Με τη μελέτη που εκπονήθηκε προτείνεται ένα δεκαετές «Σχέδιο Μετάβασης – Transition Plan» με κύριο στόχο να διπλασιάσει τον αριθμό και την προστιθέμενη αξία των επιχειρήσεων έντασης γνώσης έως το 2035 και να συγκλίνει με τις επιδόσεις καινοτομίας κυρίως των μεσογειακών εταίρων της ΕΕ (αλλά και του μέσου όρου των χωρών της ΕΕ) συνολικά για τις ΜμΕ της χώρας.
Το Σχέδιο Μετάβασης, που εκπονήθηκε για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή – DG Regio σε συνεργασία με τη MON-ΕΣΕΕ του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, δεν μένει στη διαπίστωση προβλημάτων: μεταφράζει ένα σαφές όραμα σε συγκεκριμένη δέσμη μέτρων, χρονοδιάγραμμα μέσα και από θεσμικές αλλαγές και συνεργασίες ειδικού τύπου σε εθνικό επίπεδο.
Από τον σχετικό κατακερματισμό σε ένα ενιαίο κέντρο υποστήριξης καινοτομίας.
Σήμερα, η πολιτική για την έρευνα και την καινοτομία ασκείται από διάφορα υπουργεία και αρκετούς φορείς, με αποτέλεσμα επικαλύψεις, κενά και κατά περίπτωση χρονοβόρες διαδικασίες για τις επιχειρήσεις. Το Σχέδιο Μετάβασης προτείνει την δημιουργία Υπουργείου Έρευνας & Καινοτομίας ή την ενίσχυση του ρόλου του Υπουργείου Ανάπτυξης, μέσω της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ), ως ενιαίου Υπουργείου για την εφαρμοσμένη έρευνα, την καινοτομία και την εμπορική αξιοποίηση γνώσης.
Κομβική τομή θεωρείται η ισχυροποίηση μιας νέας Ελληνικής Υπηρεσίας Καινοτομίας (Hellenic Innovation Agency – HIA), με σαφέστατο ρόλο που σήμερα καλύπτουν σημειακά διάφοροι υφιστάμενοι φορείς όπως ο ΟΒΙ, το Enterprise Greece και το Elevate Greece. Ο νέος οργανισμός θα λειτουργεί ως «One Door Structure» για επιχειρήσεις (κυρίως έντασης γνώσης) και ερευνητές: θα μπορεί να διαχειρίζεται προγράμματα χρηματοδότησης, να συντονίζει στρατηγικές για εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους, να χαράσσει μεθόδους προσέλκυσης ιδιωτικών κεφαλαίων και να προσφέρει επαγγελματικές υπηρεσίες υποστήριξης.
Έντεκα μέτρα, πέντε στρατηγικές προτεραιότητες
Το Σχέδιο Μετάβασης οργανώνεται γύρω από πέντε μεγάλες προτεραιότητες πολιτικής και έντεκα αλληλοσυνδεόμενες δέσμες μέτρων:
- Διακυβέρνηση & Ρυθμιστικό Πλαίσιο
- Ενίσχυση της διακυβέρνησης της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης (S3) και ψηφιακό κέντρου ελέγχου για την παρακολούθηση δεικτών, πόρων και αποτελεσμάτων σε πραγματικό χρόνο.
- Θεσμοθέτηση «ρυθμιστικών sandbox» και μόνιμου SME Test, ώστε νέες ρυθμίσεις να δοκιμάζονται στην πράξη και να αξιολογείται ο αντίκτυπος στις ΜμΕ πριν γενικευθούν.
- Παράδοση πολιτικής καινοτομίας στην πράξη
- Εθνικές θεματικές συμπράξεις Έρευνας & Καινοτομίας, που φέρνουν μαζί επιχειρήσεις, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και περιφέρειες γύρω από κρίσιμες αλυσίδες αξίας (π.χ. αγροδιατροφή, υλικά, υγεία).
- Εθνικό πρόγραμμα εμπορικής αξιοποίησης έρευνας, spin-offs και επιτάχυνσης deep-tech, με αποδείξεις εφαρμογής (proof-of-concept), θερμοκοιτίδες και διασύνδεση με τα ευρωπαϊκά εργαλεία όπως το EIC.
- Βιομηχανικός, πράσινος και ψηφιακός μετασχηματισμός
- Πρόγραμμα «Πράσινης Μετάβασης και Βιώσιμων Αλυσίδων Αξίας» με πιλοτικά έργα κυκλικής οικονομίας, εξοικονόμησης πόρων και απανθρακοποίησης σε κλάδους όπως η βιομηχανία και οι κατασκευές.
- Πρωτοβουλία για καινοτομία σε τομείς άμυνας και κρίσιμων τεχνολογιών (κυβερνοασφάλεια, υλικά, ενέργεια), με έμφαση σε διττές (πολιτικές–αμυντικές) εφαρμογές και γρήγορη πιστοποίηση.
- Διεθνοποίηση & Χρηματοδότηση
- Εθνικό πλαίσιο συνεργασίας και διεθνοποίησης, με πιλοτική AI πλατφόρμα B2B για έξυπνη δικτύωση ελληνικών ΜμΕ έντασης γνώσης με διεθνείς επενδυτές και εταίρους.
- Νέο Ταμείο Έξυπνης Χρηματοδότησης και Καινοτομίας (Fund-of-Funds II), που θα συνδυάζει επιχορηγήσεις, εγγυήσεις, venture capital και χρηματοδοτήσεις ενεργειακής απόδοσης, με στόχο τη μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων και τη βιωσιμότητα μετά το RRF.
