Η σπατάλη τροφίμων (food waste) αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα που τα τελευταία χρόνια έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς έχει οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: Κάθε χρόνο σπαταλώνται περίπου 1,3 δις τόνοι τροφίμων παγκοσμίως, δηλαδή το 1/3 των τροφίμων που παράγονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο, ενώ στην Ευρώπη εκτιμάται ότι χάνονται 88 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων σε ετήσια βάση, αξίας 143 δις €.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) ως «σπατάλη τροφίμων», νοείται η απόρριψη ή άλλη χρήση (όχι ως τροφή) τροφίμων που είναι θρεπτικά και ασφαλή για ανθρώπινη κατανάλωση, καθ’ όλο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, από την πρωτογενή παραγωγή έως την τελική κατανάλωση σε επίπεδο νοικοκυριού. Φυσικά, η σπατάλη τροφίμων δεν έχει μόνο οικονομικές, περιβαλλοντικές (κατανάλωση φυσικών πόρων), αλλά και ηθικές / κοινωνικές συνέπειες, αν σκεφτεί κανείς το πρόβλημα του υποσιτισμού που πλήττει ένα σημαντικό ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού.
Πού χάνονται οι μεγάλες αυτές ποσότητες τροφίμων; Η απάντηση είναι, από τα πρώτα κιόλας στάδια της αγροτικής παραγωγής, από το χωράφι, ως τον τελικό καταναλωτή. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης έχουν οι καταναλωτές, καθώς το 53% της σπατάλης των τροφίμων συντελείται από τα νοικοκυριά, κυρίως των ανεπτυγμένων χωρών.. Οι κύριες αιτίες του φαινομένου εντοπίζονται στην έλλειψη ενημέρωσης, γνώσης και δεξιοτήτων των καταναλωτών σχετικά με τη διαχείριση των τροφίμων. Συγκεκριμένα, το πρόβλημα εστιάζεται στην ελλιπή οργάνωση των νοικοκυριών, στις λανθασμένες καταναλωτικές συνήθειες (αγορά μεγάλων ποσοτήτων τροφίμων, μεγάλων συσκευασιών, προσφορών), ακόμα και στην απόρριψη τροφίμων λόγω της μη σωστής ερμηνείας των πληροφοριών που αναγράφονται στην ετικέτα των τροφίμων (ημερομηνία λήξης, τρόποι συντήρησης κ.α.).
Με ποιους τρόπους μπορεί ο καθένας από εμάς, κάνοντας μικρές αλλά σημαντικές αλλαγές στην καθημερινότητά του να συμβάλλει στη μείωση της σπατάλης τροφίμων;
• Προγραμματίζουμε τις αγορές μας. Ελέγχουμε τα τρόφιμα που έχουμε στο ψυγείο και τα ντουλάπια και αγοράζουμε ό,τι πραγματικά χρειαζόμαστε μέχρι την επόμενη φορά που θα ξαναψωνίσουμε.
• Ελέγχουμε τις ετικέτες των τροφίμων. Η ένδειξη «κατανάλωση μέχρι» που απαντάται κυρίως σε ευαλλοίωτα τρόφιμα (γάλα, κρέας, κοτόπουλο κ.α.) υποδεικνύει την ημερομηνία έως την οποία τα τρόφιμα μπορούν να καταναλωθούν με ασφάλεια, πράγμα που σημαίνει ότι μετά το πέρας της αναγραφόμενης ημερομηνίας δεν πρέπει να τα καταναλώσουμε. Η ένδειξη «κατά προτίμηση μέχρι» σημαίνει ότι το προϊόν μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια ακόμα και μετά την αναγραφόμενη ημερομηνία με την προϋπόθεση ότι έχουν τηρηθεί οι οδηγίες συντήρησης, δεν έχει φθαρεί η συσκευασία του και αφού ελέγξουμε ότι η όψη, η οσμή και η γεύση είναι καλές.
• Χρησιμοποιούμε πρώτα τα τρόφιμα που ήδη υπάρχουν στο ψυγείο και τα ντουλάπια μας ώστε να μην παρέλθει η ημερομηνία λήξης και αφήνουμε αυτά που αγοράσαμε πιο πρόσφατα για μελλοντική χρήση.
• Καταψύχουμε τρόφιμα που δε θα καταναλώσουμε άμεσα, πχ. ψωμί, κρέας, ακόμη και έτοιμα μαγειρεμένα φαγητά.
• Αξιοποιούμε τα περισσεύματα σε ένα επόμενο γεύμα.
• Τα φρούτα και λαχανικά που είναι υπερώριμα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε άλλες παρασκευές όπως γλυκά, μαρμελάδες, σούπες κ.τ.λ.
Η Βούλα Αγραφιώτη είναι M.Sc. Γεωπόνος Επιστήμης και
Τεχνολογίας τροφίμων Α.Π.Θ., Πιστοποιημένη Εκπαιδευτής ΕΦΕΤ
