Με κάθε συστολή της καρδιάς εκτοξεύεται αίμα προς τις αρτηρίες με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται πίεση μέσα σ ’αυτές. Αυτή είναι η αρτηριακή πίεση. Το μέγεθος της αρτηριακής πίεσης εκφράζεται σε χιλιοστά στήλης υδράργυρου (mm Hg). Συστολική είναι η πίεση (η μεγάλη) που αναπτύσσεται όταν το αίμα εκτοξεύεται από την καρδιά (συγκεκριμένα την αριστερή κοιλία) και διαστολική είναι η πίεση (η μικρή) που υπάρχει μεταξύ δυο συστολών της καρδιάς, όταν οι κοιλίες (αριστερή και δεξιά) γεμίζουν με αίμα. Φυσιολογικά η συστολική πίεση είναι κάτω από 120 mm Hg (δώδεκα) και η διαστολική κάτω από 80 mm Hg (οκτώ). Οι τιμές της αρτηριακής πίεσης κυμαίνονται κατά τη διάρκεια του εικοσιτετράωρου ανάλογα με τις φυσικές δραστηριότητες και τα διάφορα στρες που ενδεχομένως ένα άτομο υφίσταται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η συστολική πίεση θεωρείται αυξημένη όταν κυμαίνεται μεταξύ 120 έως 129 mm Hg και η διαστολική είναι κάτω από 80 mm Hg. Υπέρταση θεωρείται όταν η συστολική πίεση σε επανειλημμένες μετρήσεις είναι πάνω από 130 mm Hg ή η διαστολική πάνω από 80 mm Hg.
Για να καθοριστεί αν ένα άτομο είναι υπερτασικό ή όχι, πρέπει να υπάρχει αξιοπιστία στις μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης. Σήμερα με τα σφυγμομανόμετρα (πιεσόμετρα) που υπάρχουν παντού, όλοι είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε την αρτηριακή πίεση ακόμα και στο σπίτι μας με μεγάλη ευκολία. Πολλές φορές όμως, όχι μόνο στο σπίτι, αλλά και στο ιατρείο ή ακόμα και στο νοσοκομείο, γίνεται λάθος κατά τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης. Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα (7 Οκτωβρίου 2024), στο περιοδικό της Ιατρικής Εταιρείας της Αμερικής (Journal American Medical Association-JAMA-, Internal Medicine), από ερευνητές του διάσημου νοσοκομείου Johns Hopkins (Liu και συνεργάτες), έχουν δείξει ότι αν το χέρι δεν είναι στην κατάλληλη θέση, συνήθως υπερεκτιμάται το μέγεθος της πίεσης, σε σχέση με το σωστό τρόπο που προτείνεται από την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία.
Κατά τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης το άτομο πρέπει να είναι καθιστό, συνήθως σε μια καρέκλα, και η πλάτη του να στηρίζεται σ ‘αυτή. Τα πόδια του πρέπει να στηρίζονται κατευθείαν στο πάτωμα (όχι σταυροπόδι). Το χέρι το οποίο χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης πρέπει να είναι «χαλαρό» και να στηρίζεται σε ένα τραπέζι ή σε ένα γραφείο και όχι στα πόδια του ατόμου που μετριέται η πίεση ή να το κρατάει κάποιο άλλο άτομο (π.χ. νοσηλευτής(ρια) ). Επίσης το χέρι δεν πρέπει να είναι τεντωμένο, δηλαδή παράλληλα προς το σώμα του ατόμου που μετράμε την πίεση. Το μέγεθος της περιχειρίδας του σφυγμομανομέτρου πρέπει να είναι ανάλογο με την περίμετρο του βραχίονα (μεσαίου, μικρού ή μεγάλου μεγέθους) του ατόμου που μετράμε την πίεση. Η περιχειρίδα πρέπει να εφαρμόζει καλά απευθείας στο βραχίονα, (όχι πάνω από ρούχα) και να βρίσκεται περίπου στο ύψος της καρδιάς. Πριν από τη μέτρηση της πίεσης, το άτομο πρέπει να ηρεμεί καθιστό για πέντε λεπτά περίπου. Αν δεν τηρούνται αυτές οι βασικές αρχές, η μέτρηση της πίεσης δεν θα είναι ακριβής και η σύγκριση μεταξύ των διαφόρων μετρήσεων θα είναι εσφαλμένη. Θα είναι δηλαδή, σαν να μετράμε το βάρος του σώματος όταν είμαστε τελείως γυμνοί, με αυτό που βρίσκουμε όταν φοράμε ρούχα με διαφορετικό βάρος, ή ακόμα και όταν έχουμε αντικείμενα διαφορετικού βάρους στις τσέπες μας.
