Κάθε χρόνο η 18η Μαΐου είναι αφιερωμένη στα μουσεία και στην προστασία της πολιτισμικής κληρονομιάς . Φέτος από το ICOM (Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων) έχει επιλεγεί ως θέμα «Η Δύναμη των Μουσείων» και βασίζεται σε 3 βασικούς άξονες: την Βιωσιμότητα, την Καινοτομία – νέες τεχνολογίες – προσβασιμότητα και Ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής μέσω της εκπαίδευσης.
Ως βιωσιμότητα, ορίζονται οι στρατηγικές για την διασφάλιση της λειτουργίας των μουσείων αλλά και των κοινωνιών. Γι αυτόν τον λόγο, απαιτείται να διατίθενται προτάσεις και αποτελέσματα προκειμένου να επιτευχθεί η σύνδεση του πολιτισμού με την αειφορία.
Η Καινοτομία μέσω των νέων τεχνολογιών αλλά και την προσβασιμότητα προϋποθέτει αρχικά τον σχεδιασμό και υλοποίηση στρατηγικών εναρμονισμένων στο νέο ψηφιακό τεχνολογικό τοπίο όπως επίσης και την εξειδικευμένη γνώση του προσωπικού και τον απαραίτητο εξοπλισμό.
Όσον αφορά την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής μέσω της εκπαίδευσης θα πρέπει να τονιστεί η νέα αποστολή των μουσείων η οποία αφορά τον «εκδημοκρατισμό του πολιτισμού και της κοινωνίας», όπου η κοινότητα καλείται να επιδείξει «ενισχυμένη αυτοδιάθεση, αυξημένη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και στις δημοκρατικές δομές». Αδιαμφισβήτητα, τα μουσεία πλέον αποτελούν ζωτικής σημασίας κοινωνικά ιδρύματα, τα οποία εξυπηρετούν ποικίλες ατομικές, ομαδικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ανάγκες και επιδιώξεις. Ακόμη, συνεισφέρουν σημαντικά στη διαμόρφωση της κοινωνίας, τηρώντας μια πολιτική στάση απέναντι στις σύγχρονες καταστάσεις προωθώντας την ουσιαστική εμπλοκή και συνύπαρξη των μελών της. Αξίζει να τονιστεί πως «αποτελούν σημαντικούς μηχανισμούς στις πολιτιστικές μήτρες» του εκάστοτε κοινωνικού συστήματος, συμβάλλοντας στην προστασία των περιθωριοποιημένων αφηγήσεων της κοινωνίας από τον κοινωνικό αποκλεισμό. Συνεπώς, τα μουσεία δεν λειτουργούν ως οργανισμοί διατήρησης, αποθήκευσης και προβολής των πολιτισμικών πόρων, αλλά ταυτόχρονα συντελούν στην διαμόρφωση και προβολή των ποικίλων ταυτοτήτων των κοινωνικών ομάδων.
Η παραπάνω αποστολή των μουσείων αποτελεί τους στόχους τους.
Στην περιοχή της Κοζάνης υπάρχουν οκτώ μουσεία : το Ιστορικό – Λαογραφικό και Φυσικής Ιστορίας Μουσείο (ιδιωτικό), το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα (Χρώμιο Κοζάνης, ιδιωτικό), το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αιανής (δημόσιο), η Αρχαιολογική Συλλογή (δημόσια), το Αρχοντικό Βούρκα (δημόσιο), το Αρχοντικό Μαλιόγκα (δημόσιο), η Χαρτοθήκη- Αρχοντικό Λασσάνη (δημόσιο), το Μουσείο Σύγχρονης τοπικής Ιστορίας – Μουσείο Νίκος Καλογερόπουλος (δημόσιο).
Κατά την ιχνηλάτηση που πραγματοποίησα πρόσφατα προκειμένου να διαπιστώσω τους όρους της λειτουργίας τους παρατήρησα ότι από τους παραπάνω πολιτιστικούς οργανισμούς, – το Αρχαιολογικό μουσείο Αιανής, η Αρχαιολογική Συλλογή , το Αρχοντικό Βούρκα και το Αρχοντικό Μαλιόγκα – δηλαδή όσοι υπάγονται στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κοζάνης λειτουργούν καθημερινά, με δράσεις και εκδηλώσεις για το κοινό. Επίσης, καθημερινή είναι και η λειτουργία και του Ιστορικού – Λαογραφικού και Φυσικής Ιστορίας Μουσείου, ενώ τα υπόλοιπα παραμένουν κλειστά. Συγκεκριμένα, το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα υποδέχεται τους επισκέπτες κατόπιν συνεννόησης, δεν ισχύει όμως το ίδιο για την Χαρτοθήκη- Αρχοντικό Λασσάνη και το Μουσείο Σύγχρονης Τοπικής Ιστορίας – Μουσείο Νίκος Καλογερόπουλος, τα οποία ανοίγουν τις πόρτες τους στο κοινό κατά περιόδους εκδηλώσεων.
