Το παρατηρητήριο της ΕΣΑμεΑ καταγράφει τους μισούς πολίτες με αναπηρία σε φτώχεια
Ακραία και επίμονη φτωχοποίηση, περιθωριοποίηση και αποκλεισμό βιώνουν τα άτομα με αναπηρία στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της ΕΣΑμεΑ. Στο τελευταίο δελτίο στατιστικής πληροφόρησης, που συνοψίζει τα δεδομένα για το 2024, καταγράφεται ότι 1 στους 2 πολίτες με αναπηρία ηλικίας 16–64 ετών ζει σε συνθήκες φτώχειας ή και κοινωνικού αποκλεισμού, κατατάσσοντας τη χώρα στη δεύτερη χειρότερη θέση της ΕΕ (με ελάχιστή διαφορά της τάξεως του 0,1 από την τελευταία Βουλγαρία). Το ίδιο ισχύει για 3 στους 10 άνω των 65 ετών (30,2 %). Η Ελλάδα έχει επίσης το υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ σε ληξιπρόθεσμες οφειλές (44,5 %) και νοικοκυριά με υπερβολική επιβάρυνση από το κόστος στέγασης (33 %) στους πολίτες με αναπηρία.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό είναι μόλις 25,3 %, η δεύτερη χαμηλότερη στην ΕΕ. Οι κοινωνικές μεταβιβάσεις (εξαιρουμένων των συντάξεων) μειώνουν τη φτώχεια κατά μόλις 16,6 μονάδες, την χαμηλότερη επίδραση στην ΕΕ, ενώ για την ομάδα 16–64 ετών, ακόμη και με τις συντάξεις, η μείωση της φτώχειας ανέρχεται μόλις σε 5,3 μονάδες, τελευταίο ποσοστό στην Ευρώπη.
Το τετράπτυχο της περιθωριοποίησης ολοκληρώνεται με το υψηλό κόστος υγείας: η χώρα καταγράφει το δεύτερο μεγαλύτερο ποσοστό ιδιωτικών πληρωμών στην ΕΕ (34,3 % των δαπανών υγείας από την τσέπη των νοικοκυριών), ενώ 8 στους 10 πολίτες με αναπηρία δηλώνουν ότι μειώνουν βασικές δαπάνες διαβίωσης για να καλύψουν ανάγκες υγείας.
Το Παρατηρητήριο διαπιστώνει ότι η φτώχεια των ατόμων με αναπηρία έχει πολυδιάστατο και δομικό χαρακτήρα, επιδεινούμενη από τις πολλαπλές κρίσεις και τα διαρθρωτικά προβλήματα της οικονομίας. Η ΕΣΑμεΑ ζητά ολοκληρωμένη μέριμνα και άμεση ενίσχυση του εισοδήματος μέσω αύξησης επιδομάτων και συντάξεων, κατάργηση της διακοπής του επιδόματος όταν το άτομο εργαστεί, προστασία της πρώτης κατοικίας από πλειστηριασμό, ένταξη των ατόμων με αναπηρία στα προγράμματα κοινωνικής στέγασης, φορολογικές ελαφρύνσεις και διεύρυνση της απαλλαγής από τον ΕΝΦΙΑ για όσους έχουν αναπηρία 50 % και άνω. Αντικείμενο του είναι η διεύρυνση των ανισοτήτων σε βάρος του πληθυσμού με αναπηρία, χρόνιες ή/και σπάνιες παθήσεις και η επιμονή της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, παρά τη σταδιακή βελτίωση σειράς κοινωνικοοικονομικών δεικτών στη χώρα. Εξετάζονται συνδυαστικά μια σειρά βασικών παραμέτρων και δεικτών που σχετίζονται με την ακραία και επίμονη φτωχοποίηση και περιθωριοποίηση των ατόμων με αναπηρία στη χώρα. Όπως αναφέρεται η επιπτώσεις των πολλαπλών κρίσεων, που αντιμετώπισε και συνεχίζει να αντιμετωπίζει η Ελλάδα, σε συνδυασμό με τα διαρθρωτικά προβλήματα της οικονομίας, έχουν διαμορφώσει μια οριακή και επικίνδυνη κοινωνική συνθήκη, όπου μεγάλα τμήματα του πληθυσμού έχουν μαζικά περιθωριοποιηθεί και αδυνατούν πλέον, όχι μόνο να ανταπεξέλθουν στο κόστος κάλυψης βασικών αναγκών διαβίωσης, αλλά εν τέλει να συμμετέχουν στην κοινωνία.
Το διεκδικητικό πλαίσιο της ΕΣΑμεΑ περιλαμβάνει μια σειρά συνδυαστικών μέτρων για την ολοκληρωμένη μέριμνα και στήριξη των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες ή/και σπάνιες παθήσεις και των οικογενειών τους. Η Συνομοσπονδία θεωρεί αναγκαία την άμεση ενίσχυση του εισοδήματος μέσω αύξησης των αναπηρικών επιδομάτων και των συντάξεων, καθώς και την κατάργηση της διακοπής του επιδόματος όταν το άτομο εργάζεται. Διεκδικεί επίσης προστασία της πρώτης κατοικίας από πλειστηριασμό, ειδική ένταξη των ατόμων με αναπηρία στα προγράμματα κοινωνικής στέγασης, φορολογική ελάφρυνση με απαλλαγή από τα τεκμήρια εισοδήματος και διεύρυνση της απαλλαγής από τον ΕΝΦΙΑ για όσους έχουν αναπηρία 50 % και άνω, χωρίς εισοδηματικά κριτήρια.
Επίσης, ζητά την άρση των εμποδίων στην απασχόληση και την εφαρμογή θετικών μέτρων, με τη θέσπιση ενός Εθνικού Προγράμματος «Εγγύηση για την απασχόληση και τις δεξιότητες των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες ή/και σπάνιες παθήσεις», ώστε να αυξηθεί η συμμετοχή τους στο εργατικό δυναμικό. Ταυτόχρονα διεκδικεί τον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών ενίσχυσης του δημόσιου συστήματος υγείας, με εκπροσώπηση της ΕΣΑμεΑ σε όλους τους φορείς σχεδιασμού και αξιολόγησης πολιτικών, για να διασφαλιστεί η ανεμπόδιστη πρόσβαση σε ποιοτική, ολιστική δημόσια φροντίδα υγείας και αποκατάστασης.
Για τη βελτίωση της οικονομικής πρόσβασης στην υγεία, προτείνει τη μείωση του ΦΠΑ στον χαμηλότερο συντελεστή για τα απαραίτητα τεχνικά βοηθήματα, την επαναφορά του άρθρου 18 του ν. 4172/2013 που προέβλεπε φορολογική έκπτωση για ιατρικές δαπάνες, και τη διεύρυνση αυτής της ρύθμισης.
