Της Βάιας Λαμπροπούλου
… η (ανά)γνωση του κόσμου τριγύρω μας προηγείται του σχολείου, αλλά και παραμένει δια βίου, τα προγράμματα Erasmus+ προσφέρουν άπειρες ευκαιρίες μη-τυπικής μάθησης με μαθησιακά αποτελέσματα που προκύπτουν αβίαστα.
Ο Αργύρης Ζυμάρας δραστηριοποιείται ως συντονιστής ευρωπαϊκών προγραμμάτων Erasmus+ στην άτυπη ομάδα νέων Νεομήνιοι. Διδάσκει στη δημόσια εκπαίδευση και είναι αντιπρόεδρος της Ένωσης Καθηγητών Αγγλικής Δυτικής Μακεδονίας. Υπήρξε εθελοντής στο καταφύγιο του Αρκτούρου και στους Ολυμπιακούς Αγώνες ΑΘΗΝΑ 2004. Ως έφεδρος αξιωματικός στο Σώμα των Φροντιστών διακριτικό του ήταν η μέλισσα, σύμβολο εργατικότητας, προνοητικού εφοδιασμού και χρηστής διαχείρισης.
Αργύρη, τι ακριβώς είναι η ομάδα Νεομήνιοι; Πόθεν το όνομα; Τι συμβολίζει το λογότυπό σας;
Η ομάδα Νεομήνιοι είναι μία άτυπη ομάδα νέων, με μοναδικό κωδικό εγγραφής στην υπηρεσία ταυτοποίησης χρηστών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+ αυτός ο κωδικός μάς επιτρέπει να υποβάλλουμε προτάσεις σχεδίου για χρηματοδότηση από την Ε.Ε. μέσω της Εθνικής Μονάδας Συντονισμού, που στην Ελλάδα για τον τομέα της νεολαίας είναι το Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης (Ι.ΝΕ.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) αλλά και να συμπράττουμε ως εταίροι από την Ελλάδα στην υποβολή προτάσεων σχεδίων για χρηματοδοτική στήριξη μέσω των εθνικών φορέων συντονισμού και διαχείρισης ευρωπαϊκών κονδυλίων άλλων χωρών.
Το όνομα της ομάδας ερμηνεύεται ως «τα παιδιά της νέας σελήνης» και συνδέεται με το προσωνύμιο Νεομήνιος του θεού Απόλλωνα, προς τιμή του οποίου γινόταν η αρχαία γιορτή Νεομήνια (νέος+μην) στην αρχή κάθε σεληνιακού μήνα. Ο Απόλλωνας σχετιζόταν με τις φάσεις της σελήνης κι έτσι προέκυψε και η ονομασία Apollo των διαστημικών αποστολών της ΝΑΣΑ. Ως αιώνιος νέος, λοιπόν, ο Απόλλων και με τις φάσεις της σελήνης ως σύμβολο εξέλιξης, αποτέλεσε για την ομάδα μας έμπνευση και, εμμέσως, ονοματοθέτης.
Στο ίδιο πνεύμα, το λογότυπό μας προέκυψε από τα λόγια του κοσμοναύτη Νηλ Άρμστρονγκ «Ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα μεγάλο βήμα για την ανθρωπότητα». Απεικονίζει τη φιγούρα ενός (νέου) ατόμου που κάνει ένα άλμα στη ζωή ενώ η σκιά του άλματος σχηματίζει ένα ολόγιομο φεγγάρι, μία πανσέληνο, ολοκληρώνοντας μια διαδικασία ανάπτυξης και αυτοπραγμάτωσης. Και ταπεινά πιστεύουμε ότι μέσω της ομάδας μας συμβάλλουμε ποικιλοτρόπως σε αυτή τη διαδικασία. Μία συμμετοχή σε κινητικότητα Erasmus+ μπορεί να αποτελέσει καταλύτη στη ζωή ενός ατόμου.
