Εκπαίδευση και Αριστεία, του Καθηγητή Ιατρικής Χαρίσιου Μπουντούλα

8 Min Read

«Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων» -Όμηρος, Ιλιάς Ζ’, 208

Τα εκπαιδευτικά συστήματα στην ανώτατη εκπαίδευση δεν πρέπει να είναι στατικά αλλά δυναμικά,  και γι’αυτό το λόγο πρέπει να αλλάζουν και να αναπροσαρμόζονται ανάλογα με την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, καθώς και τις κοινωνικές ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες κάθε τόπου. Το τελικό αποτέλεσμα κάθε εκπαιδευτικού συστήματος, δηλαδή η εκπαίδευση, εξαρτάται κυρίως από δυο βασικούς παράγοντες, το Δάσκαλο και το Μαθητή. Εν τούτοις όμως,  αν και ο ακρογωνιαίος λίθος  κάθε εκπαίδευσης είναι ο Δάσκαλος και ο Μαθητής,  συνήθως αυτοί,  δεν λαμβάνονται σοβαρά υπόψη, σε αυτές τις αλλαγές. Είναι εύκολο να αλλάξει η δομή ενός εκπαιδευτικού συστήματος «στα χαρτιά», είναι όμως πολύ πιο δύσκολο να δημιουργηθεί ένας αξιόλογος Δάσκαλος και να γίνει η κατάλληλη επιλογή Μαθητών για κάθε τομέα. Κατά συνέπεια στόχος όλων των εκπαιδευτικών προγραμμάτων πρέπει να είναι η δημιουργία του καλού Δασκάλου και η διατήρησή του σε υψηλά επίπεδα με συνεχή ερεθίσματα και διαχρονική αξιολόγηση, καθώς και η επιλογή του χαρισματικού Mαθητή σε κάθε τομέα, ανάλογα με τα προσόντα του καθενός.

 

Στοιχεία ενός καλού εκπαιδευτικού συστήματος αποτελούν ο τρόπος διδασκαλίας, η ευγενής άμιλλα, η αναγνώριση της προσπάθειας και η ανταμοιβή της αριστείας, η απομάκρυνση των φοιτητών που δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις ή δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία του πανεπιστημίου, η καλλιέργεια των ανθρωπιστικών αξιών κ.λ.π. Στη διδασκαλία πρέπει να ενθαρρύνεται ο διάλογος και η ελεύθερη σκέψη μακριά από κομματικούς ή άλλους δογματισμούς που μας ξαναγυρίζουν στον Μεσαίωνα. Φυσικά η εκλογή των ηγετών του πανεπιστημίου από κομματικοποιημένους καθηγητές ή φοιτητές, καθώς και οι καταλήψεις κτιρίων του πανεπιστημίου από ορισμένα άτομα για να επιβάλλουν τις δικές τους απόψεις, δεν αποτελούν τη βάση της ελεύθερης σκέψης.

Η ευγενής άμιλλα μεταξύ των φοιτητών και η προώθηση της αριστείας αποτελούν τον κύριο μοχλό ανάπτυξης και προόδου σε όλα τα καλά πανεπιστήμια του κόσμου. Η ποιότητα ενός πανεπιστημίου δεν εξαρτάται μόνο από τους καθηγητές αλλά και από τους μαθητές. Επειδή η επιστήμη και η τέχνη δεν έχουν σύνορα, ότι είναι δημιουργικό σε όλα τα καλά πανεπιστήμια του κόσμου δεν είναι δυνατόν να αποτελεί φραγμό στα δικά μας πανεπιστήμια. Η παραμονή των φοιτητών που δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του πανεπιστημίου (αιώνιοι φοιτητές) και η κατάργηση της αριστείας δεν συμβάλλουν σε αυτό τον σκοπό. Η ισοπέδωση των πάντων είναι χαρακτηριστικό μιας φθίνουσας κοινωνίας, έρχεται δε σε αντίθεση με τους νόμους της φύσης. Η διαφορετικότητα και η ποικιλομορφία αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση στη Βιολογία. Αυτό το βλέπουμε καθημερινά. Όλοι δεν έχουμε το ίδιο ύψος, το ίδιο βάρος, το ίδιο χρώμα κ.λ.π. Όλοι είμαστε τόσο όμοιοι αλλά και τόσο διαφορετικοί ο ένας από τον άλλο. Όλα αυτά δείχνουν χαρακτηριστικά την ποικιλομορφία που υπάρχει στη Βιολογία και κάνουν τη φύση να είναι τόσο όμορφη!  Κατά συνέπεια η οποιαδήποτε ισοπέδωση είναι ενάντια στους νόμους της Βιολογίας, δηλαδή ενάντια στη φύση. Δεν είναι όμως δυνατόν οι δικοί μας νόμοι να αλλάξουν τους νόμους της φύσης.

