“Κραυγή αγωνίας” για αποκλεισμούς και κοινωνικές ανισότητες
Με κοινή παραδοχή ότι η μεταλιγνιτική μετάβαση στη Δυτική Μακεδονία δεν είναι μόνο ενεργειακή και οικονομική, αλλά βαθιά κοινωνική, πραγματοποιήθηκε στην Κοζάνη η ημερίδα της ΕΣΑμεΑ για τις επιπτώσεις της αλλαγής εποχής στα άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις.
Οι τοποθετήσεις των ομιλητών ανέδειξαν την ανάγκη σχεδιασμού που να τους περιλαμβάνει πραγματικά όλους, καθώς οι αλλαγές στο παραγωγικό μοντέλο, στην εργασία και στις υπηρεσίες επηρεάζουν δυσανάλογα τις πιο ευάλωτες ομάδες.
Διατυπώθηκε η ανάγκη για ειδικό σχέδιο στη Δυτική Μακεδονία, για στοχευμένες παρεμβάσεις και αντισταθμιστικά μέτρα, ενώ επισημάνθηκε ότι η μετάβαση πρέπει να στηρίζεται στην κοινωνική συνοχή, στη συμπερίληψη και στις ίσες ευκαιρίες, ώστε κανείς να μη μείνει πίσω.
Ο Ιωάννης Βαρδακαστάνης, Πρόεδρος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ), έθεσε από την αρχή το κεντρικό ερώτημα της ημερίδας: αν η δίκαιη μετάβαση μπορεί πράγματι να θεωρηθεί δίκαιη για όλους. Όπως σημείωσε, η απάντηση μπορεί να δοθεί και αποτελεί «πρόκληση για όλους μας να τη δώσουμε θαρραλέα», καθώς η Δυτική Μακεδονία, όπως και η Πελοπόννησος, βιώνει μια «πραγματική κοσμογονία» σε σχέση με όσα ίσχυαν στο παρελθόν.
Ανατρέχοντας στα προηγούμενα χρόνια, υπογράμμισε ότι στην πρώτη του επίσκεψη στην περιοχή είχε ενημερωθεί πως στη ΔΕΗ εργάζονταν εκατοντάδες άτομα με αναπηρία, κάτι που σήμερα δεν ισχύει. «Τα Άτομα με Αναπηρία δεν έχουν τύχει της ανάλογης αντιμετώπισης από τα προγράμματα και τις επενδύσεις που έχουν γίνει στην περιοχή. Θα έπρεπε να υπάρχουν αντισταθμιστικά οφέλη, ιδίως στον τομέα της απασχόλησης» σημείωσε αργότερα στην ομιλία του.
Στάθηκε εκ νέου στο βασικό ζήτημα της ημέρας τονίζοντας ότι η πράσινη μετάβαση «δεν μπορεί να είναι αποδεκτή αν δεν είναι και κοινωνικά δίκαιη», ενώ κάθε μετάβαση οφείλει να είναι δίκαιη «όχι στον τίτλο της αλλά στην ουσία της». Υπενθύμισε ότι το 25% του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου, που αφορά και το ΠΕΠ Δυτικής Μακεδονίας, έχει δεσμευτεί για τη συμπερίληψη, ωστόσο στη νέα πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν υπάρχει αυτή η δέσμευση, όπως σημείωσε ο ίδιος.
«Η δίκαιη μετάβαση έχει κερδισμένους και χαμένους;» αναρωτήθηκε στη συνέχεια, δίνοντας ο ίδιος την απάντηση: «Οι χαμένοι είναι οι άνθρωποι που εκπροσωπούμε». Όπως εξήγησε, το γεγονός αυτό αποτυπώνεται στην απασχόληση, στην κατάρτιση, στη συμβουλευτική και συνολικά στο επίπεδο διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία. Απευθυνόμενος στον Περιφερειάρχη, υπογράμμισε: «Χρειάζεται, κ. Περιφερειάρχα, να το απαιτήσετε, κι εμείς να βοηθήσουμε, ώστε να υπάρξει ένα ειδικό σχέδιο στη Δυτική Μακεδονία, να χρηματοδοτηθεί και να δημιουργήσει συγκεκριμένα μέτρα για τα ΑμεΑ».