Μπορείς να μας πεις δυο λόγια για το πρόγραμμα Erasmus; Ποιους αφορά; Σε ποιες ηλικίες απευθύνεται;
To πρόγραμμα Erasmus+ είναι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους τομείς της Εκπαίδευσης, της Κατάρτισης, της Νεολαίας και του Αθλητισμού. Αποτελεί τη συνένωση επτά παλαιότερων προγραμμάτων της Ε.Ε. σε αυτούς τους τομείς και στοχεύει στη βελτίωση δεξιοτήτων, στον εκσυγχρονισμό συστημάτων εκπαίδευσης, στην ενδυνάμωση της νεολαίας καθώς και στην ενίσχυση της ταυτότητας του Ευρωπαίου πολίτη. Υπολογίζεται ότι το διάστημα 2014-20 μέσω του Erasmus+ 4 εκατομμύρια Ευρωπαίοι νέοι και νέες αξιοποίησαν ευκαιρίες σπουδών, επιμόρφωσης, απόκτησης επαγγελματικής πείρας, καθώς και συμμετοχής σε δράσεις εθελοντισμού στο εξωτερικό. Απευθύνεται σε κάθε νόμιμο κάτοικο της Ε.Ε. ανεξάρτητα από εθνικότητα. Εμείς ως Νεομήνιοι δραστηριοποιούμαστε στις ανταλλαγές νέων, που αφορούν κατά κύριο λόγο άτομα 18-30 ετών
Τι γίνεται σε μια ανταλλαγή νέων;
Οι ανταλλαγές νέων δίνουν τη δυνατότητα σε συμμετέχοντες από διάφορες χώρες να έρθουν σε επαφή, να γνωριστούν, να συζητήσουν, να προβληματιστούν και να υλοποιήσουν δραστηριότητες πάνω σε μια θεματική κοινού ενδιαφέροντος. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει βιωματικά εργαστήρια, συζητήσεις και επιχειρηματολογία, συνεργατικές εργασίες, παιχνίδια ρόλων, δραματοποιήσεις και προσομοιώσεις, υπαίθριες δραστηριότητες, ψηφιακά project, flash mobs, δημιουργία βίντεο κλπ. Οι μέθοδοι οι οποίες χρησιμοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της ανταλλαγής βασίζονται στις αρχές της μη-τυπικής μάθησης. Μια ανταλλαγή νέων μπορεί θεωρητικά να έχει διάρκεια 5-21 μέρες και οι συμμετέχοντες να είναι μεταξύ 13-30 ετών. Αρχηγός της αποστολής σε μία ανταλλαγή ορίζεται ενήλικας με εμπειρία σε αντίστοιχα προγράμματα με ηλικία που μπορεί να μην περιορίζεται στα 30 έτη. Επίσης, στις ανταλλαγές νέων διοργανώνονται και πολιτιστικές βραδιές με μουσική, χορό, παιχνίδια, κεράσματα, παρουσιάσεις των χωρών που συμμετέχουν και σκοπό έχουν να προκαλέσουν διαπολιτισμική διάδραση και εξοικείωση μεταξύ διαφορετικών παραδόσεων, συνηθειών και τρόπων σκέψης και δράσης. Στις 4 τελευταίες μας συμμετοχές, πέρα από το πολύγευστο ελληνικό τραπέζι και το ζωντανό γλέντι με παραδοσιακούς χορούς, παρουσιάσαμε ως τοπικό πολιτιστικό δρώμενο, σε αγγλική απόδοση, αθυρόστομο τραγούδι της κοζανίτικης Aποκριάς, με θετική ανταπόκριση και ενθουσιώδη συμμετοχή.
Τι θεματικές έχουν οι ανταλλαγές; Κάποια θεματική με την οποία θα ήθελες να ασχοληθείτε στο μέλλον;
Οι θεματικοί άξονες, που προτείνονται από την Ε.Ε. αλλά και από τους εθνικούς φορείς των χωρών, περιστρέφονται γύρω από ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που απασχολούν τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ή εθνική πραγματικότητα, όπως, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η διαπολιτισμικότητα, το προσφυγικό, ο εξτρεμισμός, η ανεργία, το brain drain, η κοινωνική επιχειρηματικότητα, η σωματική και ψυχική υγεία, η κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη, η συμπερίληψη της διαφορετικότητας, η καταπολέμηση στερεότυπων και διακρίσεων, η προστασία του περιβάλλοντος, η ενεργή συμμετοχή στα κοινά, η ευρωπαϊκή πολιτότητα, η δημοκρατία, οι τέχνες κλπ.
