Του Κωνσταντίνου Σιαμπανόπουλου
Φέτος το καλοκαίρι επέλεξα να πάω για τις καλοκαιρινές μου διακοπές στη Σικελία, για δύο λόγους κυρίως. Ο πρώτος ήταν ότι ποτέ δεν είχα επισκεφτεί τον Ιταλικό νότο που άκουγα πάντα από τους Ιταλούς του βορά πόσο μοιάζει με την Ελλάδα και ο δεύτερος ότι τα ελληνικά νησιά την έχουν ψωνίσει και νομίζουν ότι ο τουρίστας τυπώνει ευρώ στο υπόγειο.
Αυτό που μου έκανε εντύπωση στη Σικελία και δεν θα το ξεχάσω ποτέ είναι το πόσο βρώμικη είναι. Δεν μιλάμε απλώς για μία οπτική επαφή με κάθε είδους σκουπίδι σε κάθε πιθανό σημείο του νησιού, αλλά για μία εμπειρία πολλαπλών αισθήσεων. Για παράδειγμα σε όλο το κέντρο του Παλέρμο μία απαλή οσμή ούρων χάιδευε μόνιμα τα ρουθούνια σου σε βαθμό που έτρεμες να τραβήξεις μεγάλες τζούρες οξυγόνου, και όπου γλίτωνες από αυτήν, ερχόταν μία μίξη υπονομίλας με φαγητίλας από εξαερισμούς να σε συνοδεύσει στη βόλτα σου. Η ίδια αίσθηση επικρατούσε σε χαμηλότερα βαθμό και σε άλλες πόλεις αλλά και χωριά.
Σε όλες τις εισόδους των πόλεων και των χωριών υπήρχαν πολλά κτήρια παρατημένα ή κακοσυντηρημένα που σου έβγαζαν μία αίσθηση παραίτησης ή και φόβου αν τα συνδύαζες με την φήμη περί μαφιόζικου ιταλικού νότου. Σίγουρα η πρώτη εντύπωση και ο συνδυασμός σκουπιδιών, βρωμιάς και εγκατάλειψης δεν σου έβγαζαν την αίσθηση καλοκαιριού.
Κατά τα άλλα το Παλέρμο είναι μία πόλη γεμάτη ζωή, με πολυπολιτισμικό χαρακτήρα και πολύ νόστιμη κουζίνα, το κέντρο της αν εξαιρέσεις τη βρώμα είναι γεμάτο μπαρόκ κτήρια, μεσαιωνικά στενάκια επηρεασμένα τόσο από τους άραβες όσο από την ευρωπαϊκή αναγέννηση με αποκορύφωμα τον καθεδρικό της ναό που είναι επηρεασμένος από πολλαπλά αρχιτεκτονικά στυλ λόγω των αλλεπάλληλων κατακτήσεων και επεμβάσεων ανά τους αιώνες.
Σχετικά δίπλα στο Παλέρμο βρίσκεται το Τσεφαλού ένας από τους καλυτέρους παραθαλάσσιους προορισμούς για τους Σικελούς, με πολλές παραλίες που δεν πέφτει ούτε καρφίτσα, εκεί συνειδητοποίησα ότι δεν είναι μόνο τα στενά τους που μυρίζουν ούρα αλλά και η άμμος τους, ή μου είχε γίνει έμμονη ιδέα τέλος πάντων και τα μύριζα παντού, στα θετικά, μέσα στη θάλασσα δεν μύριζε. Η πόλη είναι όμορφη γενικά, γραφική, θυμίζει έντονα Ελλάδα.
Η Ταορμίνα, τρομερή, επιτέλους κάτι κάπως πιο καθαρό με πανέμορφα στενάκια, γεμάτη από ‘’καλό’’ ιταλικό κόσμο, με μία καταπληκτική θέα στο επίνειο της την Νάξο (Σικελίας) και ένα από τα παλαιότερα σωζόμενα αρχαία θέατρα της μεσογείου.
Επίσης η Κατάνια μου έκανα θετική εντύπωση προς έκπληξη μου καθώς όντας μικρότερη από το Παλέρμο και το ίδιο παρατημένη στις παρυφές της μου έδωσε την εντύπωση πως δεν θα δω κάτι τρομερό, παρ’ όλ’ αυτά το ιστορικό της κέντρο ανταγωνίζεται επάξια αυτά μεγάλων ευρωπαϊκών πρωτευουσών, κατ’ εμέ ίσως το πιο όμορφο ιστορικό κέντρο που έχω επισκεφτεί. Ίσως το ότι το 1693 που εξερράγη η Αίτνα και σκέπασε όλη την πόλη να της έκανε καλό, καθώς μετά από αυτό κυριολεκτικά αναγεννήθηκε μέσα από τις στάχτες και δημιούργησε ένα κέντρο με πλατιούς δρόμους με θέα την καπνίζουσα Αίτνα και πολλές μεγάλες πλατείες που περιβάλλονται από μπαρόκ και θυμίζουν μία άλλη εποχή όπου η πόλη μεσουρανούσε οικονομικά και πολιτισμικά.