Τέλος, σημείωσε ότι η μείωση του πληθυσμού που καταγράφεται στη Δυτική Μακεδονία «έχει να κάνει και με τον δικό μας κόσμο», επισημαίνοντας τον κίνδυνο νέων αποκλεισμών σε μια περιοχή που ήδη δοκιμάζεται από την απολιγνιτοποίηση.
Ο Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας, Γιώργος Αμανατίδης τόνισε ότι η μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή δεν αποτελεί μόνο οικονομική διαδικασία, αλλά βαθύτατα κοινωνική. Όπως υπογράμμισε, η προσπάθεια πρέπει να είναι μια συνολική προσπάθεια της κοινωνίας και της οικονομίας μαζί, καθώς η περιοχή βρίσκεται μπροστά σε μια βαθιά διαδικασία μετεξέλιξης.
Έθεσε ως κεντρικό στόχο τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και των ίσων ευκαιριών, υπογραμμίζοντας ότι «κανείς δεν πρέπει να μείνει πίσω». Ωστόσο, επισήμανε ότι όταν οι διαθέσιμοι πόροι για την ανάπτυξη μειώνονται, τότε «λιγοστεύουν και οι επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό». Σε αυτές τις συνθήκες, όπως είπε, η πίεση στην αγορά εργασίας επηρεάζει πολύ πιο έντονα τα άτομα με αναπηρία και τις μειονεκτούσες ομάδες.
Ο Περιφερειάρχης ανέφερε ότι για τον λόγο αυτό έχει ορίσει εντεταλμένο σύμβουλο συμπερίληψης, ενώ παράλληλα υλοποιούνται στοχευμένες παρεμβάσεις που ενισχύουν την προσβασιμότητα και την κοινωνική προστασία, όπως το σύστημα βοήθειας για κωφούς στο κτίριο της Περιφέρειας, η ενίσχυση των υφιστάμενων δομών, η αναβάθμιση προνοιακών υπηρεσιών και η αναβάθμιση και ενίσχυση των δομών υγείας.
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε και στη δημιουργία του Ψυχογηριατρικού Κέντρου Δυτικής Μακεδονίας στην Πτολεμαΐδα, που προωθείται μέσα από το Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης. Σημείωσε επίσης ότι, εφόσον η πρόταση της ΕΣΑμεΑ μπορεί να εξελιχθεί σε ολοκληρωμένο πρόγραμμα και πρόταση προς το ΔΑΜ, η Περιφέρεια είναι έτοιμη να τη στηρίξει για να ενταχθεί και να υλοποιηθεί.
Κλείνοντας, υπογράμμισε ότι η κοινωνική συνοχή και η στήριξη των συμπολιτών «πρέπει να διαχέονται σε όλες μας τις δράσεις», τονίζοντας ότι μια μετάβαση χωρίς αποκλεισμούς αποτελεί μονόδρομο για το μέλλον της Δυτικής Μακεδονίας.
Ο Βασίλης Κούτσιανος Γενικός Γραμματέας της ΕΣΑμεΑ υπογράμμισε ότι η Κοζάνη βρίσκεται στην καρδιά μιας περιοχής που βιώνει μία από τις πιο βαθιές μεταβολές της σύγχρονης Ελλάδας, σημειώνοντας πως η Δυτική Μακεδονία δεν περνά απλώς από μια ενεργειακή μετάβαση, αλλά από μια συνολική κοινωνική και οικονομική αναδιάρθρωση. Όπως τόνισε, οι αλλαγές αυτές επηρεάζουν την εργασία, το εισόδημα, τις υπηρεσίες, τις μετακινήσεις και την καθημερινότητα χιλιάδων ανθρώπων, ανάμεσά τους και των ατόμων με αναπηρία, «μιας ομάδας που βιώνει πρώτη τις συνέπειες των κρίσεων και των μεταβάσεων».
