Σε εξέλιξη το ποντιακό δρώμενο του Δωδεκαημέρου
Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται το ποντιακό έθιμο των Μωμόγερων στις Τοπικές Κοινότητες της Κοζάνης, με τους συλλόγους και τους κατοίκους να κρατούν ζωντανό ένα δρώμενο βαθιά ριζωμένο στη συλλογική μνήμη και την πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής. Από τις πρώτες αναβιώσεις των προηγούμενων ημερών έως και τις προγραμματισμένες παρουσίες των επόμενων ημερών, οι Μωμόγεροι ή τα Κοτσαμάνια, μετατρέπουν τα χωριά σε ζωντανές εστίες παράδοσης, επιβεβαιώνοντας τη διαχρονική δυναμική του εθίμου.
Το ποντιακό έθιμο των Μωμόγερων διατηρεί ζωντανό έναν από τους πιο ισχυρούς πυρήνες άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. Παρά τις χαμηλές θερμοκρασίες, η συμμετοχή του κόσμου παραμένει έντονη, όπως κάθε χρόνο, επιβεβαιώνοντας τη βαθιά σύνδεση των τοπικών κοινωνιών με το δρώμενο.
Η αναβίωση στις Τοπικές Κοινότητες ξεκίνησε στις 26 και 26 Δεκεμβρίου στον Άγιο Δημήτριο και τον Τετράλοφο και συνεχίστηκε στις 27 και 28 Δεκεμβρίου στη Σκήτη. Το έθιμο θα παρουσιαστεί στις 31 Δεκεμβρίου και την 1η Ιανουαρίου στα Αλωνάκια, την 1η Ιανουαρίου στο Ρυάκιο και θα ολοκληρωθεί στο Πρωτοχώρι την 1η και 2α Ιανουαρίου, δίνοντας τη δυνατότητα σε κατοίκους και επισκέπτες να παρακολουθήσουν το δρώμενο σε διαφορετικούς οικισμούς της περιοχής.
Οι Μωμόγεροι αποτελούν ένα σύνθετο λαϊκό εθιμικό δρώμενο του Δωδεκαημέρου, με ρίζες στον ποντιακό ελληνισμό της ορεινής Τραπεζούντας. Συνδυάζουν στοιχεία θεάτρου, χορού, μουσικής και σατιρικού λόγου, με βασικό άξονα τη συμβολική αναγέννηση της φύσης, την ευφορία και την καλοχρονιά. Οι μεταμφιέσεις, οι τελετουργικές κινήσεις και οι αυτοσχέδιοι διάλογοι συνθέτουν μια ζωντανή αφήγηση που περνά από γενιά σε γενιά, διατηρώντας αναλλοίωτο τον χαρακτήρα της.
Το έθιμο είναι εγγεγραμμένο στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO, αναγνώριση που υπογραμμίζει τη σημασία του όχι μόνο σε τοπικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Στα χωριά της Κοζάνης, η αναβίωσή του δεν έχει χαρακτήρα απλής αναπαράστασης, αλλά βιωματικής συμμετοχής, με τους συλλόγους και τους κατοίκους να αποτελούν ενεργό κομμάτι του δρώμενου.
Κάθε στάση των Μωμόγερων μετατρέπεται σε μια ανοιχτή γιορτή, όπου η παράδοση συναντά τη συλλογική μνήμη και τη σύγχρονη κοινωνική ζωή, επιβεβαιώνοντας ότι, παρά τις αλλαγές των καιρών, ο πολιτισμός της περιοχής εξακολουθεί να αντέχει.
Τέλος, ιδιαίτερη σημασία αποκτά το γεγονός ότι το έθιμο των Μωμόγερων δεν διατηρείται μόνο ως αναβίωση του παρελθόντος, αλλά συνεχίζει να μεταδίδεται ζωντανά στις νεότερες γενιές. Σε όλα τα χωριά όπου πραγματοποιείται το δρώμενο, η παρουσία και η ενεργή συμμετοχή πολλών νέων ανθρώπων και παιδιών επιβεβαιώνει ότι η παράδοση αντιμετωπίζεται ως ζωντανό κομμάτι της τοπικής κοινωνίας. Παρά τις χαμηλές θερμοκρασίες, ο κόσμος συμμετείχε μαζικά, αποδεικνύοντας πως τα έθιμα του τόπου εξακολουθούν να λειτουργούν ως σημείο αναφοράς, συνοχής και πολιτιστικής συνέχειας.
Θένια Βασιλειάδου – www.xronos-kozanis.gr
