Θέα ως την περιοχή της Αγίας Παρασκευής είχε κάποιος το 1930 από τη σημερινή πλατεία Συντάγματος, αν κοιτούσε βόρεια, όπως ο κύριος Γιάννης Γερούσης και η σύζυγός του που είδαν την Κοζάνη να αλλάζει μορφή από το σημερινό διατηρητέο τους στην περιοχή του Κεραμαριό.
Η οικία Γερούση είναι ίσως η ομορφότερη της πόλης, μαζί με τον εξαιρετικό κήπο της φροντισμένο από τα χέρια των ιδιοκτητών της και αποτελεί μια ιστορία της Κοζάνης. Το σπίτι αντανακλά το μεράκι, τον πολιτισμό και τη νοικοκυροσύνη των ιδιοκτητών του.
Ο Γιάννης- ή Γιάγκος για τους δικούς του- Γερούσης, 92 ετών σήμερα, μας μιλά για την ιστορία της περιοχής και την παλιά Κοζάνη.
«Εδώ (σσ. το σημείο που βρίσκεται η αυλή του σπιτιού) ήταν ο δημοτικός φόρος, τον οποίο πλήρωνε όποιος εισήρχετο στην πόλη με εμπόρευμα (καυσόξυλα, κοτόπουλα κλπ.). Αν του περίσσευε κάτι που δεν είχε πουληθεί, επέστρεφε στο φόρο και έπαιρνε αυτό που αναλογούσε» μας εξηγεί ο Γιάννης Γερούσης και συμπληρώνει «κάποια εποχή έφτιαξαν τη ρυμοτόμηση και έριξαν το φόρο. Η μητέρα μου, λίαν δραστηρία και φιλομαθής, κατάφερε ο χώρος αυτός να ενταχθεί στην ιδιοκτησία μας και φτιάξαμε έτσι την αυλή».
Ο Γιάννης Γερούσης μιλά με περηφάνια για τη μητέρα του, που τελείωσε το Σχολαρχείο και επειδή ήθελε να επεκτείνει τις γνώσεις της έφευγε από την Κοζάνη και πήγαινε με τα πόδια στη Λάρισα. «Πρώτη βραδιά κοιμόταν στο χάνι του Χατζηγώγου, μετά στο Χάνι της Μελούνας και την τρίτη βραδιά έμπαιναν στη Λάρισα πληρώνοντας το αγώγι, αλλά και τα διόδια που ήταν «η «προστασία» για να περάσεις από το Σαραντάπορο χωρίς να σε ληστέψει ο Γιαγκούλας. Προστασία λοιπόν. Τα διόδια ως ληστεία υπήρχαν πάντα».
Το όμορφο διατηρητέο που ξεκίνησε να χτίζεται το 1930, κατοικήθηκε ένα χρόνο μετά. Ο πατέρας του Γιάννη Γερούση ήταν στρατιωτικός και επιθυμούσε να είναι κοντά στο στρατόπεδο. Εκείνη την εποχή άλλα σπίτια δεν υπήρχαν εκεί κοντά, παρά μόνο οι φυλακές στη νότια πλευρά και απέναντί τους η αστυνομία και οι στάβλοι της, αφού οι αστυνομικοί ήταν έφιπποι.
Ο κ. Γερούσης θυμάται την παλιά εικόνα της Κοζάνης και τις αλλαγές που επήλθαν και συγκινείται, ενώ ασκεί ταυτόχρονα και κριτική. «Και δεν είναι μόνο ότι μετέτρεψαν την πόλη σε πολυκατοικία, δεν έκαναν και την κανονική ρυμοτόμηση. Ο πολιτικός έβγαζε το σπίτι του έξω από τη γραμμή δόμησης» λέει χαρακτηριστικά, ενώ αφήνει ευθύνες σε όλες τις αρχές που δεν κράτησαν το χαρακτήρα της πόλης και επέτρεψαν να δημιουργηθεί «αυτό το κακούργημα».
Σημαντικό κομμάτι της ζωής του Γιάννη Γερούση ήταν η υπηρεσία του στον ελληνικό στρατό, από τον οποίο αποστρατεύθηκε με το βαθμό του υποστράτηγου, έχοντας ζήσει έντονες στιγμές. Τις εικόνες αυτές που έχει χαραγμένες βαθιά στο μυαλό του, κυρίως από την περίοδο του Εμφυλίου, θυμάται και δακρύζει.
Ο κ. Γερούσης μας ξενάγησε στο σπίτι του μας έδειξε ιστορικής αξίας φωτογραφικό υλικό από την Κοζάνη στα τέλη του 1800, το πλήρως εξοπλισμένο ψηφιακό γραφείο του και τα χειρόγραφά του για την ελληνική ιστορία.
Στην οικία Γερούση, επίσης, φιλοξενούνται εικόνες σπάνιας αξίας που σώθηκαν από αρχοντικό Τράντα (2ο μισό του 17ου αιώνα). Μια εικόνα των Αγίων Αναργύρων, μια εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου δια χειρός Θεοδώρου Παυλάκη και μια τρίτη του Αγίου Νικολάου, άγνωστου αγιογράφου.
Την οικία Γερούση έχουν επισκεφθεί κατά καιρούς αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί, καθηγητές, αλλά και σχολεία που παίρνουν έτσι μια γεύση από την παλιά Κοζάνη.
Σωκράτης Μουτίδης