Αναφερόμενος στη μελέτη της ΕΣΑμεΑ, τη χαρακτήρισε «όχι ακόμη ένα τεχνικό έγγραφο, αλλά ένα εργαλείο πολιτικής τεκμηρίωσης, ένα σήμα συναγερμού και ταυτόχρονα μια πρόταση ελπίδας». Όπως επισήμανε, η μελέτη αναδεικνύει με επιστημονικό τρόπο ότι κάθε μεγάλη μεταβολή, όταν δεν σχεδιάζεται καθολικά και συμπεριληπτικά, μπορεί να δημιουργήσει νέες ανισότητες, νέες διακρίσεις και νέα εμπόδια για τα άτομα με αναπηρία.
«Η απολιγνιτοποίηση δεν είναι μόνο περιβαλλοντική και οικολογική πρόκληση», ανέφερε χαρακτηριστικά, «είναι και θέμα δικαιωμάτων: δικαιώματος στην εργασία, στην πρόσβαση σε υπηρεσίες, στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια». Τόνισε δε ότι καμία μετάβαση δεν μπορεί να θεωρηθεί πραγματικά βάσιμη αν δεν είναι δίκαιη και συμπεριληπτική, υπογραμμίζοντας πως αυτό προϋποθέτει συμμετοχή, προστασία, ενίσχυση και «νέες ευκαιρίες για όλους».
Καταλήγοντας, σημείωσε ότι η Κοζάνη βρίσκεται μπροστά σε ένα σταυροδρόμι και ότι η επιλογή είναι ξεκάθαρη καθώς έχει να κάνει με μια μετάβαση χωρίς εμπόδια και αποκλεισμούς ή μια μετάβαση που αφήνει πίσω ανθρώπους. Όπως είπε, η μελέτη αποτελεί «έναν πρωταγωνιστικό οδηγό για να διασφαλίσουμε ότι κανένας πολίτης με αναπηρία δεν θα μείνει στο περιθώριο».
Ο Ιωάννης Λιάσης, Αντιπρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Δυτικής Μακεδονίας και Δήμαρχος Αμυνταίου, σημείωσε ότι η περιοχή βρίσκεται σε μια περίοδο βαθιών μεταβολών, καθώς «αλλάζει το παραγωγικό της μοντέλο, αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την ανάπτυξη, αλλάζουν οι απαιτήσεις της ζωής και της εργασίας». Τόνισε ότι σε μια τέτοια μετάβαση «οφείλουμε να διασφαλίσουμε ότι κανένας άνθρωπος δεν θα μείνει πίσω», επισημαίνοντας πως «οι πολιτικές πρέπει να σχεδιάζονται με τους ανθρώπους και όχι για αυτούς». Ιδιαίτερη μνεία έκανε στη σημασία της ολοκληρωμένης λειτουργίας του Κέντρου Αποκατάστασης στο Αμύνταιο, το οποίο, όπως είπε, μπορεί να εξελιχθεί σε «κέντρο αναφοράς όχι μόνο της Βόρειας Ελλάδας αλλά και των Βαλκανίων».
Ο Παναγιώτης Πλακεντάς, Δήμαρχος Εορδαίας, υπογράμμισε ότι το σύνθημα της ΕΣΑμεΑ «τίποτα για εμάς χωρίς εμάς» θα μπορούσε να αποτελέσει και σύνθημα για την απολιγνιτοποίηση, η οποία επηρεάζει πολύ και τα άτομα με αναπηρία. Χαρακτήρισε τη διαδικασία «βίαιη και όχι δίκαιη» και επισήμανε πως ο Δήμος Εορδαίας έχει θέσει ψηλά το ζήτημα της συμπερίληψης και της προσβασιμότητας. Αναφέρθηκε, επίσης, στο σύστημα καταγραφής των ατόμων με αναπηρία που αναπτύσσεται στον δήμο, ώστε να υπάρχει πλήρης εικόνα για τον αριθμό και τη θέση τους, με στόχο να μπορούν να λαμβάνουν την κατάλληλη φροντίδα και υποστήριξη όταν αυτό χρειάζεται.
