Στη δημοσιότητα δόθηκε η πολυαναμενόμενη έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για τον Οδικό Χάρτη Ομαλής μετάβαση της Δυτικής Μακεδονίας στην μεταλιγνιτική εποχή.
H μελέτη εστιάζει σε 3 βασικούς πυλώνες, το σύστημα διακυβέρνησης, τους πολίτες και την κοινωνία και την αποκατάσταση των εδαφών των ορυχείων.
Σύμφωνα με τη μελέτη μέχρι το τέλος του 2020 θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί το Master Plan και τα Ειδικά Χωροταξικά Σχέδια ώστε στη συνέχεια να ξεκινήσει το Επιχειρησιακό Σχέδιο. Αυτό το Επιχειρησιακό Σχέδιο θα είναι το κύριο μέσο διεκδίκησης χρηματοδότηση από το Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η εκτίμηση της Παγκόσμιας Τράπεζας πως η μετάβαση αναμένεται να κρατήσει αρκετές δεκαετίες, σύμφωνα και με την εμπειρία άλλων χωρών.
Στη μελέτη αναφέρεται πως η Δυτική Μακεδονία αυτή τη στιγμή έχει ένα παράθυρο ευκαιρίας για άμεση συμμετοχή σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) – ηλιακή συμπεριλαμβανομένης της πλωτής ηλιακής ενέργειας – παρέχοντας και πάλι ευκαιρίες για άμεση απορρόφηση εργασίας.
Διακυβέρνηση
Η άποψη της Παγκόσμιας Τράπεζας για τον τρόπο διακυβέρνησης της μετάβασης είναι ότι η δομή πρέπει να είναι στα πρότυπα της προετοιμασίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας.
Δηλαδή να υπάρχει μια Εθνική επιτροπή που θα αναλάβει το έργο με τη συμμετοχή Υπουργών από τα Υπουργεία Περιβάλλοντος και Ενέργειας , Οικονομικών, Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Εσωτερικών, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Παράλληλα προτείνεται η σύσταση Ειδικής Ανώνυμης Εταιρείας, που να μη σχετίζεται με το δημόσιο τομέα, να λειτουργεί σύμφωνα με τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας και να διέπεται από τη νομοθεσία του.
Αυτή η ΑΕ θα υποστηρίξει το έργο της οικονομική ανάπτυξη των περιοχών μέσω ενός προκαθορισμένου πλαισίου για την εφαρμογή του Master plan. Αναφορά γίνεται στην ύπαρξη Τεχνικού Συμβούλου αλλά και Εταιρεία Ειδικού σκοπού, που θα αναλάβει την αποκατάσταση των εδαφών.
Τα τρία κλειδιά για την επιτυχία
Η Παγκόσμια Τράπεζα επισημαίνει πως τρεις παράγοντες είναι το κλειδί για την πραγματική επιτυχία των οδών μετάβασης:
(i) Κυβερνητική υποστήριξη: ένα βιώσιμο οικονομικό πρότυπο απαιτεί η περιοχή να επικεντρώνεται στα ανταγωνιστικά της πλεονεκτήματα και τις ταχέως αναπτυσσόμενες βιομηχανίες παγκοσμίως, ενισχύοντας τους τομείς που πρέπει να ωθηθούν και βοηθώντας τους να ξεπεράσουν τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν.
(ii) Επαναπροσδιορισμός γης και περιουσιακών στοιχείων: μια ποικιλία έργων και πρωτοβουλιών θα ήταν καλύτερο να τοποθετηθούν σε γη της ΔΕΗ, δεδομένης της διαθεσιμότητας γης και υποδομής. Επομένως, θα πρέπει να διασφαλιστεί η συνεργασία με τη ΔΕΗ .
(Iii) Επενδυτικά κίνητρα: η περιοχή αντιμετωπίζει διάφορα οικονομικά και επενδυτικά μειονεκτήματα. Ο ορισμός της περιοχής (σε μεταβατική βάση) ως ειδικής οικονομικής ζώνης – κατά τρόπο συνεπή με τους εξελισσόμενους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις και άλλους νομικούς περιορισμούς – θα διευκόλυνε τις επενδύσεις. Ένα επιπλέον κίνητρο θα μπορούσε να είναι να επιτραπεί σε επιλεγμένα έργα να επωφεληθούν από τις ταχείες διαδικασίες που ισχύουν για στρατηγικά έργα στη χώρα.
Οι 4 διαδρομές μετάβασης
Η Παγκόσμια Τράπεζα προτείνει 4 διαδρομές στις οποίους μπορεί να επικεντρωθεί η περιοχή:
- Η διαδρομή των εναλλακτικές πηγών ενέργειας.
- Η διαδρομή της Start Up οικονομίας, που δίνει έμφαση στην ανάπτυξη νέων και δυναμικών βιομηχανιών
- Η διαδρομή της ψηφιακής μέταβασης, που επικεντρώνεται στην επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού των αστικών και αγροτικών περιοχών της περιοχής
- Η διαδρομή της Πράσινης μετάβασης, που προωθεί την προστιθέμενη αξία των υφιστάμενων αλυσίδων παραγωγής και δημιουργεί συνδέσεις με άλλους αναπτυσσόμενους τομείς (όπως η βιομάζα και η διαχείριση αποβλήτων)
Πιλοτικά έργα
Μερικά από τα πιλοτικά έργα, που αναφέρονται είναι:
-Επιχειρηματικό Κέντρο Καινοτομίας (BIC) για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, Αποθήκευση και Κυκλική Οικονομία
– Δομή δικτύωσης νεοφυών επιχειρήσεων και πιλοτικά Project αναβάθμισης.
– Μετατροπή των εργοστασίων της ΔΕΗ σε εργοστάσια ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με αποθήκευση.
– Ανάπτυξη Εμπορικού Κέντρου Βιομάζας
– Cluster θερμοκηπίων
Αξιοποίηση ορυχειων
Για την αποκατάσταση των εδαφών των ορυχείων η Παγκόσμια Τράπεζα δημιούργησε μια μεθοδολογία αξιολόγησης επαναφοράς της χρήσης γης (LURA). Ένα αντικειμενικό εργαλείο που χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της χρήσης γης μετά την εξόρυξη με υψηλή χωρική ανάλυση και υψηλό βαθμό αναπαραγωγιμότητας. Η μεθοδολογία απαιτεί σχεδιασμό επιστροφής των πρώην ορυχείων σε μια κατάσταση που να επιτρέπει ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών χρήσεων γης. Αυτό είναι κρίσιμης προτεραιότητας σε οποιαδήποτε μετάβαση σε ορυχεία όπου η γη μπορεί να αντιπροσωπεύει το σημαντικότερο διαθέσιμο περιουσιακό στοιχείο για ανάπτυξη.
Η μεθοδολογία που αναπτύχθηκε βασίζεται σε 5 θέματα με αντίστοιχες ομάδες παραμέτρων: μορφολογία, υδρογραφία, γεωτεχνικοί κίνδυνοι, κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες και αξία γης (τόσο θετική όσο προστιθέμενη αξία όσο και αρνητική ως κόστος αποκατάστασης).
Η μεθοδολογία ενημερώνει σχετικά με το ποιοι τύποι χρήσης μετά την εξόρυξη έχουν νόημα να προγραμματίζονται σε ένα δεδομένο αγροτεμάχιο, αλλά δεν καθορίζει ένα συγκεκριμένο επενδυτικό σενάριο. Ως εκ τούτου, δεν είναι αυτόνομο εργαλείο.
Γιάννης Κωσταρέλλας