Έχουμε ασχοληθεί με μεγάλη πληθώρα θεματικών και συνδυασμούς θεματικών. Η θεματική που θα «παίξει» πολύ το επόμενο διάστημα, όταν και εφόσον «ξεκλειδώσουν» οι κινητικότητες που πάγωσαν τον Μάρτιο, φαντάζομαι, θα είναι φυσικά οι νέες συνθήκες ζωής στη νέα πραγματικότητα μετά την πανδημία του covid-19 αλλά και οι συνθήκες ζωής και αλληλεπίδρασης κατά τη διάρκεια του lockdown.
Σε ποιες χώρες έχετε ταξιδέψει ως ομάδα και πώς καλύπτονται τα έξοδα;
Είχαμε πραγματικά την τύχη και τη χαρά να συμμετάσχουμε σε υπέροχες κινητικότητες και από άποψη θεματικής και δραστηριοτήτων, και από άποψη εκπροσώπησης χωρών αλλά και γεωγραφίας. Έχουμε ταξιδέψει σε πάρα πολλές χώρες: ως την Εσθονία στο βορρά, από τη Γεωργία ανατολικά ενώ δυτικά ως τη Γουαδελούπη, υπερπόντιο διαμέρισμα της Γαλλίας, στην ανατολική Καραϊβική. Επίσης, πριν ακριβώς ένα χρόνο ταξιδέψαμε στην πόλη Ούρφα (στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας) για μία ανταλλαγή νέων με θέμα το προσφυγικό.
Τα έξοδα διαμονής και διατροφής καλύπτονται εξ ολοκλήρου από τους διοργανωτές ενώ τα έξοδα μετακίνησης, προ-πληρώνονται από τους συμμετέχοντες, και έπειτα αποζημιώνονται από τους διοργανωτές ως ένα ορισμένο ποσό ανάλογα με τη χιλιομετρική απόσταση (συνήθως ως €180 για τις Βαλκανικές χώρες, ως €275 για τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, ως €360 για Σκανδιναβία, Βαλτική, Ιβηρική, Μ.Βρετανία).
Λαμβάνουν οι συμμετέχοντες κάποια βεβαίωση παρακολούθησης; Ποιο είναι το πιο ουσιαστικό κέρδος ενός νέου ατόμου από την συμμετοχή του στα προγράμματα αυτά; Τι κερδίζει κανείς από την μη-τυπική μάθηση;
Οι συμμετέχοντες λαμβάνουν το πιστοποιητικό Youthpass, που αποτελεί εργαλείο της Ε.Ε. για την αναγνώριση των μαθησιακών αποτελεσμάτων των νέων και των λειτουργών νεολαίας (youth workers) τα οποία έχουν προκύψει από τη συμμετοχή τους σε σχέδια που επιχορηγούνται στο πλαίσιο του Προγράμματος Erasmus+. Το Youthpass εντάσσεται, επίσης, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αποσκοπεί στη βελτίωση της αναγνώρισης της μη-τυπικής και της άτυπης μάθησης και της εργασίας στον τομέα της νεολαίας, τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης.
Τα οφέλη που αποκομίζουν οι συμμετέχοντες είναι πολυσήμαντα και πολυδιάστατα ενώ συνοψίζονται, σύμφωνα και με το Youthpass, σε οκτώ γενικές κατηγορίες: επικοινωνία στη μητρική γλώσσα, επικοινωνία σε ξένη γλώσσα, μαθηματική ικανότητα και ικανότητες στην επιστήμη και την τεχνολογία, ψηφιακή ικανότητα, μεταγνωστικές ικανότητες (learning-to-learn), κοινωνικές ικανότητες και ικανότητες που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη, αίσθημα πρωτοβουλίας και επιχειρηματικότητα, πολιτιστική γνώση και έκφραση.
Οι ανταλλαγές νέων αποτελούν εμπειρίες ζωής από μόνες τους και είναι επιτακτικό για τον κάθε νέο και την κάθε νέα να βιώσουν τουλάχιστον μία. Καθώς η (ανά)γνωση του κόσμου τριγύρω μας προηγείται του σχολείου, αλλά και παραμένει δια βίου, τα προγράμματα Erasmus+ προσφέρουν άπειρες ευκαιρίες μη-τυπικής μάθησης με μαθησιακά αποτελέσματα που προκύπτουν αβίαστα μέσω διερευνητικών, ομαδοσυνεργατικών, συμμετοχικών και βιωματικών δραστηριοτήτων.
