Ένα ενδιαφέρον αστρονομικό φαινόμενο έγινε ορατό από την Ελλάδα την Δευτέρα 9 Μαΐου: η διάβαση του μικρότερου πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος, του Ερμή, μπροστά από τον ηλιακό δίσκο, καθώς η τροχιά του τον έφερε ακριβώς ανάμεσα στη Γη και στον Ήλιο. Ο Ερμής έγινε ορατή σαν μια σκούρα κουκκίδα -το 1/150ό της διαμέτρου του Ήλιου- που διέσχισε αργά επί 7,5 περίπου ώρες τον ολόφωτο δίσκο του άστρου μας. Στην Κοζάνη, μέλη του Αστρονομικού Συλλόγου Δυτικής Μακεδονίας βρέθηκαν με ειδικά τηλεσκόπια στην κεντρική πλατεία της Κοζάνης και παρατήρησαν το ιδιαίτερο αυτό γεγονός.
Η διάβαση του Ερμή μεταδόθηκε διαδικτυακά μέσω του τηλεσκοπίου Slooh στη διεύθυνση: https://www.youtube.com/embed/rJwEIAN7UEQ καθώς και μέσω του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) στη διεύθυνσηwww.cosmos.esa.int/web/cesar/streaming. Εικόνες της διάβασης προσέφερε και το Παρατηρητήριο Ηλιακής Δυναμικής (SDO) της NASA στη διεύθυνσηwww.nasa.gov/transit.
Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί το 2006, αλλά η διάβαση τότε δεν ήταν ορατή από την Ελλάδα. Θα ξανασυμβεί στις 11 Νοεμβρίου 2019, οπότε θα είναι ξανά ορατή από τη χώρα μας, ενώ η μεθεπόμενη διάβαση θα λάβει χώρα το 2032. Κατά μέσο όρο, μέσα σε έναν αιώνα συμβαίνουν 13 ή 14 διαβάσεις του Ερμή. Η πρώτη έγινε αντιληπτή από τον γάλλο αστρονόμο Πιέρ Κασεντί το 1631, δύο δεκαετίες μετά την εφεύρεση του τηλεσκοπίου.
Σύμφωνα με τους αστρονόμους, η διάβαση της 9ης Μαΐου ήταν ορατή από την Ελλάδα στο μεγαλύτερο μέρος της, όμως ο Ήλιος έδυσε μια ώρα πριν τη λήξη του φαινομένου και έτσι δεν ήταν δυνατό να παρατηρηθεί η έξοδος του Ερμή από τον ηλιακό δίσκο.
Το φαινόμενο
Η «είσοδος» του πλανήτη στον Ήλιο ξεκίνησε στις 14:12 (ώρα Ελλάδας), όταν ο Ερμής άγγιξε τον ηλιακό δίσκο. Τρία λεπτά αργότερα η σιλουέτα του πλανήτη εισήλθε πλέον ολόκληρη στον ηλιακό δίσκο.
Κατά τις επόμενες έξι ώρες ο Ερμής εμφανιζόταν να «διαβαίνει» τον ηλιακό δίσκο, φτάνοντας στο βαθύτερο σημείο της διάβασης στις 17:57. Το φαινόμενο θα ολοκληρωθεί στις 21:42, όταν πια ο Ήλιος θα έχει δύσει, οπότε το τέλος της διάβασης δεν θα είναι ορατό από την Ελλάδα. Το φαινόμενο θα είναι ορατό στην ολότητά του από τη Δυτική Ευρώπη, τη Δυτική Αφρική, καθώς επίσης την ανατολική Αμερική, Βόρεια και Νότια.
Οι ειδικοί επισήμαναν ότι η παρατήρηση της διάβασης μπορεί να γίνει μόνο με ειδικά ηλιακά φίλτρα στα τηλεσκόπια ή στα κιάλια, όχι με γυμνά μάτια ή με απλά γυαλιά ηλίου. Η παρατεταμένη παρατήρηση του Ήλιου, ακόμη και όταν αυτός είναι χαμηλά στον ορίζοντα, είναι επικίνδυνη χωρίς ειδικά φίλτρα, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος για σοβαρή και μόνιμη βλάβη στα μάτια, ακόμη και τύφλωση.
Ο πλανήτης
Ο Ερμής ολοκληρώνει μια πλήρη τροχιά γύρω από τον Ήλιο κάθε 88 μέρες (το έτος του) και περνάει ανάμεσα στη Γη και στον Ήλιο κάθε 116 μέρες. Όμως συνήθως ο πλανήτης φαίνεται κάτω ή πάνω από τον ηλιακό δίσκο και όχι μέσα σε αυτόν.
Επειδή ο Ερμής είναι ο κοντινότερος πλανήτης στον λαμπρό Ήλιο, κινούμενος σε απόσταση μόνο 46 έως 70 εκατ. χλμ. από αυτόν, είναι δύσκολο να μελετηθεί με τηλεσκόπια από τη Γη. Η θερμοκρασία στην επιφάνειά του κυμαίνεται από μείον 170 έως άνω των 400 βαθμών Κελσίου.
Περιστρέφεται τόσο αργά γύρω από τον άξονά του, που εμφανίζει την μοναδική ιδιομορφία η μέρα του (μία πλήρης περιστροφή του) να έχει διπλάσια διάρκεια από το έτος του (μια πλήρης περιφορά γύρω από τον Ήλιο). Είναι ένας πυκνός πλανήτης με μια «σιδερένια καρδιά» αναλογικά μεγαλύτερη από ό,τι ο πυρήνας από σίδηρο της Γης, ενώ η επιφάνειά του εμφανίζει έντονα ίχνη ηφαιστειακής δραστηριότητας.
Μέχρι τώρα, δύο αποστολές της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA) έχουν επισκεφθεί τον πλανήτη: το σκάφος Mariner 10 τρεις φορές στη διετία 1974-75 και το Messenger το 2011-15. Η αποστολή BepiColombo του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και της Ιαπωνικής Υπηρεσίας Διαστήματος (JAXA), που θα εκτοξευθεί το 2017 ή το 2018, θα φθάσει στον Ερμή το 2024.
