του Ευστάθιου Χιώτη
Εισαγωγή
Έχει γίνει πολύς λόγος για την ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) μέσω της Ελλάδας (Καλώδιο GSI: Great Sea Interconnector). Το έργο χαρακτηρίζεται ως ύψιστης εθνικής, ενεργειακής και γεωπολιτικής σημασίας, αλλά η σκοπιμότητά του δεν είναι προφανής για τους καταναλωτές, ούτε στη Κύπρο και πολύ περισσότερο ούτε στην Ελλάδα. Επιπλέον, ο προϋπολογισμός του αμφισβητείται ως ελλειμματικός.
Εικόνα 1. Ο αγωγός EastMed σε γεωμορφολογικό χάρτητης Ανατολικής Μεσογείου (Wikimedia)
Το καλώδιο Κύπρου – Κρήτης, μήκους 880 χιλιομέτρων θα ποντισθεί σε βάθος που φθάνει τα 3000 μέτρα, έχει προς το παρόν προϋπολογισμό 1,9 δις ευρώ και μεταφορική ισχύ 1.000MW˙ όση δηλαδή και το καλώδιο Κρήτης -Αττικής, μήκους 335 χιλιομέτρων που δεν ξεπερνάει όμως σε βάθος τα 1.200 μέτρα (Εικόνα 1). Φημολογείται ωστόσο ότι ο προϋπολογισμός του GSI θα μπορούσε να εκτοξευθεί μέχρι τα 3,5 δισ. ευρώ. Από την άλλη πλευρά, η ισχύς των 1.000MW δεν είναι βέβαια πολύ μεγαλύτερη από αυτή ενός σταθμού φυσικού αερίου που θα μπορούσε άνετα η Κύπρος να λειτουργήσει με LNG. Για παράδειγμα ο σταθμός της «Metlen» στον Άγιο Νικόλαο Βοιωτίας είναι ισχύος 826MW,αλλά σημαντικά μικρότερου ύψους επένδυσης.
Ο Επίτροπος Ενέργειας της ΕΕ θεωρεί ότι δεν χρειάζεται νέα μελέτη κόστους-οφέλους. Ωστόσο, η κυπριακή κυβέρνηση παραμένει προσηλωμένη στην απόφαση που έλαβαν πρόσφατα ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης και ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης να επανεξετασθούν τα τεχνικοοικονομικά δεδομένα του έργου, πριν από τα επόμενα βήματα. Απαραίτητη η αναθεώρηση της μελέτης, αν γίνει σύγκριση με τη δαπάνη 1,1 δις του καλωδίου Κρήτης – Αττικής, που συγχρηματοδοτήθηκε από το ΕΣΠΑ 2021–2027 με 535,5 εκατ. ευρώ.
Στην Ελλάδα ο ΑΔΜΗΕ έχει στο ενεργητικό του τη διασύνδεση Κρήτης – Αττικής, που βρίσκεται σε τελική φάση δοκιμών. Για το καλώδιο Κρήτης – Κύπρου, Κυβέρνηση, Αντιπολίτευση και ΑΔΜΗΕ κρατούν χαμηλούς τόνους, παρόλο που οι Έλληνες καταναλωτές έχουν αρχίσει να επιβαρύνονται ήδη για την επένδυση από τις αρχές του πολυετούς έργου, εκτιμώμενου μεν, αλλά αμφισβητούμενου προϋπολογισμού 1,9 δις ευρώ και μακράς διάρκειας ολοκλήρωσης, δεδομένης της πενταετούς διάρκειας κατασκευής του καλωδίου Κρήτης – Αττικής.
