«Φωτογενή» τραγικά γεγονότα

Η τραγική έκρηξη στη Βηρυτό είναι μια καλή ευκαιρία να μιλήσουμε για την απουσία σοβαρού ρεπορτάζ για τα διεθνή θέματα. Επίσης, αποτελεί μια αφορμή για να δούμε πώς ένα δραματικό, όσο και «φωτογενές» γεγονός, το οποίο απελευθερώνει τους μηχανισμούς των ανθρωπιστικών αντανακλαστικών, δεν δίνει χώρο για να μιλήσουμε ουσιαστικά για τα προβλήματα της Μέσης Ανατολής, αλλά μετατρέπεται σε μια ακόμα αποσπασματική ιστορία πόνου που έρχεται να προστεθεί στον ήδη τεράστιο όγκο των πληροφοριών που αδυνατούμε να επεξεργαστούμε.
Το εξειδικευμένο διεθνές ρεπορτάζ, μέσω απεσταλμένων και ανταποκρίσεων, απουσιάζει γιατί τα μέσα το θεωρούν πλέον μια περιττή «πολυτέλεια». Η παρατεταμένη οικονομική κρίση και οι δυσλειτουργίες των μιντιακών οργανισμών πέταξαν στην άκρη αυτό το τόσο ουσιαστικό κομμάτι της δημοσιογραφίας που «ανοίγει το παράθυρο στον κόσμο». Αντί για εξειδικευμένο προσωπικό προτιμάται η κάλυψη των θεμάτων μέσα από υλικό που προέρχεται από τους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες. Αυτό σημαίνει ότι βομβαρδιζόμαστε από εντυπωσιακό υλικό, το οποίο, όμως, αδυνατούμε να κατανοήσουμε. Τι σημαίνει η έκρηξη στη Βηρυτό και τι επιπτώσεις θα έχει; Γιατί ο Λίβανος έφτασε σε αυτό σημείο; Τι ρόλο παίζει το μοντέλο διακυβέρνησής του;
Όπως λέει ένας από τους επιφανέστερους ανταποκριτές, ο Καπισίνσκι, στην «Αυτοπροσωπογραφία ενός ρεπόρτερ» (Μεταίχμιο, 2010) «πρέπει να ψάξουμε βαθύτερα, τις αιτίες που ενυπάρχουν στον πολιτισμό. Πρέπει να μπούμε στα βαθιά νερά». Σε αυτά τα νερά μπορεί να μας βοηθήσει να κολυμπήσουμε μόνο ένας δημοσιογράφος-ρεπόρτερ που μπορεί να συνδέσει το πριν με το τώρα, αλλά και το μετά. Ένας ειδικός που γνωρίζει σε βάθος την ιστορία του τόπου, τις σχέσεις των δυνάμεων ισχύος. Διαφορετικά έχουμε να κάνουμε με μια απλή περιγραφή γλαφυρών εικόνων από τις οποίες λείπει το πλαίσιο κατανόησης.
Τα μέσα ενημέρωσης επικεντρώνονται στο δυτικό κόσμο. Το χάσμα μεταξύ Παγκόσμιου Βορρά (Global North) και Παγκόσμιου Νότου (Global South) διευρύνεται και οι ιστορίες από τις λιγότερο αναπτυγμένες κοινωνίες έρχονται μόνο όταν εκεί συμβαίνει κάτι δραματικό.  Αφαιρείται με αυτό τον τρόπο η «κανονικότητα» από τις κοινωνίες αυτές και επιβεβαιώνεται το στερεότυπο που θέλει την Ανατολή να είναι η μόνιμη πηγή απειλών και προβλημάτων.
Όταν έρχεται η ώρα να στραφεί το βλέμμα του παγκόσμιου κοινού σε ένα συγκεκριμένο σημείο αυτού του κόσμου, αυτό γίνεται μόνο για λίγο. Για όσο διαρκεί το εφήμερο ενδιαφέρον για ένα story στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που αιωρείται στο κενό, μέχρι να δώσει την θέση του στο επόμενο. Μέχρι οι χονδρέμποροι της πληροφορίας να αποφασίσουν ότι το συγκεκριμένο γεγονός δεν πουλάει πλέον.
Όσο απομακρυνόμαστε από το μοντέλο δημοσιογραφίας που δίνει έμφαση στο να φωτίσει επί τόπου τα αίτια και να παρέχει ένα πλαίσιο διαλόγου, τόσο καταλήγουμε σε παθητικούς και «ειρωνικούς» -κατά την Χουλιαράκη- θεατές που εκδηλώνουν την αλληλεγγύη τους αποκλειστικά μέσω shares και likes και δεν ενδιαφέρονται να γίνουν μέρος μιας πρότασης για πιο ριζική κοινωνική αλλαγή.