- Ανθρώπινο Δυναμικό & Δεξιότητες
- Εθνικό πρόγραμμα δεξιοτήτων για βιομηχανική μετάβαση και STEP τεχνολογίες: εργασιακά ενσωματωμένες σπουδές (work-integrated degrees), δίκτυα κατάρτισης ΜμΕ, βιομηχανικά διδακτορικά και εξατομικευμένες διαδρομές μάθησης με χρήση τεχνητής νοημοσύνης.
- Ιδιαίτερη έμφαση σε ανέργους 25–45 ετών και σε περιφέρειες υπό Μετάβαση, ώστε η πράσινη–ψηφιακή μετάβαση να έχει κοινωνικό αποτύπωμα.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για μια «τυπική» ελληνική ΜΜΕ;
Για μια μικρομεσαία επιχείρηση, οι τεχνικοί όροι μεταφράζονται σε πολύ συγκεκριμένες αλλαγές στην καθημερινότητα:
- Ένας ψηφιακός «ενιαίος διάδρομος» υπηρεσιών: μέσω ενιαίας πύλης, η επιχείρηση θα μπορεί να βλέπει όλα τα διαθέσιμα προγράμματα, να υποβάλει απλές αιτήσεις (ιδίως για κουπόνια καινοτομίας μικρού Π/Υ) & να παρακολουθεί την πορεία τους.
- Λιγότερη γραφειοκρατία, πιο γρήγορες αποφάσεις: με αναλογικές διαδικασίες, δειγματοληπτικούς ελέγχους και ψηφιακά εργαλεία αποφεύγονται οι περιττές απαιτήσεις για μικρές ενισχύσεις, μειώνοντας τον χρόνο απόφασης και το κόστος συμμόρφωσης.
- Πρόσβαση σε εργαστήρια, υποδομές και εξειδικευμένη γνώση χωρίς να χρειάζεται να επενδύσει η ίδια σε ακριβό εξοπλισμό, μέσω vouchers για δοκιμές, πρωτότυπα, πιστοποιήσεις και πνευματικά δικαιώματα (IP).
- Πράσινη και ψηφιακή αναβάθμιση με στήριξη: προγράμματα για εξοικονόμηση ενέργειας, κυκλική οικονομία, ψηφιακά εργαλεία και βιομηχανική αναβάθμιση θα συνδυάζονται με εξειδικευμένη κατάρτιση προσωπικού και στοχευμένη χρηματοδότηση.
- Έξοδος σε νέες αγορές: η AI πλατφόρμα B2B, οι κλαδικές συμπράξεις και τα σχήματα διεθνούς προστασίας IP δημιουργούν ευκολότερη πρόσβαση σε ευρωπαϊκές και διεθνείς αλυσίδες αξίας.
Χρονοδιάγραμμα 2026–2035 και το «στοίχημα» της συνέχειας
Το Σχέδιο δεν είναι θεωρητικό – περιλαμβάνει αναλυτικό οδικό χάρτη σε πέντε φάσεις: από τη θεμελίωση της νέας διακυβέρνησης και τη δημιουργία της Κεντρικής Δομής Καινοτομίας την περίοδο 2026–2027, μέχρι την πλήρη ανάπτυξη των πιλοτικών δράσεων, τη γενίκευση τους και την ενσωμάτωσή τους στην επόμενη Προγραμματική Περίοδο 2028+.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αποφυγή των «κενών» μεταξύ περιόδων χρηματοδότησης, που παραδοσιακά παγώνουν έργα και δημιουργούν αβεβαιότητα σε επιχειρήσεις και φορείς. Γι’ αυτό προβλέπονται ετήσιοι κύκλοι μάθησης, αξιολόγησης και αναπροσαρμογής, ώστε το σύστημα να βελτιώνεται συνεχώς, με βάση τα δεδομένα και τα αποτελέσματα των πιλοτικών προγραμμάτων.
Προϋπόθεση: πολιτική βούληση και συνεργασία σε όλα τα επίπεδα
Το Σχέδιο Μετάβασης δίνει μια συνεκτική απάντηση στο πώς η Ελλάδα μπορεί να περάσει από ένα σχετικά κατακερματισμένο, επιδοματικό μοντέλο καινοτομίας σε ένα συντονισμένο, προσανατολισμένο στα αποτελέσματα οικοσύστημα, που στηρίζει ουσιαστικά τις ΜμΕ και ειδικά αυτές της έντασης γνώσης. Η επιτυχία του, όμως, θα κριθεί από την ικανότητα των αρμόδιων αρχών:
- να θεσμοθετήσουν εγκαίρως τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις,
- να εξασφαλίσουν σταθερή χρηματοδότηση,
- να κινητοποιήσουν πιο ουσιαστικά τις περιφέρειες και τους κοινωνικούς εταίρους,
- και να επιμείνουν στη διαφάνεια, την αξιολόγηση και τη λογοδοσία.
Αν αυτά τα στοιχεία συνδυαστούν με τη δυναμική των ελληνικών ΜμΕ, τότε ο στόχος για ένα πιο πράσινο και διεθνώς ανταγωνιστικό παραγωγικό μοντέλο, ειδικά σε ΜμΕ έντασης γνώσης σε τομείς υψηλής προτεραιότητας έως το 2035 παύει να είναι ευχή και γίνεται ρεαλιστικός οδικός χάρτης για τη χώρα.
Το προτεινόμενο Σχέδιο Μετάβασης που εκπονήθηκε από τους AMI Experts Κωνσταντίνο Καραμάρκο και Alasdair Reid βρίσκεται αναρτημένο εδώ:
Κώστας Καραμάρκος
Σύμβουλος Στρατηγικής – AMI Expert για την DG Regio
