Εύη Ζανδέ, Διπλωματούχος Χημικός Μηχανικός, MSc, PhD(c)
Το 2026 βρίσκει τον παραγωγικό ιστό της Δυτικής Μακεδονίας σε μια φάση κρίσιμου μετασχηματισμού. Η πρωτογενής παραγωγή και η μεταποίηση, πεδία που παραδοσιακά βασίζονταν στην εμπειρία και τη βιωματική σχέση με τη γη, καλούνται πλέον να λειτουργήσουν σε ένα περιβάλλον όπου η τεκμηρίωση και η καινοτομία αποτελούν μονόδρομο.
Στη μεταλιγνιτική εποχή, το παράδοξο είναι εμφανές. Ενώ η δημιουργία ενός προϊόντος – όπως το κρασί ή τα τρόφιμα – παραμένει μια διαδικασία βαθιά «ανθρώπινη», οι δυνάμεις που ασκούν πίεση στον κλάδο δεν συγκινούνται από ρομαντισμούς. Η κλιματική αστάθεια δεν αποτελεί πλέον σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά μια μετρήσιμη πραγματικότητα που επηρεάζει τις καλλιέργειες και την ποιότητα. Παράλληλα, η παγκόσμια αγορά μεταβάλλεται, το αγροτικό εισόδημα πιέζεται και οι εισαγωγές αυξάνονται, δημιουργώντας ένα περιβάλλον έντονης ανασφάλειας.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η παραγωγή δείχνει μικρή ανάκαμψη, αλλά παραμένει χαμηλότερα από τον πρόσφατο μέσο όρο, ενώ οι εμπορικές εντάσεις και η υποτονική ζήτηση συνεχίζουν να βαραίνουν την εικόνα. Σε παγκόσμια κλίμακα, η ιστορία είναι ακόμη πιο «σκληρή». Η παραγωγή κρασιού έχει επηρεαστεί από ακραίες καιρικές συνθήκες και καταγράφονται ιστορικά χαμηλά (με αναφορές του OIV για το 2024). Στην Ελλάδα, πέρα από τα αμπελουργικά ρίσκα, βλέπουμε και μια δυναμική αύξησης εισαγωγών που πιέζει την αγορά και τη διαπραγματευτική ισχύ των μικρών παραγωγών. Και σαν να μην έφτανε αυτό, η «μεγάλη εικόνα» του αγροτικού κόσμου θυμίζει ότι το εισόδημα και η ανθεκτικότητα δεν είναι δεδομένα: το 2025 καταγράφεται μείωση επιχειρηματικού αγροτικού εισοδήματος στην Ελλάδα, την ώρα που σε επίπεδο ΕΕ η τάση είναι αντίστροφη – ένα ηχηρό σήμα κινδύνου για το πόσο εύθραυστο είναι το παραγωγικό υπόβαθρο.
Για τον σύγχρονο επαγγελματία που δραστηριοποιείται στην περιοχή, το στοίχημα του 2026 απαιτεί εργαλεία ακριβείας. Η επιστήμη τροφίμων και η τεχνολογία δεν είναι διακοσμητικά· είναι το ανταγωνιστικό μας πλεονέκτημα. Η διεθνής ατζέντα μιλά καθαρά: AI από πιλότο σε παραγωγή, ψηφιακά εργαλεία για ιχνηλασιμότητα και ασφάλεια, επενδύσεις για βιώσιμες λύσεις, και ρυθμιστική πίεση που αναγκάζει την καινοτομία να γίνει πιο «καθαρή» και τεκμηριωμένη.
Ως χημικός μηχανικός που ταυτόχρονα κινείται στον ποιοτικό έλεγχο και ως Υποψήφια Διδάκτορας στη Βιοτεχνολογία Τροφίμων, βλέπω το 2026 ως χρονιά όπου τα μικρά οινοποιεία είτε θα «δεθούν» με δεδομένα, διαδικασίες και συνεργασίες, είτε θα συνεχίσουν αμυντικά. Η διέξοδος βρίσκεται στην παραγωγή προϊόντων με ταυτότητα, τα οποία όμως ανταποκρίνονται στις σύγχρονες διατροφικές τάσεις, σέβονται τους φυσικούς πόρους στην πράξη και όχι στα λόγια, και κερδίζουν τον καταναλωτή με την ποιότητά τους.
Το 2026 δεν θα «μας κάνει τη χάρη». Μπορεί όμως να γίνει η αφετηρία για να αποδείξει η τοπική οικονομία την αξία της: ότι μια επιχείρηση στη Δυτική Μακεδονία μπορεί να σταθεί επάξια διεθνώς, όχι ως «γραφική» αναφορά, αλλά ως μια σοβαρή, επιστημονικά άρτια και επιχειρηματικά σύγχρονη οντότητα.