Είναι εκπληκτικό το πώς 30-35 άγνωστα άτομα γνωρίζονται, μοιράζονται, συνεργάζονται, δημιουργούν και στο τέλος του προγράμματος έχουν γίνει φίλοι, συχνά για πάντα. Η πρώτη φορά σε Erasmus αλλάζει τη ζωή των νέων και σηματοδοτεί την εποχή προ και μετά Εrasmus.
Πώς προέκυψε η ενασχόλησή σου με τα προγράμματα αυτά; Τι σε παρακινεί να «τρέχεις» αυτές τις κινητικότητες;
Ως εκπαιδευτικός είχα ήδη εμπειρία σε κινητικότητες ενδοϋπηρεσιακής κατάρτισης Comenius ώσπου το 2013 σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα στην Πορτογαλία, ένα Τούρκος συνάδελφος ο Muhammet μάς παρουσίασε το πρόγραμμα Youth In Action / Νεολαία Σε Δράση, που την επόμενη χρονιά εντάχθηκε στην ευρύτερη ομπρέλα του Erasmus+. (Ως τότε o όρος Εrasmus αφορούσε μόνο τις ανταλλαγές φοιτητών μεταξύ πανεπιστημίων για εξάμηνο ή έτος σπουδών). Σιγά- σιγά ανακάλυψα τις δυνατότητες που προσφέρει η Ε.Ε. για τη νεολαία, «ίδρυσα» τους Νεομήνιους και όλα τα άλλα ήρθαν σταθερά με συστηματική δουλειά και προσπάθεια. Πέρα από το ταξιδιωτικό κομμάτι, οι επιδοτούμενες κινητικότητες Erasmus είναι πραγματικά ένα δώρο προς τα νέα παιδιά, στοχεύουν στην ευαισθητοποίηση και την ενδυνάμωση, στην καλλιέργεια τρόπων σκέψης και την ανάπτυξη δεξιοτήτων που επιστρέφουν καρπούς στην τοπική ή ευρύτερη κοινωνία που ζούμε. Λίγα λέω αλλά νομίζω είναι ήδη αρκετά για να περιγράψουν το κίνητρο μου.
Μέσα από την επαφή σου με εκπροσώπους άλλων χωρών και άλλων πολιτισμών, θεωρείς ότι ισχύουν τα διάφορα στερεότυπα για τους διάφορους λαούς; Για τους Έλληνες τι ισχύει;
Αυτή είναι μια μεγάλη συζήτηση που ενέχει την παγίδα της γενίκευσης αλλά και της αυτο-εκπληρούμενης προφητείας. Το σίγουρο είναι ότι διαφοροποιούνται δεδομένες συμπεριφορές, τρόποι σκέψης και έκφρασης από λαό σε λαό. Τα στερεότυπα για ένα λαό, θεωρώ, είναι παγιωμένα χαρακτηριστικά λόγω ποικίλων παραγόντων, από το κλίμα και τη διατροφή ως ανθρωπογεωγραφικές παραμέτρους, κοινωνικά και ιστορικά γεγονότα, που όλα μαζί διαμόρφωσαν ένα τελικό αποτέλεσμα. Υπάρχει δηλαδή μια αληθινή βάση, λογικό είναι. Και όταν υπερτονίζονται μπορεί να είναι και διασκεδαστικά, αν και άδικα λόγω γενίκευσης, και φυσικά χρήζουν καταδίκης όταν γίνονται όχημα εθνικών διενέξεων, κοινωνικού αποκλεισμού και διακρίσεων, καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων κ.ο.κ.
