδη, μεταβάς αργότερα εις την Ελεατική Σχολή, μαθητής του Ζήνωνος (334-262 π.Χ.), εκ Κιτίου-Κύπρου, που διαίρεσε τη Φιλοσοφία σε Λογική – Ηθική – Φυσική, αντικαθιστώντας τη διαίρεση της Φιλοσοφίας του Αριστοτέλη σε Πρακτική – Θεωρητική – Ποιητική. Ο Διονύσιος, ένας από τους παραγωγικότερους συγγραφείς του καιρού του, αποδέχθηκε και διασαφήνισε με τον κάλαμό του τα φιλοσοφικά θεωρήματα του Ζήνωνα του Κιτιέως. Οι σύγχρονοί του τον ονόμαζαν πολυγράφο, εξαιτίας του πλήθους των συγγραμμάτων του. Σε γεροντική ηλικία απομακρύνθηκε από τη στοά (μετά το θάνατο του Ζήνωνα) και έγινε κατ΄ άλλους επικούρειος και κατ΄ άλλους οπαδός του κυρηναϊσμού.
Επιπλέον από την ιωνική πόλη Ηράκλεια του ιωνικού Πόντου : Ο Ζεύξις, Ίων, ο μεγαλύτερος ζωγράφος της αρχαιότητος, που κατά τον Πλίνιο και τον Αιμιλιανό ήταν Ηρακλεώτης. Ο Μέμνων, Ίων, ιστοριογράφος. Ο Νύμφις ο Ηρακλειώτης, Ίων, ιστοριογράφος, πολύ προγενέστερος του Μέμνονος. Θεωρείται ο καλύτερος από τους τοπικούς ιστορικούς. Έγραψε το «Περί Ηρακλείας», γράφοντας σ΄ αυτό την ιστορία της πόλης του, την οποία συνέχισε ο πολύ μεταγενέστερος από αυτόν Μέμνων (1ος αιών π.Χ.-1ος αιών μ.Χ.). Έγραψε επίσης ο Νύμφις το «Περί Αλεξάνδρου και των διαδόχων και επιγόνων», το «Περίπλους της Ασίας». Το περί Αλεξάνδρου σύγγραμμά του μάλλον έλαβε υπόψη του ο Αρριανός στο βιβλίο του «Αλεξάνδρου Ανάβασις». Ο έτερος Διονύσιος, Ίων, φιλόσοφος της Σχολής του Επίκουρου (Κήπος) (διευθ. 210-180 π.Χ.). Ο Ζωπύρος ο Ηρακλεώτης, Ίων, συγγραφέας και ποιητής. Ο Τιμοκράτης ο Ηρακλεώτης, Ίων, επικούρειος φιλόσοφος, που αργότερα με το έργο του «Ευφραντά», στράφηκε εναντίον του διδασκάλου του, δηλ. του Επίκουρου.
β. Από τη Σινώπη του ιωνικού Πόντου : Ο Διογένης ο Κύων, (400-325 π..), Ίων, φιλόσοφος, πατέρας της κυνικής φιλοσοφίας, που από τον Πόντο εγκατεστάθη εις Αθήνα και Κόρινθον, σύγχρονος και φίλος του Πλάτωνα, μαθητή του Σωκράτη, όν Διογένην ο Πλάτων έλεγεν «Σωκράτην μαινόμενον». Ο Κρατεύας, Ίων, φαρμακολόγος, βοτανολόγος. Ο Ηγησίας ο Σινωπεύς (4ος αιών π.Χ.), Ίων κυνικός φιλόσοφος, μαθητής του συμπατριώτη του ως άνω Διογένη Κύονα. Θεόπομπος ο Σινωπεύς, Ίων, αρχαίος συγγραφέας, έγραψε το περίφημο έργο του «Περί σεισμών», ένα ακραιφνώς επιστημονικό έργο. Ο Διόδωρος, Ίων, κωμικός ποιητής, που ανήκει στη μέση κωμωδία, με περίοδο ακμής τις αρχές και τα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα, αρχαιότερος του Δίφιλου. Ο Δίφιλος (γεν. 360/350 π.Χ.), Ίων, κωμικός ποιητής και σπουδαίος δραματοποιός. Είναι το πρώτο όνομα που συναντάμε στη αρχαία ελληνική γραμματεία. Έγραψε 100 κωμωδίες, γνωρίζουμε 60 κωμωδίες του. Ορισμένες είναι : «Άμαστρις», «Γάμος», «Δαναϊδες», «Ηρακλής», «Θησεύς», «Παλλακίς», Χρυσοχόος» κ.λ.π. Έζησε και στην Αθήνα, επί Μενάνδρου κωμικού ποιητή στην Αθήνα, και πέθανε στη Σμύρνη. Ο Διονύσιος (3ος αιών π.Χ.), Ίων, κωμωδιογράφος, στου οποίου τα έργα αναφέρεται ο Αθήναιος, κατά τον οποίο ο Διονύσιος έγραψε τα : «Ομώνυμοι», «Θεσμοφόρος», «Ακοντιζόμενος» και «Σώζουσα». Ο Βάτων ο Σινωπεύς (3ος αιών π.Χ.), που έγραψε τις κωμωδίες : «Ανδροφόνος», «Αιτωλός», «Ευεργέται», «Συνεξαπατών». Ο Κρατεύας ο Σινωπεύς (περίπου 120 π.Χ.-60 π.Χ.), ο πολύ σπουδαίος Πόντιος επιστήμων, συνεργάτης και σύμβουλος του Μιθριδάτη ΣΤ΄ του Ευπάτορα, βασιλιά του Πόντου, που ασχολήθηκε με τα βότανα περισσότερο από κάθε άλλο σύγχρονο ή προηγούμενό του.
