Μια δεκαετία απωλειών και γήρανσης
Σε δραματικούς τόνους περιγράφει την πληθυσμιακή κατάσταση της χώρας – και ιδιαίτερα της Βόρειας Ελλάδας – ο καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πρόεδρος του Δ.Σ. της Attica Bank Properties, Νικόλας Καρανικόλας, καταθέτοντας συγκλονιστικά στοιχεία που αποτυπώνουν το μέγεθος της δημογραφικής κρίσης.
Όπως τονίζει, η Ελλάδα βιώνει μια από τις πιο έντονες φάσεις πληθυσμιακής μείωσης στην ιστορία της, με τη Δυτική Μακεδονία να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των περιοχών που αιμορραγούν. Η περιοχή έχασε πάνω από το 10% του πληθυσμού της την τελευταία δεκαετία, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή μείωση σε ολόκληρη τη χώρα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2021, η Δυτική Μακεδονία μετρά 29.094 λιγότερους κατοίκους σε σύγκριση με το 2011. Πρόκειται για μια απώλεια που αντιστοιχεί σχεδόν σε έναν στους δέκα κατοίκους.
Όπως εξηγεί ο καθηγητής Καρανικόλας στον Θωμά Καλέση και στην ιστοσλείδα «Μακεδονικά Νέα», η κατάσταση δεν είναι ομοιόμορφη σε όλη τη χώρα. Αντίθετα, περιοχές όπως το Νοτιοανατολικό Αιγαίο εμφανίζουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα, κυρίως λόγω της οικονομικής τους εξάρτησης από τον τουρισμό. Αντίθετα, στη Βόρεια Ελλάδα η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ανησυχητική. Πίσω από τη Δυτική Μακεδονία ακολουθεί η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, η οποία έχασε το 7,56% του πληθυσμού της, ενώ σημαντικές μειώσεις παρουσιάζουν και η Ήπειρος και η Κεντρική Μακεδονία.
Ειδικότερα στη Δυτική Μακεδονία, κανένας δήμος δεν εμφανίζει πληθυσμιακή αύξηση. Στα Γρεβενά, ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 17,3% — μια από τις μεγαλύτερες μειώσεις σε επίπεδο δήμων πανελλαδικά, που μεταφράζεται σε περίπου 5.000 κατοίκους. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει τη συνολική εικόνα της πληθυσμιακής κατάρρευσης που βιώνει η περιοχή.
Ο καθηγητής υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα βιώνει σαφώς αρνητική φυσική κίνηση πληθυσμού, δηλαδή περισσότεροι θάνατοι από γεννήσεις. Ο δείκτης γονιμότητας, που απαιτείται για να διατηρηθεί σταθερός ο πληθυσμός (2,1 γεννήσεις ανά γυναίκα), έχει να επιτευχθεί από το 1981. Σήμερα κινείται και πάλι γύρω στο 1,3, επίπεδο που καθιστά αδύνατη την αναπλήρωση του πληθυσμού. «Από το 2021 και μετά, χάνουμε κάθε χρόνο 50.000 με 60.000 ανθρώπους. Είναι σαν να χάνεται κάθε χρόνο μια πόλη μεγέθους Τρικάλων», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί έναν ακόμη κρίσιμο δείκτη της δημογραφικής κρίσης. Στην Ελλάδα, το 22,8% των κατοίκων είναι άνω των 65 ετών – ποσοστό που ξεπερνάται μόνο από την Ιταλία στην ΕΕ. Στη Βόρεια Ελλάδα, οι Σέρρες και τα Γρεβενά εμφανίζουν από τα υψηλότερα ποσοστά ηλικιωμένων, γεγονός που επιδεινώνει τη δυνατότητα ανανέωσης του πληθυσμού και εντείνει τις πιέσεις στο ασφαλιστικό σύστημα.
Σε επίπεδο πρόβλεψης, όλα τα πληθυσμιακά μοντέλα που παρουσιάζονται δείχνουν συνεχή μείωση έως το 2100. Αν δεν υπάρξει άμεση παρέμβαση, το 2050 η Ελλάδα αναμένεται να έχει περίπου 9 εκατομμύρια κατοίκους, εκ των οποίων η πλειοψηφία θα είναι άνω των 65. Το 2100 ο πληθυσμός ίσως περιοριστεί στα 7 εκατομμύρια.
Ο Καρανικόλας επισημαίνει την ανάγκη επανεκκίνησης της πολιτικής συζήτησης για το δημογραφικό, καθώς το ζήτημα δεν είναι πλέον μελλοντικό, αλλά παρόν. Προτείνει, μεταξύ άλλων, την εφαρμογή ενός μοντέλου οικογενειακής πολιτικής αντίστοιχου με εκείνο των σκανδιναβικών χωρών, με επιδοτήσεις, ολοήμερα σχολεία και στήριξη των γονιών μέχρι την ενηλικίωση των παιδιών. Επιπλέον, τονίζει τη σημασία των πολιτικών μετανάστευσης: «Η μετανάστευση μπορεί να αποτελέσει λύση μόνο αν αφορά εξειδικευμένους ανθρώπους που μπορούν να ενταχθούν παραγωγικά στην οικονομία».
Σε επίπεδο περιφερειών, η Βόρεια Ελλάδα εμφανίζει συνολικά μείωση 178.379 κατοίκων μέσα σε μια δεκαετία, με τις προβλέψεις να επιβεβαιώνουν ότι η ερημοποίηση της υπαίθρου οδηγεί πλέον στην αποδυνάμωση και των αστικών κέντρων. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο καθηγητής: «Αν δεν επιστρέψουν οι νέοι από το εξωτερικό, τότε το φαινόμενο θα επεκταθεί και στις πόλεις. Η Ελλάδα μετατρέπεται σε μια χώρα ηλικιωμένων, όπου επένδυση μέλλοντος θα είναι οι οίκοι ευγηρίας».
Η ανάγκη χάραξης στρατηγικής είναι πλέον αδήριτη. Ο χρόνος πιέζει και οι πολιτικές αποφάσεις καθυστερούν. Όπως σημειώνει ο Καρανικόλας, «το δημογραφικό είναι η εθνική μας χρεοκοπία». Χωρίς διακομματική συναίνεση και γενναίες παρεμβάσεις, η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει όχι μόνο τον πληθυσμό της, αλλά και τη δυναμική της ως χώρα.
Σωκράτης Μουτίδης – με πληροφορίες από τα mkdn.gr
