Στα ερευνητικά ινστιτούτα και στα πανεπιστήμια, ενώνεται η εμπειρία του ώριμου Δασκάλου με το νεανικό ενθουσιασμό και τη δημιουργική φαντασία του Φοιτητή. Με αυτή την ένωση (το κράμα θα λέγαμε), η μετάδοση της γνώσης, δηλαδή η διδασκαλία, είναι πιο αποδοτική, και η προώθηση της γνώσης, δηλαδή η έρευνα, πιο παραγωγική. Η επιστήμη βασίζεται στη γνώση και γι’ αυτό το λόγο είναι παγκόσμια και ενώνει τους ανθρώπους. Είναι παγκόσμια γιατί η γνώση παραμένει η ίδια σε όλα τα μέρη του κόσμου, ενώνει δε τους ανθρώπους, γιατί η αναζήτηση της γνώσης, όπως είχε επισημάνει ο Αριστοτέλης, είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Οι νόμοι της βαρύτητας είναι οι ίδιοι σε ολόκληρο το σύμπαν και το μήλο πέφτει κάτω από τη μηλιά πάντα με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα μέρη του πλανήτη. Η γνώση δεν είναι κτήμα κανενός αλλά ανήκει σε όλους. Ποτέ δεν χάνεται, και όσο μεταδίδεται τόσο πιο πολύ διατηρείται. Είναι σαν ένα τεράστιο ποτάμι, π. χ. το Μισισιπή ή τον Αλιάκμονα, που αρχίζουν με ένα μικρό ρυάκι, κατά την πορεία τους προστίθενται πολλά άλλα μικρά ποταμάκια, και στο τέλος δημιουργείται το τεράστιο ποτάμι. Το ίδιο συμβαίνει και με τη γνώση, η οποία με τη συμβολή πολλών ατόμων πολλαπλασιάζεται. Η υπάρχουσα γνώση μπορεί να χρησιμοποιηθεί από πολλούς ερευνητές, και ο καθένας δυνατόν να προσθέσει το λιθαράκι του. Αν ο ερευνητής χρησιμοποιήσει την υπάρχουσα γνώση με οξυδέρκεια και κρίση, δυνατόν να καταλήξει σε συμπεράσματα που ποτέ κανένας άλλος δεν είχε φτάσει, γιατί με την κρίση γίνεται κινητοποίηση της γνώσης. Η κρίση είναι κάτι το δυναμικό, ενώ αντίθετα η απομνημόνευση είναι κάτι το στατικό (παθητικό).
Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις, υπάρχουν άτομα τα οποία, σε βασικά θέματα που αφορούν την κοινωνία, αμφισβητούν την επιστημονική γνώση και παρουσιάζουν τη δική τους άποψη, δηλαδή τη γνώμη τους, χωρίς να έχουν επαρκή δεδομένα. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι γι’ αυτό, μερικοί από τους οποίους αναφέρονται Διάφορες εταιρείες π. χ. αν δουν ότι η γνώση θίγει τα συμφέροντά τους, προσπαθούν να την καταπνίξουν. Άλλες φορές πάλι, πολιτικοί για καθαρά προσωπικό συμφέρον αμφισβητούν τη γνώση. Αυθεντίες σε κάποιο θέμα, αμφισβητούν τη γνώση που υποστηρίζουν άλλοι ειδικοί, ίσως για να προβληθούν οι ίδιοι για να ικανοποιήσουν τον εγωισμό τους. Δυστυχώς σε ορισμένες περιπτώσεις, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αντί να καταστείλουν, τροφοδοτούν την παραπληροφόρηση. Φυσικά, είναι γνωστό ότι η έκφραση της ατεκμηρίωτης γνώμης δεν τιμωρείται (ορθή η άποψη), ενώ αντίθετα αν ένας μαθητής ή φοιτητής παρουσιάσει την ατεκμηρίωτη γνώμη μιας αυθεντίας στις εξετάσεις θα αποτύχει. Γι’ αυτό το λόγο, και όχι μόνο, όλοι μας και ιδιαίτερα οι ειδικοί σε κάποιο θέμα, πρέπει να είναι προσεκτικοί πως θα παρουσιάσουν τη γνώση, και ποτέ δεν πρέπει να διστάζουν να ομολογήσουν άγνοια αν κάτι δεν είναι γνωστό. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις το «εν οίδα ότι ουδέν οίδα» που είχε επισημάνει ο Σωκράτης έχει απόλυτη εφαρμογή.
Εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι τα αποτελέσματα μιας έρευνας δεν είναι πάντα σωστά. Αν όμως μια επιστημονική ανακάλυψη επιβεβαιωθεί κι από άλλες ερευνητικές ομάδες σε διάφορα μέρη του κόσμου, τότε κατά τεκμήριο αυτή είναι σωστή. Κατά τον ίδιο τρόπο και η Ιατρική έχει κάνει σφάλματα (ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω). Εσφαλμένες όμως απόψεις διορθώνονται με καινούργια έρευνα, και η Ιατρική, όπως και όλες οι άλλες επιστήμες συνήθως ακολουθούν μια ανοδική πορεία. Στις αρχές του περασμένου αιώνα π. χ. το προσδόκιμο της επιβίωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ) ήταν 47 χρόνια ενώ σήμερα είναι 79 χρόνια. Επίσης στις αρχές του εικοστού αιώνα, ένα στα τέσσερα παιδιά στις ΗΠΑ πέθαινε κατά την παιδική ηλικία, ενώ σήμερα πεθαίνει μόνο ένα στα εκατό πενήντα παιδιά. Όλα αυτά οφείλονται στην πρόοδο της Ιατρικής (υγιεινός τρόπος ζωής, εμβόλια και πολλά άλλα).
Σ’ αυτό το σημείο αναφέρονται παραδείγματα όπου συμφέροντα δυνατόν να κρύβονται πίσω από κάθε ατεκμηρίωτη γνώμη. Για το κάπνισμα το οποίο είχε ως αποτέλεσμα να πεθάνουν εκατομμύρια άνθρωποι (δυστυχώς ακόμα πεθαίνουν), οι βιομηχανίες καπνού προσπαθούσαν να κρατήσουν μυστικά στοιχεία που έδειχναν ότι αυτό βλάπτει την υγεία, παρά το γεγονός ότι οι επιστήμονες υποστήριζαν το αντίθετο. Το ίδιο γίνεται σήμερα και με τις μεγάλες εταιρείες που εκμεταλλεύονται τα πετρέλαια. Ενώ όλες οι παρατηρήσεις δείχνουν ότι υπάρχει κλιματική αλλαγή και ότι αυτή, εκτός των άλλων, οφείλεται και στις ενέργειες του ανθρώπου, οι εταιρείες αυτές, επειδή θίγονται τα συμφέροντά τους, αμφισβητούν τα δεδομένα. Ένα άλλο παράδειγμα είναι και τα εμβόλια, χάρις στα οποία έχουν σωθεί εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές, γεγονός που όλοι μας έχουμε ζήσει πρόσφατα με την πανδημία του κορωνοϊού. Εν τούτοις, η αποτελεσματικότητα αυτών ακόμα αμφισβητείται από ορισμένους. Η πρώτη παραπληροφόρηση για τα εμβόλια είχε γίνει από τον Άγγλο ιατρό Andrew Wakefield, ο οποίος το 1998 είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο στο Lancet, που υποστήριζε ότι το τριπλούν εμβόλιο που χρησιμοποιείται για την πρόληψη της ιλαράς, της παρωτίτιδας και της ερυθράς προκαλεί αυτισμό. Έρευνα όμως πάνω σ’ αυτό το θέμα από ιθύνοντες, είχε δείξει ότι ο εν λόγω ιατρός είχε τροποποιήσει τα δεδομένα ώστε αυτά να συμφωνούν με τα συμπεράσματα που ήθελε να δημοσιεύσει. Επιπλέον ο ίδιος είχε λάβει σημαντικό χρηματικό ποσό από δικηγόρους που είχαν πάει την εταιρεία που ήταν υπεύθυνη για την παραγωγή του εμβολίου στα δικαστήρια. Μετά από όλα αυτά, το σχετικό άρθρο είχε αποσυρθεί από το περιοδικό το 2010 και στο συγκεκριμένο ιατρό έχει απαγορευθεί η άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το κακό όμως είχε γίνει και ακόμα συνεχίζεται. Χάρις στο εμβόλιο του κορωνοϊού, υπολογίζεται ότι τουλάχιστο τρία εκατομμύρια άνθρωποι έχουν σωθεί μόνο στις ΗΠΑ (ίσως κι εγώ να είμαι ένας απ’ αυτούς). Δυστυχώς όμως, υπολογίζεται ότι τουλάχιστο 230.000 χιλιάδες ζωές έχουν χαθεί στις ΗΠΑ, γιατί πενήντα εκατομμύρια άνθρωποι δεν είχαν κάνει το εμβόλιο του κορωνοϊού.
Γι’ αυτούς τους λόγους, και όχι μόνο, οι αυθεντίες σε ένα θέμα, αλλά και όλοι μας, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, όταν εκφράζουμε δημόσια τη γνώμη μας για βασικά θέματα που αφορούν την κοινωνία, και δυνατόν να έχει μεγάλες συνέπειες στο κοινό. Η αλήθεια βέβαια, αργά ή γρήγορα θα λάμψει. Δυστυχώς όμως σε ορισμένες περιπτώσεις η παραπληροφόρηση δυνατόν να έχει καταστρεπτικές συνέπειες. Είθε «το φως το της γνώσεως» το οποίο «ανέτειλε τω κόσμω» με τη γέννηση του Χριστού να μας φωτίζει να διακρίνουμε τη γνώση η οποία γεννά την επιστήμη, από τη γνώμη η οποία γεννά την άγνοια και σε ορισμένες περιπτώσεις και την καταστροφή.
*Harisios K Boudoulas MD, PhD, PhD Hon, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA,
Honorary Professor, Academician (an. mem.)