Για τους Έλληνες κυκλοφορεί ευρέως το θετικό στερεότυπο του εύθυμου και κοινωνικού χαρακτήρα μας, χωρίς βέβαια να ισχύει για όλους τους Έλληνες. Θυμάμαι χαρακτηριστικά σχόλιο μίας Πολωνής: «Ήξερα προκαταβολικά ότι θα συμπαθούσα την ελληνική ομάδα, αλλά αυτό που συνάντησα ξεπέρασε κάθε προσδοκία μου». Συχνά ακούγεται το αρνητικό στερεότυπο του υπερπατριωτισμού-εθνικισμού των Ελλήνων, ειδικά από βόρειους λαούς οι οποίοι έχουν διαφορετική αντίληψη περί πατρίδας και φυσικά διαφορετικές ιστορικές καταβολές. Επίσης, την περίοδο της οικονομικής κρίσης, το προβεβλημένο από τα ΜΜΕ στερεότυπο του φτωχού Έλληνα «έπαιξε» πολύ, είτε προκαλώντας αισθήματα συμπαράστασης είτε και περιπαικτικά σχόλια περί ελληνικών οφειλών σε κάθε Ευρωπαίο. Το ίδιο και με το στερεότυπο του τεμπέλη Έλληνα, το οποίο, από την εμπειρία μου στη ζωή και στις ευρωπαϊκές κινητικότητες, ισχύει ως ένα ποσοστό και για Έλληνες αλλά και για εκπροσώπους άλλων εθνών.
Πώς επηρεάστηκαν οι κινητικότητές σας λόγω covid-19 και των περιοριστικών μέσω που επιβλήθηκαν παντού;
Eίχαμε επιστρέψει από το Ηνωμένο Βασίλειο λίγο πριν την Αποκριά και ετοιμάζαμε τη συγκρότηση αποστολών για ανταλλαγές στη Βερόνα της βόρειας Ιταλίας και το Βουκουρέστι στη Ρουμανία. Δυστυχώς, όμως, ανεστάλησαν επ’ αόριστον ενώ είμαστε ήδη εταίροι σε νέα χρηματοδοτημένα προγράμματα για Αυστρία, Ουγγαρία, Αρμενία, Γερμανία, Ρουμανία και Βέλγιο. Ευελπιστούμε όταν ξεκαθαρίσει το τοπίο και είναι ασφαλείς οι μετακινήσεις, να επανέλθουμε δριμύτεροι και να εντάξουμε στις αποστολές μας περισσότερα νέα παιδιά από την Κοζάνη και την ευρύτερη περιοχή.
Πώς μπορούν τα νέα παιδιά της περιοχής μας να δηλώσουν συμμετοχή ή να βρουν περισσότερες πληροφορίες;
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να αναζητηθούν δεκάδες ανάλογες ομάδες σαν τους Νεομήνιους. Μία πολυσυλλεκτική ομάδα στο facebook, όπου δημοσιεύονται κατά καιρούς προσκλήσεις για ανταλλαγές νέων είναι η Εrasmus+ youth (only for Greeks or residents of Greece). Η δική μας ομάδα στο facebook είναι Nεομήνιοι-Neomenioi.
Αργύρη, πες μας ένα συμβάν μέσω των προγραμμάτων αυτών που σου έδωσε ικανοποίηση.
Βάια, η ικανοποίηση προκύπτει κάθε φορά από τον ενθουσιασμό των νέων που συμμετέχουν και από το πώς αποτυπώνουν από μόνοι και μόνες τους τις εμπειρίες τους και από όσα ανακάλυψαν για τον εαυτό τους αλλά και την επαφή τους με το διαφορετικό και τη δημιουργία δεσμών φιλίας (και όχι μόνο) με άτομα από άλλες χώρες και με ποικίλες καταβολές. Ωστόσο, ένιωσα βαθύτατη ευθύνη και ικανοποίηση όταν, εμμέσως πλην σαφώς, συμβάλαμε ως ομάδα και ελληνική αποστολή να αγκαλιάσουμε άτομο με ευπαθή και ευαίσθητο ψυχοσυναισθηματικό κόσμο, με βαρύ ενοχικό φορτίο, που παράπαιε μεταξύ αποκλεισμού από τη ζωή ως και την αυτοκαταστροφή. Ο θετικός αντίκτυπος του προγράμματος στη συγκεκριμένη περίπτωση αποτέλεσε πραγματικός καταλύτης ενδυνάμωσης της αυτοεκτίμησης και στάθηκε σανίδα συναισθηματικής και ψυχικής ηρεμίας, ίσως και σωματικής σωτηρίας. Για μένα ήταν ως τώρα η ουσιαστικότερη ανταμοιβή!