Υπέρταση χωρίς θεραπεία δυνατόν να οδηγήσει σε εγκεφαλικό επεισόδιο, έμφραγμα του μυοκαρδίου, καρδιακή ανεπάρκεια, χρόνια νεφρική νόσο, βλάβη των αρτηριών και άνοια που οφείλεται σ ’αυτή τη βλάβη. Η υπέρταση δεν είναι σπάνια, παρατηρείται περίπου στο 50 % των ηλικιωμένων, και υπολογίζεται ότι το 70% των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών έχει αρτηριακή υπέρταση. Η υπέρταση συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα πριν εμφανιστούν οι επιπλοκές της, οι οποίες σκοτώνουν, και γι΄αυτό το λόγο καλείται και ύπουλος δολοφόνος. Το ένα τρίτο των υπερτασικών δεν γνωρίζει ότι έχει υπέρταση και πολλές φορές η ρύθμιση της πίεσης δεν είναι επαρκής σε άτομα που λαμβάνουν φάρμακα. Όλοι μας, αλλά κυρίως αυτοί που έχουν υπέρταση, πρέπει να ακολουθούν έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Η δίαιτα πρέπει να είναι πλούσια σε λαχανικά, φρούτα, όσπρια και το ψωμί πρέπει να είναι ολικής άλεσης. Η κατανάλωση κρέατος πρέπει να αποφεύγεται, και όταν αυτό χρησιμοποιείται πρέπει να είναι άπαχο. Αντί για κρέας μοσχαρίσιο ή χοιρινό, κοτόπουλο, γαλοπούλα και ψάρια πρέπει να προτιμώνται. Επίσης τα γαλακτοκομικά προϊόντα πρέπει να είναι άπαχα. Το κάπνισμα, ενεργητικό και παθητικό απαγορεύεται. Η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών καθώς και καφεΐνης πρέπει να αποφεύγεται και η χρήση αλατιού πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο. Η διάρκεια του ύπνου πρέπει να είναι επαρκής (7 έως 9 ώρες τη νύχτα) και το σωματικό βάρος πρέπει να διατηρείται, όσο είναι δυνατόν στα φυσιολογικά όρια. Γι’ αυτό το λόγο, και όχι μόνο, η χρήση γλυκών και ζάχαρής πρέπει να είναι περιορισμένη. Η σωματική άσκηση θα βοηθήσει στον καλύτερο έλεγχο της πίεσης και στη διατήρηση του σωματικού βάρους στα φυσιολογικά επίπεδα. Την απαιτούμενη φαρμακευτική αγωγή, φυσικά θα την καθορίσει ο θεράπων ιατρός.
Η αρτηριακή υπέρταση χωρίς θεραπεία, σιγά-σιγά σκοτώνει χωρίς να προκαλεί συμπτώματα (δηλαδή χωρίς να φαίνεται), και γι’ αυτό θεωρείται ότι είναι ύπουλος δολοφόνος. Όπως για την αντιμετώπιση ενός ύπουλου εχθρού, απαιτείται συνεχής επαγρύπνηση, έτσι και για την αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή για να προλάβουμε τις καταστρεπτικές συνέπειες αυτού του ύπουλου δολοφόνου.
Konstantinos Dean Boudoulas MD, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine, Section Head Interventional Cardiology, Director Cardiac Catheterization Laboratories, The Ohio State University, Columbus Ohio USA.
Harisios K. Boudoulas MD, PhD, PhD Hon, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy, The Ohio State University, Columbus Ohio USA, Honorary Professor, Academician (an. mem.)
