Τα πανεπιστήμιά μας έχουν σίγουρα πολλές προκλήσεις να αντιμετωπίσουν. Με βασικότερη, την ανάγκη να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των καιρών και να προσφέρουν σπουδές που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του μέλλοντος. Ενός μέλλοντος που έχει πολλή τεχνητή νοημοσύνη και περισσότερη διεπιστημονικότητα. Ενός μέλλοντος για το οποίο δεν είμαστε προετοιμασμένοι.
Στην προοπτική αυτή, το να καταναλώνουμε τόση ενέργεια και μελάνι για να συζητάμε για την επιτήρηση και τα ειδικά σώματα φύλαξης θα ήταν πολυτέλεια, αν δεν ήταν απλά ένα ακόμη βήμα στο κενό. Γιατί, τι να τα κάνεις τα σώματα ασφαλείας όταν το πανεπιστήμιο θα έχει «στεγνώσει» από ανθρώπινο δυναμικό που θα το φέρει στην πρωτοπορία;
Η προσέγγιση στα θέματα της παιδείας ξεκινά πρώτα απ’ όλα από τις φιλοσοφικές θέσεις μας για τον άνθρωπο και την ικανότητά του να φτιάχνει το μέλλον του. Ο παιδαγωγός και φιλόσοφος Πάουλο Φρέιρε έλεγε ότι οι άνθρωποι θα είναι πραγματικά ελεύθεροι μόνο όταν σταματήσουν να βλέπουν τον κόσμο με μοιρολατρική ματιά και αντιληφθούν τους εαυτούς τους ως ικανούς να χαράξουν τον δρόμο τους, αξιοποιώντας την κριτική τους νοημοσύνη.
Πρόκειται για μια προσέγγιση ουσιαστική όσο και διαχρονική. Μας αγγίζει περισσότερο αυτή τη στιγμή, που η διάρρηξη της κανονικότητας που έχει προκαλέσει η πανδημία στέκεται βοηθός στην επιτάχυνση διαδικασιών που αλλάζουν τη φυσιογνωμία του πανεπιστημίου και από χώρο άσκησης ελευθερίας που πρέπει να είναι, τον κρατούν πίσω σε δομές και λογικές εξουσίας και επιτήρησης.
Το πανεπιστήμιο είναι πάνω απ’ όλα αυτός ο χώρος που οι άνθρωποι μαθαίνουν να σκέφτονται μετασχηματιστικά και να μυούνται σε πράξεις απελευθέρωσης, με βασικό «όπλο» τον διάλογο και τη συζήτηση των προβλημάτων. Είναι ο χώρος που θα συναντήσει κάποιος ανθρώπους από όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης να συζητούν στο γρασίδι για τα όσα θέλουν να πετύχουν, κάνοντας πράξη μια υπαρξιακή αναγκαιότητα.
Η εικόνα του πανεπιστημίου, ως χώρου εγκλημάτων και ασυδοσίας, δεν είναι ενδεικτική της ακαδημαϊκής καθημερινότητας. Κυρίως, όμως, η αντιμετώπιση φαινομένων βίας δεν μπορεί να έρθει μέσα από την επιβολή ακόμη περισσότερης επιτήρησης και ελέγχου, αφού κάτι τέτοιο υπονομεύει τον ίδιο τον ρόλο του πανεπιστημίου που είναι να κάνει βίωμα τη δημοκρατία και τον σεβασμό στον άλλο, όχι μέσα από την επιβολή, αλλά την ουσιαστική συμμετοχή.
Το πρόβλημά μας, λοιπόν, είναι ότι έχουμε λίγους φοιτητές μέσα στα αμφιθέατρα και τους πολλούς απόλυτα αποκομμένους από την εκπαιδευτική διαδικασία, κυρίως στις μεγάλες σχολές. Αν κάπου αποτυγχάνουμε είναι στο να κάνουμε ελκυστικά τα αμφιθέατρά μας και μέσα σε αυτά να δώσουμε χώρο για περισσότερη συζήτηση, αλλά και διερεύνηση των δεξιοτήτων που θα οδηγήσουν στο μέλλον.
Αν κάπου πρέπει να στοχεύσουμε είναι στην πιο ενεργή παρουσία των υγιών μερών του πανεπιστημίου, που με τη σειρά τους θα συμβάλουν στη συρρίκνωση των φαινομένων παραβατικών συμπεριφορών, τα οποία, ως γνωστόν, ανθούν και λουλουδίζουν εκεί που δεν υπάρχει διάλογος, γνώση και άνθρωποι που πραγματικά αγαπούν αυτό που κάνουν.
(Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε το Φεβρουάριο του 2021).
