Η νέα έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα το 2025 διαπιστώνει βελτιώσεις σε κρίσιμους τομείς, αλλά και επίμονες αδυναμίες που συνεχίζουν να πλήττουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς και να προκαλούν ανησυχία για την ποιότητα της δημοκρατίας.
Η Κομισιόν καταγράφει θετικές πρωτοβουλίες στη Δικαιοσύνη, την καταπολέμηση της διαφθοράς και τη διαφάνεια στα μέσα ενημέρωσης, ωστόσο επισημαίνει ότι οι χρόνιες παθογένειες —καθυστερήσεις στη δικαιοσύνη, χαμηλή ανεξαρτησία των ΜΜΕ, εκτεταμένη διαφθορά— παραμένουν ισχυρές.
Δικαιοσύνη: μικρά βήματα προς την ανεξαρτησία, μεγάλα εμπόδια στην ταχύτητα
Ένα από τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης αφορά τη Δικαιοσύνη. Η συμμετοχή της ίδιας της δικαστικής κοινότητας στους διορισμούς των ανώτατων δικαστικών λειτουργών χαρακτηρίζεται θετική εξέλιξη. Παράλληλα, προτάθηκε η καθιέρωση μιας «περιόδου ψύξης» για τους συνταξιούχους δικαστές ώστε να μην καταλαμβάνουν άμεσα πολιτικές θέσεις. Ωστόσο, οι πολίτες εξακολουθούν να θεωρούν χαμηλή την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, με την αντίληψη αυτή να επιδεινώνεται τα τελευταία χρόνια.
Σημαντικότερο πρόβλημα παραμένει η ταχύτητα απονομής δικαιοσύνης, ιδίως στις αστικές και εμπορικές υποθέσεις, όπου ο μέσος χρόνος ξεπερνά τα δύο χρόνια —ο χειρότερος στην ΕΕ. Παρά τις θετικές ενδείξεις από πρόσφατες μεταρρυθμίσεις και την ψηφιοποίηση, η καθυστέρηση εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για τις επιχειρήσεις και την οικονομία.
Διαφθορά: ενισχυμένοι θεσμοί, αδύναμο αποτέλεσμα
Η αντίληψη για τη διαφθορά παραμένει πολύ αρνητική, καθώς το 97% των πολιτών θεωρούν ότι είναι διαδεδομένη και το 66% δηλώνουν ότι επηρεάζει την καθημερινότητά τους. Η Επιτροπή αναγνωρίζει την εκπόνηση νέου Εθνικού Σχεδίου Κατά της Διαφθοράς, την ενίσχυση των ελέγχων περιουσιακής κατάστασης, τη βελτίωση του πλαισίου για τη χρηματοδότηση των κομμάτων και τον περιορισμό της ασυλίας για υπουργούς και βουλευτές.
Ωστόσο, το ιστορικό επιτυχημένων διώξεων παραμένει αδύναμο, ειδικά σε υποθέσεις υψηλού επιπέδου, και οι επιχειρήσεις συνεχίζουν να καταγγέλλουν ότι η διαφθορά παρεμποδίζει τη συμμετοχή τους σε δημόσιους διαγωνισμούς.
ΜΜΕ: νέα εργαλεία διαφάνειας, παλιές σκιές εξάρτησης
Η έκθεση σημειώνει πρόοδο στη διαφάνεια της ιδιοκτησίας των ΜΜΕ, στη λειτουργία των Μητρώων Τύπου και στην προστασία της ανεξαρτησίας των δημοσιογράφων. Υιοθετήθηκαν νέοι κανόνες για κρατική διαφήμιση, υποχρεωτική υπογραφή άρθρων και προστασία πνευματικών δικαιωμάτων.
Ωστόσο, σοβαρές ανησυχίες παραμένουν για την πολιτική επιρροή στα δημόσια μέσα (ΕΡΤ), την ανεξαρτησία της ρυθμιστικής αρχής (ΕΣΡ) και τις συνθήκες εργασίας των δημοσιογράφων. Η Ελλάδα καταγράφει περιστατικά βίας, εκφοβισμού, παρακολουθήσεων και καταχρηστικών αγωγών (SLAPPs) κατά δημοσιογράφων, γεγονός που η Επιτροπή χαρακτηρίζει ως συστημικό πρόβλημα.
Συμμετοχή πολιτών: σε σωστή κατεύθυνση, αλλά ελλιπής
Η έκθεση αναγνωρίζει τη βελτίωση στις δημόσιες διαβουλεύσεις για νέους νόμους, οι οποίες πλέον τηρούν τη νόμιμη διάρκεια και διεξάγονται τακτικά. Παρ’ όλα αυτά, επισημαίνεται ότι οι αλλαγές της τελευταίας στιγμής σε νομοσχέδια, χωρίς διαβούλευση, παραμένουν συχνές. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ζητούν πιο ουσιαστική και έγκαιρη συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Αξιολόγηση: στο σωστό δρόμο, αλλά με βραδύτητα
Η συνολική εικόνα που δίνει η έκθεση είναι μικτή: η Ελλάδα έχει κάνει ουσιαστικά βήματα προς την ενίσχυση της θεσμικής ανεξαρτησίας, της διαφάνειας και της λογοδοσίας, αλλά η υλοποίηση παραμένει αργή και τα αποτελέσματα σε αρκετούς τομείς ανεπαρκή. Οι χρόνιες παθογένειες —καθυστερήσεις στη δικαιοσύνη, έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς, εξάρτηση των ΜΜΕ— εξακολουθούν να υπονομεύουν την ποιότητα του κράτους δικαίου και να απαιτούν πιο αποφασιστικές μεταρρυθμίσεις.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συστήνει στην Ελλάδα να ενισχύσει τις διώξεις διαφθοράς, να βελτιώσει το νομικό πλαίσιο για το lobbying, να προστατεύσει περαιτέρω τους δημοσιογράφους και να διασφαλίσει τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών.
Mπορείτε να διαβάσετε την έκθεση εδώ
Σωκράτης Μουτίδης – www.xronos-kozanis.gr
