Γράφουν οι Κωνσταντίνος και Χαρίσιος Μπουντούλας*
Η αρτηριακή υπέρταση (πίεση), είναι ο πιο συχνός παράγοντας κινδύνου που συμβάλλει στην ανάπτυξη πολλών καρδιαγγειακών νόσων και όχι μόνο. Έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία αυτής θα έχει ως αποτέλεσμα την αναστολή ή/και την πρόληψη όλων των νοσηρών καταστάσεων που τη συνοδεύουν. Πρόσφατα (14 Αυγούστου 2025), δημοσιεύτηκαν οι νέες κατευθυντήριες οδηγίες από την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (American Heart Association ) και το Αμερικανικό Κολλέγιο Καρδιολογίας (American College of Cardiology) για την αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης. Σ’ αυτό το άρθρο (με βάση της κατευθυντήριες οδηγίες), τονίζονται ορισμένα βασικά σημεία και αναφέρονται πρακτικές εφαρμογές που έχουν σχέση με την αρτηριακή υπέρταση και αφορούν όλους μας. Η αρτηριακή υπέρταση, κατά γενικό κανόνα, δεν προκαλεί συμπτώματα (αποκαλείται και σιωπηλός δολοφόνος), και γι’ αυτό το λόγο, όλοι οι ενήλικες πρέπει να ελέγχουν την αρτηριακή πίεση κατά περιόδους για να διαπιστώσουν εγκαίρως αν και πότε θα εγκατασταθεί αρτηριακή υπέρταση.
Υπάρχουν αρκετά δεδομένα σήμερα που στηρίζουν την άποψη ότι η αρτηριακή υπέρταση συμβάλλει στην ελάττωση των διανοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου και στην ανάπτυξη άνοιας. Επιπλέον, είναι βασικός παράγοντας που ευθύνεται για την ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου (έμφραγμα, στηθάγχη, αιφνίδιο θάνατο), καρδιακής ανεπάρκειας, κολπικής μαρμαρυγής, αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, και χρόνιας νεφρικής νόσου, μεταξύ άλλων. Όλα αυτά έχουν ως συνέπεια τη σημαντική αύξηση της νοσηρότητας και θνητότητας του πληθυσμού με τεράστιο κοινωνικό και οικονομικό κόστος.
Πρωταρχικός στόχος για την αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης είναι η διατήρηση της συστολικής πίεσης (μεγάλη) κάτω από 130 mm Hg (13) και της διαστολικής (μικρή) κάτω από 80 mm Hg (8) σε όλους τους ενήλικες. Για την πρόληψη αλλά και για την αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης, σημαντικό ρόλο παίζει ο υγιεινός τρόπος ζωής (δίαιτα, μακριά από κάπνισμα, σωματική άσκηση, αποχή από αλκοόλ, επαρκής ύπνος και αποφυγή στρες, μεταξύ άλλων). Υγιεινή διατροφή είναι απαραίτητη. Η Μεσογειακή δίαιτα, ιδιαίτερα στην πατρίδα μας, προσφέρεται γι΄αυτό το σκοπό. Χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή στην κατανάλωση αλατιού το οποίο δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 2,3 γραμμάρια την ημέρα (ένα κουταλάκι του γλυκού γεμάτο ισοδυναμεί με 6 γραμμάρια αλατιού) και στο ποσό των θερμίδων που πρέπει να είναι περιορισμένο για τη διατήρηση του σωματικού βάρους εντός των φυσιολογικών ορίων. Το κάπνισμα ενεργητικό και παθητικό αποτελεί σοβαρό παράγοντα κινδύνου για την υγεία όλων μας και πολύ περισσότερο για τους υπερτασικούς. Συνιστάται αποχή από το αλκοόλ. Αν όμως ορισμένα άτομα αποφασίσουν να συνεχίσουν αυτή τη συνήθεια, τότε η κατανάλωση αυτού πρέπει να είναι όσο το δυνατό περιορισμένη. Επαρκής (7-9 ώρες τη νύχτα) και καλής ποιότητας ύπνος έχει ιδιαίτερη σημασία (αποφυγή αλκοόλ και καφεΐνης μετά τις απογευματινές ώρες, σωματική άσκηση, αποφυγή στρες, σταθερές ώρες ύπνου και μικρή ποσότητα φαγητού το βράδυ, θα βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση). Αποφυγή δραστηριοτήτων που μας ενοχλούν, σωματική άσκηση, αποφυγή καφεΐνης και ζάχαρης, καθώς και καλής ποιότητας ύπνος θα μας βοηθήσουν στην καταπολέμηση του στρες. Σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα συνιστάται ελάττωση του σωματικού βάρους τουλάχιστον κατά 5%. Φυσικά, εκτός από την αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης συνιστάται θεραπεία και άλλων νοσηρών καταστάσεων που πιθανόν να συνυπάρχουν (διαβήτης, χοληστερίνη, παχυσαρκία, κλπ.) με την αρτηριακή υπέρταση.
Σε άτομα που η συστολική αρτηριακή πίεση κυμαίνεται από 130 ως 139 mm Hg και η διαστολική πίεση κυμαίνεται από 80 έως 89 mm Hg και δεν έχουν υποκείμενη νόσο, συνιστάται υγιεινός τρόπος ζωής (όπως έχει αναφερθεί παραπάνω) για τρεις έως έξι μήνες, και εφόσον η πίεση παραμένει στα ίδια επίπεδα, τότε συνιστάται και φαρμακευτική αγωγή την οποία φυσικά θα καθορίσει ο ιατρός. Σε άτομα όμως που έχουν καρδιαγγειακό νόσημα, σακχαρώδη διαβήτη ή χρόνια νεφρική νόσο, τότε συνιστάται άμεση φαρμακευτική αγωγή συγχρόνως με την έναρξη του υγιεινού τρόπου ζωής. Επίσης άμεση φαρμακευτική αγωγή απαιτείται σε άτομα που έχουν συστολική πίεση 140 mm Hg ή παραπάνω και διαστολική πίεση 90 mm Hg ή μεγαλύτερη από αυτή. Τακτικός έλεγχος της αρτηριακής πίεσης επίσης συνιστάται πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης καθώς και για ένα χρονικό διάστημα μετά τον τοκετό.
Στις πρόσφατες κατευθυντήριες οδηγίες τονίζεται ιδιαίτερα η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας της αρτηριακής υπέρτασης. Αυτή η προσέγγιση θα συμβάλλει σημαντικά στην ελάττωση και πρόληψη των νοσηρών καταστάσεων που την συνοδεύουν. Εκτός από τα φάρμακα σημαντικό ρόλο παίζει και ο υγιεινός τρόπος ζωής, ο οποίος πρέπει να ακολουθείται από όλους, ασχέτως αν υπάρχει ή όχι αρτηριακή υπέρταση. Υγιεινός τρόπος ζωής θα μας προφυλάξει από πολλές αρρώστιες και όχι μόνο από την υπέρταση. Επιπλέον θα συμβάλλει στην επιβράδυνση της βιολογικής ηλικίας και κατά συνέπεια και στην επιβράδυνση της επέλευσης της γήρανσης. «Κάλλιον το προλαμβάνειν του θεραπεύειν», είχε επισημάνει, πριν δυόμιση χιλιάδες χρόνια περίπου, ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης.
*Konstantinos Dean Boudoulas MD, Professor of Medicine/Cardiovascular medicine, Head Interventional Cardiology, Director Cardiac Catheterization Laboratories, The Ohio State University, Columbus Ohio, USA.
Harisios K Boudoulas MD, PhD, PhD Hon., Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA. Honorary Professor, Academician (an. mem.)