Η Ορτυγία νησί κολλημένο πάνω στις Συρακούσες, έμοιαζε σαν να περνούσες στην αρχαία Ελλάδα, έχουν διατηρήσει με ευλάβεια πολλά από τα ελληνικά στοιχεία που έφεραν οι πρώτοι άποικοι 3500 χρόνια πριν. Ευτυχώς πεντακάθαρη σε αντίθεση με την υπόλοιπη Σικελία.
Σε γενικές γραμμές η Σικελία έχει πολλούς θησαυρούς, 100αδες παραλίες, μία ανεκτίμητη ιστορική κληρονομιά, την αιώνια βρυχώμενη Αίτνα που δεσπόζει πάνω από τα αμπέλια της, πόλεις με αρχιτεκτονική διαμορφωμένη από πολλούς πολιτισμούς και μία κουζίνα τόσο πλούσια όσο η γη της.
Σκεπτόμενος το ταξίδι μου εκεί, έχω να πω μπράβο μας γιατί ζούμε σε μία πόλη που συγκριτικά με άλλες πόλεις της Ελλάδας αλλά και συγκεκριμένα με τον Ιταλικό Νότο, είμαστε πεντακάθαροι, για σεμινάριο και πρέπει να το επαναλαμβάνουμε αλλά και να το διατηρούμε. Συχνά πηγαίνουμε σε άλλες πόλεις του εξωτερικού και γυρίζοντας έχουμε μία αίσθηση γιατί να μένω στην Κοζάνη; Εγώ γύρισα και έχω την αίσθηση του ‘’ Ευχαριστώ τον Θεό που μένω στην Κοζάνη’’.
Κάτι ακόμη που σκέφτηκα κατά την επίσκεψη μου στο Παλέρμο ήταν το πόσο κακό έκανε σε αυτήν την πόλη η Μαφία. Το Παλέρμο ήταν η γενέτειρα και κάστρο της Cosa Nostra και η δράση της από τον 19ο αιώνα μέχρι και τις αρχές του 21ου έφεραν την πόλη σε αυτήν την κατάσταση. Η Cosa Nostra για δεκαετίες απομυζούσε δημόσια έργα, επιδοτήσεις και επενδύσεις εμποδίζοντας την υγιή επιχειρηματικότητα, σας θυμίζει κάτι; Όπως άλλες πόλεις πρέπει να γίνονται παράδειγμα προς μίμηση έτσι άλλες πρέπει να μας γίνονται παράδειγμα προς αποφυγή, η κατασπατάληση των πόρων και η κακοδιαχείριση εμποδίζουν την υγιή ανάπτυξη.
Όταν έφτασα στην Σικελία προσγειώθηκα στο αεροδρόμιο Falcone e Borsellino, δεν έδωσα ιδιαίτερη σημασία στην ονομασία καθώς βιαζόμουν να φτάσω στην Πόλη. Περπατώντας σε αυτήν έπεφτα συχνά πυκνά στα δύο αυτά ονόματα, είτε σε επιγραφές σχολείων, είτε σε δομές είτε σε graffiti και άλλα έργα τέχνης. Ψάχνοντας λοιπόν αυτές τις δύο φιγούρες που πετύχαινα συνεχώς μπροστά μου, διάβασα πως πρόκειται για δύο δικαστές, οι οποίοι γεννήθηκαν στο Παλέρμο το 1940 , μεγάλωσαν στην ίδια γειτονιά την Kalsa, μία από τις πιο ‘’δύσκολες’’ και επηρεασμένες από την μαφία γειτονιές και επέλεξαν αργότερα να γίνουν δικαστές και να τα βάλουν με την Cosa Nostra. Τη δεκαετία του 80 ξεκίνησαν την Maxi Processo, μία προσπάθεια να καθαρίσουν την πόλη από τη Μαφία και καταδίκασαν εκατοντάδες μέλη της από το 1986 έως το 1992. Στις 23 Μαΐου του 1992 ο Giovanni Falcone και η γυναίκα του πέφτουν θύματα βομβιστικής επίθεσης και δολοφονούνται από τη μαφία. Δύο μήνες αργότερα την ίδια τύχη έχει και ο Πάολο Μπορσελίνο. Δύο φίλοι που γεννήθηκαν μαζί, έζησαν μαζί και πέθαναν για τα ίδια ιδανικά.
Η παρακαταθήκη τους;
Οι δολοφονίες τους συγκλόνισαν την Ιταλία και τον κόσμο. Προκάλεσαν τεράστια κοινωνική αφύπνιση στη Σικελία: χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους και φώναξαν «Όχι στη Μαφία». Σήμερα θεωρούνται σύμβολα δικαιοσύνης και θάρρους.
Η μαφία δεν είναι απλά εγκληματίες, είναι ένα σύστημα εξουσίας που λειτουργεί παράλληλα με το κράτος και έχει ως στόχο τον έλεγχο κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων. Ευτυχώς ο κόσμος μας έχει εξελιχθεί από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα, μήπως όμως εξελίχθηκε και η μαφία;