Ο Περικλής Αλειφέρης, Γενικός Γραμματέας του Δήμου Κοζάνης, τόνισε ότι «πρέπει σε όλα τα άτομα με αναπηρία να ζητήσουμε μια μεγάλη συγγνώμη για όλα τα χρόνια και όλες τις πόλεις που έχουμε δημιουργήσει», επισημαίνοντας πως οι πόλεις παραμένουν εχθρικές για τα άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις και τις οικογένειές τους. «Αν ένας άνθρωπος με αναπηρία δεν μπορεί να κυκλοφορήσει μόνος του στην πόλη, αυτό δεν είναι προσωπικό του πρόβλημα αλλά αποτυχία μιας ολόκληρης κοινωνίας», ανέφερε χαρακτηριστικά. Προσέθεσε ότι όταν μια οικογένεια αναγκάζεται να παλέψει μόνη της με τη γραφειοκρατία, την έλλειψη δομών και τις κλειστές πόρτες, «αυτό δεν είναι ιδιαιτερότητα μιας περίπτωσης αλλά συλλογική μας ευθύνη».
Ο Στέργιος Κιάνας, Πρόεδρος του ΤΕΕ Δυτικής Μακεδονίας, επισήμανε ότι η μετάβαση είναι βαθιά ανθρωποκεντρική και ότι δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ισότιμη πρόσβαση και συμπερίληψη. Τόνισε ότι στόχος πρέπει να είναι μια περιοχή χωρίς κανέναν αποκλεισμό, με τις υποδομές, τις πολιτικές και τον σχεδιασμό να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών με αναπηρία.
Ο Μιχάλης Μήγγος, Πρόεδρος της Περιφερειακής Ομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία Δυτικής Μακεδονίας, υπογράμμισε ότι η μετάβαση αποτελεί ευκαιρία ώστε τα άτομα με αναπηρία «να μπουν μπροστά», καλώντας τους φορείς να τους ακούσουν και να σχεδιάσουν μαζί τους. Ανέδειξε τις σοβαρές ελλείψεις στη Δυτική Μακεδονία, όπως την απουσία δομής φροντίδας όπου μπορούν να απευθυνθούν μητέρες παιδιών με αναπηρία, αλλά και το γεγονός ότι το ΚΕΦΙΑΠ Αμυνταίου παραμένει κλειστό επί χρόνια. Αναφέρθηκε σε ανεκμετάλλευτες δομές και υπηρεσίες, σημειώνοντας ότι «η αναπηρία μπορεί να είναι πόλος έλξης και ανάπτυξης σε αυτόν τον τόπο και έχουμε αυτές τις δυνατότητες». Στάθηκε ιδιαιτέρως στην απουσία οδοντιατρείου για άτομα με αναπηρία στη Δυτική Μακεδονία, ενώ υπενθύμισε ότι «500 θέσεις εργασίας χάσαμε και σακάτεψαν πόσα παιδιά». Τόνισε ότι ο αναπηρικός χώρος είναι αποφασισμένος να προστατεύσει τη Δυτική Μακεδονία και να συμβάλει ώστε η περιοχή να γίνει «πρώτη περιφέρεια». «Πρέπει να μας δώσουν αυτά που μας οφείλουν. Πρέπει οι δήμοι να ακούν το αναπηρικό κίνημα», κατέληξε.
Η ημερίδα ολοκληρώθηκε με τη δέσμευση ότι η Δυτική Μακεδονία δεν μπορεί να προχωρήσει σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο αφήνοντας πίσω τους πιο ευάλωτους πολίτες της. Οι παρεμβάσεις κατέδειξαν πως η συμπερίληψη δεν είναι ζήτημα καλής πρόθεσης αλλά όρος δημοκρατίας και κοινωνικής συνοχής, με τους συμμετέχοντες να ζητούν συντονισμένες πολιτικές, ουσιαστική συμμετοχή των ίδιων των ατόμων με αναπηρία και πράξεις που θα μετατρέψουν τη δίκαιη μετάβαση από σύνθημα σε πραγματικότητα.
Θένια Βασιλειάδου – www.xronos-kozanis.gr