Αναλογιζόμενοι την αποστολή των μουσείων που αναφέρθηκε στην αρχή, μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος/α ποιος τελικά είναι ο ρόλος των μουσείων στην πόλη μας;
Είναι γνωστό ότι όταν τα μουσεία παραμένουν κλειστά για χρόνια, γίνονται απωθητικά και αφιλόξενα μέρη.
Η μη λειτουργία τους, οδηγεί στο σφράγισμα του κοινωνικοπολιτισμικού και οικονομικού περιβάλλοντος της περιοχής.
Η ανάγκη να ανοίξουν τα μουσεία στο ευρύ κοινό και να λειτουργούν μέσα σε πλαίσιο αλληλεπίδρασης με την τοπική κοινωνία προβάλλει επιτακτική, ιδιαίτερα αυτοί είναι δημόσιοι πολιτιστικοί οργανισμοί και χρηματοδοτούνται από τον φορολογούμενο πολίτη.
Θα πρέπει ιδιαίτερα να σταθούμε στην έρευνα του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων, σύμφωνα με την οποία η Δυτική Μακεδονία βρίσκεται στην τελευταία θέση στις προτιμήσεις των επισκεπτών, ως τουριστικός προορισμός.
Η σειρά αυτήν δεν αποτέλεσε έκπληξη στους γνώστες, καθώς δεν έχει εφαρμοστεί ένα οργανωμένο και υλοποιήσιμο σχέδιο ανάπτυξης πολιτισμικού και τουριστικού οράματος, τόσο από την πλευρά της Περιφέρειας όσο και από εκείνη του Δήμου.
Η ευθύνη φυσικά, βαραίνει τους αρμόδιους φορείς, καθώς η εικόνα των κλειστών μουσείων της πόλης, συμβαδίζει με το αποτέλεσμα της έρευνας. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο τη δεδομένη στιγμή να εισακουστούν οι επιστήμονες όταν κρούουν «το κώδωνα του κινδύνου» και ταυτόχρονα διατυπώνουν προτάσεις ώστε να λυθεί το πρόβλημα με μακροπρόθεσμο και ποιοτικό σχεδιασμό. Στον πυρήνα του σχεδίου αυτού είναι απαραίτητο να υπάρχει μία πολιτιστική πολιτική και στρατηγική που θα διασφαλίζει τον ζωντανό και λειτουργικό πολιτιστικό χαρακτήρα της πόλης της Κοζάνης. Σε αυτό μπορούν να συμβάλλουν κυρίως οι εξειδικευμένοι επιστήμονες και γνώστες του αντικειμένου της πολιτιστικής διαχείρισης.
Υπό την εξέλιξη της απολιγνιτοποίησης, επιβάλλονται επαγγελματικοί χειρισμοί και όχι ερασιτεχνισμοί, για την διάσωση του οικονομικού και κοινωνικού βίου της περιοχής. Έως τότε, δυστυχώς η παραπάνω εικόνα θα επαναλαμβάνεται και οι πολιτιστικοί οργανισμοί που μέχρι και σήμερα παραμένουν κλειστοί θα μετατραπούν σε αποθήκες.
Με αφορμή την σημερινή ημέρα των μουσείων, στην πόλη της Κοζάνης δεν θα μπορούσε να γίνει λόγος για την «δύναμη μουσείων», εάν εξαιρέσουμε τα δημόσια μουσεία που υπάγονται στο Υπουργείο Πολιτισμού. Φωτεινό παράδειγμα αποτελεί το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αιανής, το οποίο διοργανώνει περιοδική έκθεση με τίτλο «Χαλκός και Λιγνίτης», στην οποία οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να αντικρίσουν για πρώτη φορά τα χάλκινα αγγεία που βρέθηκαν κατά τις τελευταίες ανασκαφικές περιόδους στο λιγνιτωρυχείο της Κοινότητας Μαυροπηγής του Δήμου Εορδαίας.
Την ίδια ημέρα, όλοι οι χώροι της ΕΦΑ Κοζάνης θα είναι ανοιχτοί, δωρεάν, για το κοινό! Διότι, ως επί το πλείστων τα οργανικά ενταγμένα στην κοινωνία μουσεία, συνδημιουργούν μαζί με την κοινωνία ένα πολιτισμικό κεφάλαιο για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής ολιστικά, τόσο των παρόντων όσο και των επερχόμενων γενεών.
*Πρωτοδημοσιευμένο στο Together Free press
Πηγές :
Γκατζιάς, Γ. (2020). ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΧΟΡΗΓΙΑ ΚΑΙ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ-ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ, ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Δήμος Κοζάνης
Εφορεία Αρχαιοτήτων Κοζάνης
Hooper-Greenhill, Ε. (1999). The Educational Role Of The Museum.
ICOM
Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων
Οικονόμου, Μ. (2003). Μουσείο: Αποθήκη ή Ζωντανός οργανισμός.
Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας
Sandell, R. (2012). Museums and the Human Rights Frame.
Υπουργείο Πολιτισμού
Χαμπούρη – Ιωαννίδου Αικ. (2003). Πολιτιστική Διαχείριση