Οι προβληματισμοί της Κύπρου
Αυτό που προβληματίζει τη Κυπριακή πλευρά δεν είναι το μεγάλο βάθος και η τεχνολογία, – αν και η τεχνολογία είναι πιστεύω ένα σοβαρό θέμα για τα μεγάλα αυτά βάθη – αλλά το γεωπολιτικό ρίσκο και ο προϋπολογισμός, μολονότι το έργο έχει εξασφαλίσει από την ΕΕ χρηματοδότηση 657 εκατ. €. Το κυριότερο θέμα που απασχολεί ανοικτά είναι το γεωπολιτικό ρίσκο, λόγω «της επεκτατικής, επιθετικής, προβληματικής συμπεριφοράς και δράσης της Τουρκίας» στην οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) (Εικόνα 2). Ρίσκο για το οποίο στην Ελλάδα δεν ανησυχούν και μάλλον υπνοβατούν σαν να υπάρχουν αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας στη ρευστή εποχή ανατροπών των καιρών μας. Το μόνο που γνωρίζουμε απλά είναι το μεγάλο ενδιαφέρον της ΕΕ και των ΗΠΑ. Αλλά αρκεί αυτό;
Εικόνα 2. Ο αγωγός EastMed Ισραήλ-Κύπρου-Κρήτης και τα όρια ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο σε χάρτη του ΑΔΜΗΕ.
Στη Κύπρο οι απόψεις είναι μοιρασμένες, όπως φαίνεται και από την καταψήφιση στη βουλή τροπολογίας για πάγωμα κονδυλίων του Υπουργείου Οικονομικών που αφορούν στο έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης GSI. Γενικότερα υπάρχει μια συγκεχυμένη ατμόσφαιρα προβληματισμού, επιφυλάξεων, κριτικής, υπαναχωρήσεων και συγκρούσεων στην Κύπρο που είναι μάλλον κομματικής και γεωπολιτικής φύσεως.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επανέλαβε ότι ο Great Sea Interconnector πρέπει να προχωρήσει άμεσα. Η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου-Ελλάδας και κατά συνέπεια της Κύπρου με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έργο ύψιστης σημασίας για τις δύο χώρες, αλλά και για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Και για την άσκηση πίεσης Ευρωπαίοι Εισαγγελείς ερευνούν το έργο του καλωδίου της Ανατολικής Μεσογείου για καθυστερήσεις (east Med cable). Ανήκουστη εκβιαστική πρακτική από την αμαρτωλή γραφειοκρατία της ΕΕ!
Υποθαλάσσια καλώδια οπτικών ινών ως σεισμικά δίκτυα και ανιχνευτές υποβρυχίων
Στη συνέχεια συνοψίζονται σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις των καλωδίων οπτικών ινών με πιθανές στρατιωτικές εφαρμογές, οι οποίες δεν έχουν συσχετισθεί μέχρι τώρα με το καλώδιο, αλλά ασφαλώς ενδιαφέρουν τους πρωταγωνιστές της Ανατολικής Μεσογείου, άλλους με αισιόδοξη αφέλεια και άλλους επιθετικά, με όρους σύγκρουσης.
Το Κυβερνητικό Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας και το Εθνικό Εργαστήριο Φυσικής (NPL) του Ηνωμένου Βασιλείου επιχείρησαν από το 2018 καινοτομία μετατροπής υποθαλάσσιων καλωδίων οπτικών ινών σε «συστοιχίες αισθητήρων» για την ανίχνευση υποθαλάσσιων σεισμών και ωκεάνιων ρευμάτων. Για πρώτη φορά, αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει στους επιστήμονες να αποκτούν συνεχή και σε πραγματικό χρόνο περιβαλλοντικά δεδομένα από τον πυθμένα των θαλασσών και των ωκεανών, με δυνατότητα στο μέλλον, να χρησιμοποιηθεί για την έγκαιρη ανίχνευση τσουνάμι. Έρευνα που διεξήχθη το 2018 από την NPL κατέδειξε ότι τα επίγεια και υποθαλάσσια καλώδια θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν ως αισθητήρες για την ανίχνευση σεισμών, ωστόσο, στη πρώτη δοκιμή ένα καλώδιο λειτούργησε ως ένας μόνο αισθητήρας. Νεότερη έρευνα του NPL που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science, δείχνει πώς τα καλώδια του βυθού μπορούν να μετατραπούν σε μια συστοιχία αισθητήρων αντί για έναν μόνο αισθητήρα και δοκίμασαν αυτήν την τεχνική σε ένα υποθαλάσσιο καλώδιο οπτικών ινών μήκους 5.860 χλμ. μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Καναδά.
