Ένα μέτρο που έγινε μηχανισμός τιμωρίας αντί για εργαλείο εξορθολογισμού
Δώδεκα χρόνια μετά τη θεσμοθέτησή του, το clawback δεν λειτουργεί πλέον ως οικονομικό φρένο αλλά ως μέσο εξόντωσης ενός ολόκληρου επιστημονικού κλάδου. Οι εργαστηριακοί ιατροί δεν ζητούν προνόμια, ζητούν δικαιοσύνη. Όταν το κράτος καθυστερεί να εκσυγχρονίσει τα πρωτόκολλα, να ελέγξει τη συνταγογράφηση και να στηρίξει ισότιμα την περιφέρεια, δεν μπορεί να μεταφέρει τη δική του αποτυχία στους γιατρούς που κρατούν όρθια την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας.
Το clawback ίσως εξισορροπεί τον προϋπολογισμό στα χαρτιά, αλλά στην πράξη αποδιαρθρώνει το σύστημα. Η δημόσια υγεία δεν θα σωθεί με λογιστικές πράξεις, αλλά με πολιτική βούληση. Και αυτή, μέχρι στιγμής, λείπει.
«Ωρολογιακή βόμβα» το clawback για τη δημόσια υγεία
Αδιέξοδο στον κλάδο των εργαστηριακών γιατρών και έκκληση στον Πρωθυπουργό για άμεση κατάργηση του μέτρου
Η κατάσταση στα μικροβιολογικά και βιοπαθολογικά εργαστήρια της χώρας έχει φτάσει σε οριακό σημείο, με τους εκπροσώπους του κλάδου να κάνουν λόγο για «οικονομικό αφανισμό» και να προχωρούν σε πανελλαδική απεργία. Ο Βαγγέλης Καζάκος, ιατρός βιοπαθολόγος – μικροβιολόγος, επίκουρος καθηγητής Ιατρικής και πρόεδρος του Συλλόγου Εργαστηριακών Ιατρών Δυτικής Μακεδονίας, επισημαίνει ότι το clawback, δηλαδή ο μηχανισμός αυτόματης επιστροφής χρημάτων προς τον ΕΟΠΥΥ, έχει εξελιχθεί σε μέτρο που απειλεί τη βιωσιμότητα χιλιάδων εργαστηρίων. Παρά τις συνεχείς επαφές με το Υπουργείο Υγείας και τη διοίκηση του ΕΟΠΥΥ, δεν έχει δοθεί καμία ουσιαστική λύση.
«Η κατάσταση έχει επιδεινωθεί. Πολλά εργαστήρια πλέον δεν εισπράττουν τίποτα από τον ΕΟΠΥΥ, ενώ πληρώνονται μόνο το 15% που καταβάλλει ο ασθενής ως συμμετοχή. Είναι αδύνατο να καλυφθούν ούτε καν τα λειτουργικά έξοδα ενός μικροβιολογικού ιατρείου», αναφέρει ο κ. Καζάκος, τονίζοντας ότι το πρόβλημα επιδεινώνεται και από την απουσία διαγνωστικών πρωτοκόλλων που θα περιόριζαν την υπερσυνταγογράφηση και θα εξορθολόγιζαν τη δαπάνη. Παρά τις επανειλημμένες συναντήσεις με τον Υπουργό Υγείας, την πρόεδρο του ΕΟΠΥΥ και ανώτερα στελέχη του οργανισμού, «ό,τι τέθηκε στο τραπέζι έμεινε στη σφαίρα των υποσχέσεων», υπογραμμίζει.
Το συσσωρευμένο χρέος από το clawback αγγίζει πλέον τα 2,6 δισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με τον ίδιο, δημιουργώντας ένα εκρηκτικό μείγμα για τον κλάδο και για την οικονομία. «Είναι μια ωρολογιακή βόμβα που, αν εκραγεί, θα προκαλέσει τεράστιες απώλειες όχι μόνο οικονομικά αλλά και στη δημόσια υγεία. Οι πολίτες θα βρεθούν αντιμέτωποι με την αδυναμία πρόσβασης σε βασικές εξετάσεις», σημειώνει. Υπολογίζεται ότι λειτουργούν περίπου 3.000 ιδιωτικά εργαστήρια στη χώρα, τα οποία απασχολούν 15.000 έως 20.000 εργαζόμενους και στηρίζουν έναν ευρύτερο κύκλο προμηθευτών με τζίρο που ξεπερνά τα 600 εκατομμύρια ευρώ. «Αν καταρρεύσουμε, θα καταρρεύσει μια ολόκληρη αλυσίδα της υγείας», προειδοποιεί.
Ο κ. Καζάκος αναφέρεται και στην άνιση κατανομή των πόρων. «Η Δυτική Μακεδονία, που αντιπροσωπεύει το 2,4% του πληθυσμού της χώρας, θα έπρεπε να λαμβάνει αντίστοιχο ποσοστό του προϋπολογισμού. Αντίθετα, τεράστια ποσά μεταφέρονται στα μεγάλα αστικά κέντρα, κυρίως στην Αθήνα», λέει, εξηγώντας ότι έχουν ήδη κατατεθεί τεχνικές μελέτες στο Υπουργείο, χωρίς αποτέλεσμα. «Παρά τις δεσμεύσεις του Υπουργού πως θα νομοθετούσε άμεσα, τίποτα δεν έγινε», συμπληρώνει.