γ. Από την Αμισό (Σαμψούντα) του ιωνικού Πόντου : Ο Διονυσόδωρος (2ος αιών π.Χ.), Ίων, μαθηματικός. Ο Διόδωρος ο Αμισηνός, Ίων, σπουδαίος μαθηματικός, που άκμασε του 2ου αιώνα π.Χ., τον οποίο ο πατέρας της Γεωγραφίας Πόντιος Στράβων επαινεί υπερβολικά «ως άξιον μνήμης κατά παιδείαν». Όπως μας πληροφορεί ο Ευτόκιος, ο Διόδωρος έγραψε το «Συμβολές στις έρευνες του Αρχιμήδη σχετικά με τις τομές του κώνου και το έργο του Συρακόσιου μαθηματικού «Περί σφαίρας και κυλίνδρου». Ο Τυραννίων (1ος αιών π.Χ.), Ίων λόγιος και δάσκαλος του Στράβωνα. Ο Τυραννίων ο πρεσβύτερος ο Αμισηνός (1ος αιών π.Χ.),Ίων, ο πιο σημαντικός από τους Πόντιους φιλολόγους και λόγιους, μαθητής του Διονυσίου Θρακός, που υπερέβαλε κατά πολύ τον δάσκαλό του, μια και σ΄ αυτόν οφείλουμε την κριτική έκδοση των έργων του Αριστοτέλη. Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, στον Τυραννίωνα οφείλεται η γραμματική θεωρία του μερισμού της ελληνικής γλώσσας σε τέσσερα μέρη. Ο Δημήτριος (2ος αιών π.Χ.) Ίων, επίσης μαθηματικός, γιος του Ραθηνού. Αναφέρεται ο Δημήτριος στο ίδιο χωρίο με τον ως άνω Διόδωρο τον μαθηματικό.
δ. Από την Αμάσεια του ιωνικού Πόντου : Ο Στράβων ο Γεωγράφος, (65π.Χ.-23μ.Χ.), Ίων, συγγραφέας και γεωγράφος, πατέρας της Γεωγραφίας, κατά τον οποίον : «Οι Ίωνες δια δραστηρίας αναπτύξεως εξέτεινον την διανοητικήν αυτών ανάπτυξιν κατά πάσας τας διευθύνσεις», δηλ. προς άπασας τας επιστήμας. Ο ίδιος εξεπαιδεύθη υπό του γραμματικού (=φιλολόγου) Τυραννίωνος εξ Αμισού (Σαμψούντος), υπό Αριστοδήμου του εκ Νύσσης και υπό Ξενάρχου του εκ Σελευκείας, και εδιδάχθη την Αριστοτελικήν και είτα την Στωϊκήν φιλοσοφίαν, επεδόθη δε εις ιστορικάς σπουδάς και μάλιστα εις γεωγραφικάς σπουδάς. Στα έργα του αναγράφει περί Ευρώπης, Ασίας, Αφρικής. Στράβων : «Ο ουρανός στρέφεται εξ ανατολών προς δυσμάς περί την γην, ηρεμούσαν, και επ΄ αυτής αι διαγραφόμεναι γραμμαί τινες, ο Ισημερινός, οι δύο τροπικοί, οι δύο πολικοί κύκλοι, διαιρούσαι την γην εις 5 ζώνας, ο δε Ισημερινός διαιρεί την διακεκαυμένην ζώνην και πάσαν την γην εις δύο ίσα μέρη» (= Ο ουρανός στρέφεται γύρω από τη Γη από ανατολή προς Δύση, επί της γης διαγράφονται πέντε γραμμές : ο Ισημερινός, οι δύο τροπικοί κύκλοι και οι δύο πολικοί, και ο Ισημερινός χωρίζει τη γη σε δύο ίσα μέρη). Το έργο του «Ιστορικά Υπομνήματα» αποτέλεσε αντικείμενο θαυμασμού ήδη από την αρχαιότητα. Εξέχον έργο του είναι : τα «Γεωγραφικά». Ο Διόφαντος, αρχαιότερος (πιθανώς) γεωγράφος του Στράβωνος, Ίων, που έγραψε τα «Ποντικά», έργο που αναφερόταν στους Κολχούς, τους Σκύθες κ.λ.π.