Ήδη από το 2019 είχε επισημανθεί η δυνατότητα αξιοποίησης υποθαλάσσιων καλωδίων οπτικών ινών ως συστοιχία σεισμογράφων. Μια αναδυόμενη τεχνολογία γνωστή ως κατανεμημένη ακουστική ανίχνευση (DAS: Distributed sensing of microseisms), αξιοποιεί τις οπτικές ίνες ως σεισμικούς αισθητήρες και χρησιμοποιεί προϋπάρχοντα υποθαλάσσια τηλεπικοινωνιακά καλώδια για σεισμική παρακολούθηση.
Στη σχετική μελέτη παραπέμπει δημοσίευμα της ΕΕ με τη σημείωση ότι με μερική χρηματοδότηση από την ΕΕ του έργου FINESSE, μια διεθνής ομάδα γεωεπιστημόνων χρησιμοποίησε καλώδια οπτικών ινών στον πυθμένα της Βόρειας Θάλασσας σε υπεράκτια αιολικά πάρκα ως ένα γιγάντιο σεισμικό δίκτυο. Η ομάδα παρακολούθησε τόσο τους σεισμούς όσο και τα κύματα του ωκεανού.
Ερευνητική πρωτοβουλία χρηματοδοτούμενη επίσης από την ΕΕ στον τομέα της ανίχνευσης του θαλάσσιου πυθμένα με οπτικές ίνες αναπτύσσει τεχνολογία για τη μετατροπή του ωκεάνιου πυθμένα σε ένα τεράστιο παρατηρητήριο σε πραγματικό χρόνο. Οι ανακαλύψεις που έγιναν θα πρέπει να επιτρέψουν στους επιστήμονες να παρακολουθούν καλύτερα την κλιματική αλλαγή, την τεκτονική δραστηριότητα και να βελτιώνουν τις προειδοποιήσεις για τσουνάμι και σεισμούς.
Παρά τις τεράστιες επιστημονικές προσπάθειες εδώ και πολλές δεκαετίες, η πρόβλεψη σεισμών παραμένει εξαιρετικά δύσκολη. Τώρα, μια συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων και άλλων ιδρυμάτων στην Ισπανία υιοθέτησε ένα νέο εργαλείο για την παρακολούθηση της σεισμικής δραστηριότητας. Τα καλώδια οπτικών ινών που είναι εγκατεστημένα στον βυθό της θάλασσας για σκοπούς επικοινωνίας, δεν είναι μόνο σε θέση να μεταδίδουν μεγάλες ποσότητες δεδομένων, αλλά μπορούν ταυτόχρονα να χρησιμεύσουν ως σεισμικά δίκτυα για την ανίχνευση σεισμών. Οι Ισπανοί ερευνητές έχουν εφαρμόσει τη μέθοδο με υποθαλάσσια καλώδια επικοινωνίας που συνδέουν τα νησιά Τενερίφη και Γκραν Κανάρια, περιοχή με υψηλό επίπεδο σεισμικής δραστηριότητας. Παρόμοιες εφαρμογές θα είχαν εξαιρετικό ενδιαφέρον και στην Ελλάδα.
Επίλογος
Τέλος, αυτό που φαντάζεστε, ναι είναι δυνατόν˙ η ανίχνευση δηλαδή υποβρυχίων, πυρηνικών ή συμβατικών. Ό,τι είναι τα ραντάρ στην επιφάνεια θα είναι τα υποθαλάσσια καλώδια στο άμεσο μέλλον. Τα υποβρύχια καλώδια οπτικών ινών, τα οποία εκτείνονται σε περισσότερα από 1,2 εκατομμύρια χιλιόμετρα κατά μήκος του βυθού, χρησιμοποιούνται με καινοτόμο τρόπο στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο.