Το clawback θεσπίστηκε το 2012, εν μέσω μνημονίων, και, όπως τονίζει ο Καζάκος, αντί να καταργηθεί, επεκτάθηκε. «Το 2013 ήταν 7%, σήμερα φτάνει σε μήνες το 46%. Το καλοκαίρι παρατάθηκε μέχρι το 2030. Αν αυτό ισχύσει, δεν θα υπάρχουν πλέον μικρά και μεσαία εργαστήρια. Θα καταρρεύσει όλο το δίκτυο που καλύπτει τη χώρα από το Σουφλί ως την Κρήτη», αναφέρει. Η επίσημη δικαιολογία του Υπουργείου ότι το μέτρο περιορίζει την υπερσυνταγογράφηση «είναι αβάσιμη», όπως λέει. «Οι εργαστηριακοί γιατροί δεν συνταγογραφούν. Αν δεν υπάρξει συνυπευθυνότητα με τους κλινικούς, δεν μπορεί να ελεγχθεί το πρόβλημα».
Μπροστά σε αυτό το αδιέξοδο, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαστηριακών Ιατρών απέστειλε επιστολή προς τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, με σκληρή γλώσσα και σαφείς αιχμές για την κυβερνητική ευθύνη. «Δεν είμαστε συνδικαλιστές ούτε η “μαφία της μιζέριας”. Είμαστε 1.200 εργαστήρια Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας που κάνουμε 1.000 χιλιόμετρα μόνο και μόνο για να μας δείτε», αναφέρει η επιστολή.
Οι εργαστηριακοί ιατροί κατηγορούν τον Πρωθυπουργό ότι «φέρει την απόλυτη ευθύνη για τον επαγγελματικό αφανισμό» τους, επισημαίνοντας ότι έξι υπουργοί Υγείας της Νέας Δημοκρατίας διατήρησαν και επιδείνωσαν το ίδιο καταστροφικό καθεστώς. «Έχετε την ευθύνη του αδιανόητου να χρωστάμε χωρίς να έχουμε δανειστεί», σημειώνουν, ενώ κάνουν λόγο για «στρέβλωση που επιτρέπει σε 30 ΑΦΜ να μοιράζονται το 65% του προϋπολογισμού», για «ανεξέλεγκτη συνταγογράφηση» και για «ψηφοθηρικές, επιλεκτικές παρεμβάσεις που επιβραβεύουν λίγους και τιμωρούν τους πολλούς». Η επιστολή καταλήγει με την επισήμανση ότι «η ευθύνη είναι ολόκληρη δική σας και η Ιστορία θα γράψει ότι γνωρίζατε, μπορούσατε, αλλά δεν θελήσατε να αποτρέψετε την καταστροφή».
Από την πλευρά του, το Υπουργείο Υγείας υπερασπίζεται τη διατήρηση του μηχανισμού, υποστηρίζοντας ότι το clawback «εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα του ΕΟΠΥΥ και τη συνέχιση της πρόσβασης των πολιτών στις υπηρεσίες υγείας». Στην απάντηση του Υπουργού Υγείας Άδωνι Γεωργιάδη στη Βουλή (07.10.2025), σημειώνεται ότι το μέτρο αποτελεί εργαλείο ελέγχου των δαπανών και ότι τα έσοδα από την αυτόματη επιστροφή «διατηρούν τα οικονομικά του ΕΟΠΥΥ σε ισορροπία». Σύμφωνα με το Υπουργείο, η εφαρμογή διαφορετικών κανόνων ειδικά για τις δαπάνες υγείας «θα συνιστούσε προνομιακή μεταχείριση έναντι άλλων κοινωνικών δαπανών». Παράλληλα, αναφέρεται ότι ο ΕΟΠΥΥ παρακολουθεί συστηματικά τις δαπάνες και προσαρμόζει τα όρια του προϋπολογισμού ανάλογα με τα δημοσιονομικά περιθώρια, ενώ «οι καθυστερούμενες πληρωμές προς τους παρόχους έχουν αποφευχθεί».
Ωστόσο, για τον κ. Καζάκο και τους συναδέλφους του, η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. «Εδώ και 12 χρόνια οι εργαστηριακοί γιατροί πληρώνουν τις εξετάσεις των ασφαλισμένων. Το κράτος μεταφέρει τη δική του ανεπάρκεια στους παρόχους», τονίζει, εξηγώντας ότι έχουν ήδη κινηθεί διαδικασίες για προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Το δικαίωμα στην αμοιβόμενη εργασία είναι θεμελιώδες. Το clawback το παραβιάζει ευθέως», λέει χαρακτηριστικά.
Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαστηριακών Ιατρών έχει προκηρύξει 24ωρη πανελλαδική απεργία, αυτή την Παρασκευή 7 Νοεμβρίου, με συγκέντρωση στο Υπουργείο Οικονομικών και πορεία προς το Μέγαρο Μαξίμου, ζητώντας από την κυβέρνηση να αναλάβει πολιτική πρωτοβουλία για την κατάργηση του μέτρου και τη βιωσιμότητα των μικροβιολογικών ιατρείων. Στην απεργία συμμετέχουν τα μικροβιολογικά εργαστήρια της περιοχής, συνεπώς δεν θα λειτουργήσουν. «Δεν είναι δυνατόν ένας πρωθυπουργός να μην μπορεί να δώσει λύση σε ένα τόσο μεγάλο κομμάτι του επιστημονικού κόσμου», καταλήγει ο Βαγγέλης Καζάκος.
Σωκράτης Μουτίδης – www.xronos-kozanis.gr
