Η συλλογή αυτοφυών αρωματικών φυτών και βοτάνων, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ελληνική φύση και παράδοση, ωστόσο η συστηματική καλλιέργεια αυτών των φυτών αλλά και η μεταποίησή τους είναι κάτι καινούριο σε ό,τι αφορά τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα της χώρας μας.
Ποια είναι όμως τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά και τι είναι αυτό που τα κάνει ξεχωριστά; Ο όρος αρωματικά αναφέρεται κυρίως σε φυτά που αποδίδουν ευχάριστη οσμή για τον άνθρωπο και συνήθως χρησιμοποιούνται για την παρασκευή αρωμάτων και άλλων προϊόντων (τρόφιμα, καλλυντικά κ.α.), ενώ με τον όρο φαρμακευτικά φυτά εννοούμε αυτά που παράγουν ενώσεις που έχουν φαρμακευτική-θεραπευτική δράση. Η διάκριση μεταξύ αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών δεν είναι ξεκάθαρη, καθώς πολλές φορές έχουν και τις δύο ιδιότητες, ωστόσο κάθε αρωματικό φυτό δεν είναι φαρμακευτικό αλλά και κάθε φυτό με φαρμακευτικές ιδιότητες δεν είναι και αρωματικά ευχάριστο.
Η ελληνική φύση διαθέτει έναν ιδιαίτερα αξιόλογο αριθμό σπάνιων ειδών που απαντούν αποκλειστικά στον ελλαδικό χώρο. Στη χώρα μας υπάρχουν ως αυτοφυή είδη μερικά από τα εξαιρετικότερα βότανα και αρωματικά φυτά στον κόσμο, όπως η ρίγανη, το θυμάρι, το τσάι του βουνού, η μέντα, το φασκόμηλο, κ.α., καθώς και μοναδικά τοπικά προϊόντα όπως ο κρόκος Κοζάνης, η μαστίχα Χίου, το δίκταμο Κρήτης.
Η Δυτική Μακεδονία είναι από τις περιοχές όπου ενδημούν ποικίλα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, καθώς βοηθά ιδιαίτερα το κλίμα και η σύσταση του εδάφους. Εκτός από τον κρόκο που καλλιεργείται από τον 17ο αιώνα, τα τελευταία χρόνια καλλιεργούνται στην περιοχή μας λεβάντα, τσάι του βουνού, ρίγανη, τριαντάφυλλο, μελισσόχορτο κ.α., όλα τους προϊόντα με υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Είναι αξιοσημείωτο δε, ότι στη Δ.Μακεδονία πληθαίνουν οι μονάδες επεξεργασίας και μεταποίησης των αρωματικών φυτών, ιδιωτικές και συνεταιριστικές, οι οποίες παράγουν νέα προϊόντα όπως είναι αιθέρια έλαια, καλλυντικά και φαρμακευτικά παρασκευάσματα, ροφήματα κ.α. που διατίθενται στην ελληνική αλλά και ξένη αγορά.
Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά διατίθενται είτε ως χλωρό ή ξηρό προϊόν, είτε ως παραλαμβανόμενο αιθέριο έλαιο και χρησιμοποιούνται από φαρμακευτικές εταιρίες, επιχειρήσεις τροφίμων και καλλυντικών. Τα αρωματικά φυτά μπορούν να λειτουργήσουν ως αντιοξειδωτικά και αντιβακτηριδιακά σε πλήθος προϊόντων. Για παράδειγμα, τα φύλλα της ρίγανης χρησιμοποιούνται ως ενισχυτικό γεύσης αλλά και ως συντηρητικό σε σκευάσματα κρέατος και προμαγειρεμένα φαγητά.
Τα τελευταία χρόνια, η αναζήτηση εναλλακτικών καλλιεργειών αλλά και η προτίμηση των καταναλωτών σε προϊόντα που βασίζονται σε φυσικά συστατικά, οδήγησε στην αύξηση της καλλιέργειας των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών· στην Ελλάδα σήμερα καλλιεργούνται περίπου 45.000 στρέμματα. Η καλλιέργειά τους παρουσιάζει πολλά πλεονεκτήματα σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, καθώς αξιοποιούνται ορεινές και ημιορεινές περιοχές, αναπτύσσεται ο πρωτογενής και δευτερογενής τομέας, με αποτέλεσμα να παραμένει ο πληθυσμός στις περιοχές καλλιέργειας και μεταποίησης.
Όπως όμως σημείωσε η Δρ.Βογιατζή Ελένη, Καθηγήτρια στο ΤΕΙ Λάρισας, στην ομιλία της στην 1η Κλαδική Έκθεση και Συνέδριο Αρωματικών και Φαρμακευτικών Φυτών που πραγματοποιήθηκε στην Κοζάνη 19-21 Οκτωβρίου, για να είναι ανταγωνιστικά τα ελληνικά αρωματικά φυτά, πρέπει αφενός να διατίθενται σε μεγαλύτερες ποσότητες για τις οποίες όμως θα έχει εξασφαλιστεί η διάθεσή τους στην αγορά, και αφετέρου να μεταποιούνται προς προϊόντα υπεραξίας (π.χ. αιθέρια έλαια). Επίσης η ανταγωνιστικότητα προϋποθέτει υψηλή ποιότητα των προϊόντων και σωστά σχεδιασμένη συσκευασία, παράγοντες που αυξάνουν την προστιθέμενη αξία τους.
Η καλλιέργεια αρωματικών φυτών έχει προοπτικές ανάπτυξης στην Ελλάδα καθώς υπερτερεί σε σχέση με άλλες χώρες σε πολλά σημεία, όπως είναι το κλίμα, η ποικιλία ειδών αλλά και η άριστη ποιότητα. Όμως, συνδυαστικά με τα παραπάνω, πρέπει να δοθεί σημασία στην επιχειρηματική στρατηγική και τις υποδομές.
Η Βούλα Αγραφιώτη είναι M.Sc. Γεωπόνος Επιστήμης και Τεχνολογίας τροφίμων Α.Π.Θ., Πιστοποιημένη Εκπαιδευτής ΕΦΕΤ