Πέρα από τη στρατιωτική χρήση, η τεχνολογία χρησιμοποιείται επίσης για την ανίχνευση άλλων απειλών, όπως η παραβίαση καλωδίων, και η παρακολούθηση φυσικών φαινομένων όπως οι σεισμοί. Είναι λογικό το σύστημα να παράγει τεράστιους όγκους δεδομένων, απαιτώντας προηγμένη επεξεργασία τεχνητής νοημοσύνης για να φιλτράρει χρήσιμα σήματα και να απορρίπτει τα μη ενδιαφέροντα.
Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ποιος θα χρησιμοποιήσει τα υπάρχοντα καλώδια. Το 99% αυτών ανήκουν σε μεγάλες εταιρείες (Google, Microsoft) και τα υπόλοιπα είναι επενδύσεις από ορισμένες κυβερνήσεις. Επομένως, η υπόθεση για το ποιος χρησιμοποιεί τους αισθητήρες και σε ποια καλώδια είναι ακόμη πιο περίπλοκη από την ίδια την ανάπτυξη της τεχνολογίας.
Ιδού γιατί το «καλώδιο» GIS θα είναι σπουδαίο «απόκτημα», αλλά και μεγάλη ενόχληση για άλλους. Και βέβαια οι συμβατικοί όροι των εμπλεκομένων μερών για τη χρήση του καλωδίου είναι υψίστης σημασίας. Είναι, όμως, επιεικώς αχαρακτήριστη η κερδοσκοπική κατάχρηση να καλούνται οι Έλληνες καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας να «βάλουν πλάτη» στην επένδυση έργου υποδομής «υψίστης εθνικής σημασίας», χωρίς τουλάχιστον να αναγνωρίζεται η εθνική συμβολή τους. Αντ’ αυτού θεωρείται ως υποχρέωση των καταναλωτών για προσφορά υπηρεσιών τις οποίες κάποιοι δεν θα προλάβουν να απολαύσουν.
Με τη συγκυρία αυτών των τεχνολογικών εξελίξεων και του εν δυνάμει ρόλου εθνικής σημασίας των καλωδίων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, θα έπρεπε να ενισχυθεί ο έλεγχος του Δημοσίου στον ΑΔΜΗΕ, ενώ φημολογείται αντίθετα η ιδιωτικοποίηση. Αλλά και η επιλογή να ξεκινήσουμε με το καλώδιο Κρήτης-Κύπρου είναι συζητήσιμη, γιατί θα ήταν λογικό να προηγηθεί το καλώδιο Ισραήλ-Κύπρου, μήκους 310 χιλιομέτρων, σε μικρότερα βάθη, με μικρότερο προϋπολογισμό και με ασφαλέστερο θόλο προστασίας. Για την Ελλάδα είναι άλλες οι εθνικές προτεραιότητες. Πριν από την ανίχνευση πυρηνοκίνητων υποβρυχίων στη Μεσόγειο, οφείλουμε πρώτα να αφομοιώσουμε τη νέα τεχνολογία με συνεργασία του 100% κρατικοποιημένου ΑΔΜΗΕ, «Δημόκριτου», ΕΜΠ, ΟΑΣΠ και Ενόπλων Δυνάμεων. Και ακολουθεί η εφαρμογή στο Αιγαίο και τα άλλα Ελληνικά Πελάγη. Αντί να ποντίσουμε καλώδια για το ενδιαφέρον της ΕΕ και των ΗΠΑ, προέχει το εθνικό συμφέρον.
Νέα Κηφισιά, 21 Δεκεμβρίου 2025
Ο κ. Ευστάθιος Χιώτης είναι Δρ. Μεταλλειολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, Μηχανικός Πετρελαίων Imperial College, πρώην διευθυντής στη Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίων και στο Ινστιτούτο Γεωλογίας και Ερευνών Υπεδάφους. Στο άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις. Οι σύνδεσμοι παραπέμπουν σε σχετικά δημοσιεύματα.
https://independent.academia.edu/Chiotis
https://www.researchgate.net/profile/Eustathios_Chioti
https://energypress.gr/search-content?keys=%CE%A7%CE%B9%CF%8E%CF%84%CE%B7%CF%82