ε. Από την ιωνική πόλη Χαλκηδόνα της Βιθυνίας ή Πρώτης Ποντικής, αποικία των Ιώνων Μεγαρέων (μέσα 7ου αιώνα π.Χ.), απέναντι του Βοσπόρου, κατά το νότιον πέρας του Βοσπόρου, αποικία των Μεγαρέων από το 675 π.Χ. : Ο Ξενοκράτης (396 π.Χ.-315 π.Χ.), Ίων, περίφημος φιλόσοφος προσηλωθείς στον Πλάτωνα (Πλατωνικής Ακαδημίας). Θρασύμαχος ο Χαλκηδόνιος (ακμή τέλος 5ου αιών π.Χ.), Ίων σοφιστής.
Προσέτι
i) από την ιωνική πόλη Καλλατίδα ή Κάλλατη, που βρίσκεται στα ευρωπαϊκά παράλια του Ευξείνου Πόντου, θυγατρική πόλη -αποικία της Ηράκλειας του Πόντου: Ο Ηρακλείδης ο Λέμβος (2ος αιών π.Χ.), Ίων, οπαδός του Αριστοτέλη ιστορικός και φιλόσοφος, που έδρασε στα χρόνια του Πτολεμαίου του Φιλομήτορα, στην Αίγυπτο και ανήκε γενικώς στους περιπατητικούς φιλοσόφους. Το έργο του είναι πολυσχιδές, μια και ασχολήθηκε και με την ιστορία και με την φιλολογία.
ii). Από την ιωνική πόλη Απολλωνία (σημερ. Σωζόπολη, κατά την κ. Καμπουρίδου, φιλόλογο –Γυμνασιάρχη) του Ευξείνου Πόντου, που βρίσκεται στα ευρωπαϊκά παράλιά του : Ο Διογένης (5ος αιών π.Χ.), φιλόσοφος.
iii). Από την ιωνική πόλη Βυζάντιο, που ίδρυσαν οι Ίωνες Μεγαρείς υπό τον Βύζαντα το 750 π.Χ. : Ο εκ Βυζαντίου Αριστοφάνης, Ίων, γραμματικός (=φιλόλογος), Διευθυντής-Προϊστάμενος της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
Βιβλιογραφία :
1. Λεξικό της Ελληνικής Αρχαιολογίας, Τόμοι Α-Β, Αλεξάνδρου Ραγκαβή, 1888.
2. Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας των κ.κ. Αναστασίου Στέφου, Εμμανουήλ Στεργιούλη και της κ. Γεωργίας Χαριτίδου,
3. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Δ΄, Μέγας Αλέξανδρος – Ελληνιστικοί Χρόνοι.
4. Εγκυκλοπαίδεια Ποντιακού Ελληνισμού Ιστορία –Λαογραφία-Πολιτισμός
5. ΠΟΝΤΟΣ, Εγκυκλοπαίδεια Ποντιακού Ελληνισμού, Ιστορία-Λαογραφία-Πολιτισμός, Τόμος Α΄
6. Ιστορία των Αρχαίων Χρόνων ως το 30 π.Χ. των κ.κ. Λάμπρου Τσακτσίρα-Μιχάλη Τιβερίου.
7. «Ο Ποντιακός Ελληνισμός» του κ. Ιωάννη Ταρνανίδη, Καθηγητού στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
8. Οδοιπορικό του Πόντου της κ. Τασούλας Καμπουρίδου, Γυμνασιάρχη-Φιλολόγου.
*τέως Δικηγόρου παρ΄ Αρείω Πάγω 2-5-2024