Ο άριστος έχει ανησυχίες, επιδιώκει την αξιοκρατική κρίση, έχει ανάγκη από ευγενή άμιλλα, γιατί όλα αυτά είναι μέσα στο «είναι του» και στο πιστεύω του. Ο άριστος δεν ανέχεται την ισοπέδωση και γι’ αυτό το λόγο θα πάει εκεί που μπορεί να συναγωνιστεί αξιοπρεπώς, εκεί όπου υπάρχει ανταμοιβή της προσπάθειας, εκεί όπου αναγνωρίζεται η αριστεία. «Σαν είναι ο τράγος δυνατός, δεν τον κρατάει η μάντρα». Η αριστεία δεν είναι μίασμα. Η κομματικοποίηση όμως  του πανεπιστημίου και οι καταλήψεις των κτιρίων αυτού σαφώς και  είναι μίασμα. Η μη ανταμοιβή της προσπάθειας και η μη αναγνώριση της αριστείας θα έχει ως αποτέλεσμα  οι περισσότεροι άριστοι να προσπαθούν να βρουν ευκαιρίες σε άλλα μέρη,ακόμα και αν δεν υπάρχει οικονομική κρίση και έτσι ο τόπος θα χάνει πάντα τους καλύτερους ασχέτως οικονομικών συνθηκών. Κατά συνέπεια, αν θέλουμε  να κρατήσουμε τους καλύτερους, τότε πρέπει να αναγνωρίζουμε, να ανταμείβουμε, αλλά και να προωθούμε την αριστεία.

Φυσικά, όλοι δεν είναι δυνατόν να είναι άριστοι, αυτό όμως δεν σημαίνει πως πρέπει να υποβαθμίζεται η αριστεία. Απεναντίας,  το κάθε άτομο χωριστά πρέπει να καταβάλει τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια και να επιδιώκει την αριστεία. Από την άλλη πλευρά,  και το Πανεπιστήμιο πρέπει να παρέχει τις κατάλληλες συνθήκες, ώστε ο καθένας να είναι σε θέση να πετύχει το μέγιστο των δυνατοτήτων του. Αυτό όμως μόνο του δεν αρκεί για μια πλήρη και ολοκληρωμένη εκπαίδευση. Η  εκπαίδευση, πρέπει να έχει ως στόχο και τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του Μαθητή, καθώς και την καλλιέργεια των ανθρωπιστικών του αξιών.  Δηλαδή εκτός από τη γνώση πρέπει να του δώσει και  «παιδεία» υπό την ευρεία έννοια. Για να επιτευχθούν όλα αυτά, ο προγραμματισμός  για την εκπαίδευση πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή και να είναι υπερκομματικός. Η μακροχρόνια και διαχρονική στρατηγική για την εκπαίδευση δεν πρέπει να γίνεται μόνο από πολιτικά πρόσωπα, τα οποία ενδεχομένως σε ορισμένες περιπτώσεις, βλέπουν το Πανεπιστήμιο ως μέσον προώθησης δικών τους επιδιώξεων, αλλά από ανθρώπους που έχουν «παιδεία» και βαθιά γνώση της εκπαίδευσης, θέτουν δε το καλό του πανεπιστημίου πάνω από το καθαρά προσωπικό ή οποιοδήποτε άλλο συμφέρον. Αν κάποιος δεν έχει παιδεία, δεν είναι δυνατόν να βελτιώσει την παιδεία. Κανένας δεν μπορεί να δώσει κάτι που δεν έχει («Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος-Λουκιανός-).

Εδώ πρέπει να τονιστεί πως αν γίνουν οι κατάλληλες αλλαγές σήμερα, η μεγάλη αλλαγή στα πανεπιστήμια δεν πρέπει να αναμένεται άμεσα αλλά σε βάθος χρόνου, γιατί αυτή εξαρτάται κυρίως από την νοοτροπία των ατόμων που εργάζονται σε αυτά και η οποία (νοοτροπία) δεν αλλάζει με νομοθετικά διατάγματα αλλά με «παιδεία».

Το μέλλον της χώρας σε ένα μεγάλο βαθμό εξαρτάται  από  την εκπαίδευση που  λαμβάνουν οι νέοι σήμερα. Από το Πανεπιστήμιο του σήμερα θα βγουν οι ηγέτες του αύριο. Οι ηθικές αρχές, η δημιουργία του χαρακτήρα και οι ανθρωπιστικές αξίες στο σημερινό σύστημα εκπαίδευσης,  θα είναι οι αρχές που θα διέπουν τους ηγέτες του αύριο. Γι’ αυτούς τους λόγους, και όχι μόνο, πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στην εκπαίδευση των νέων μας για  να τους εφοδιάσουμε με όλα τα απαραίτητα προσόντα, ώστε  να δημιουργήσουν το μέλλον τους, (και το μέλλον της χώρας),το οποίο ανοίγεται μπροστά τους για να μην το χάσουν.

Χαρίσιος Κ Μπουντούλας, MD, Dr, Dr Hon, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus)

The Ohio State University, Columbus, Ohio, USA

Honorary Professor, Academician (an. mem.)

Μοιραστείτε την είδηση