Όπως πιθανόν γνωρίζετε, ο Μάρτης ήταν ο πρώτος μήνας του 10μηνου Ρωμαϊκού ημερολογίου, κυρίως επειδή την 21η μέρα του σημειώνεται η εαρινή ισημερία, ένα από τα τέσσερα βασικά σημεία της φαινόμενης τροχιάς του ήλιου. Η χρονική αυτή στιγμή αποτελούσε αστρονομικό-ημερολογιακό ορόσημο και εκεί εστιαζόταν η αρχή των περισσοτέρων αρχαίων ημερολογιακών συστημάτων. Επιπλέον, για τους πολεμιστές Ρωμαίους ο χειμώνας ήταν περίοδος ανάπαυλας και δεν σηματοδοτούνταν από κανένα μήνα! 10 μήνες είχαν!
Ο διάδοχος του Ρωμύλου Νουμάς Πομπίλιος τον 7ο αιώνα, στην προσπάθεια του να διορθώσει αυτή τη χειμερινή… προσέθεσε τους δυο μήνες του χειμώνα, Ιανουάριο και Φεβρουάριο, υποβιβάζοντας τον αφιερωμένο στο θεό του πολέμου Μάρτιο σε 3ο μήνα κι ορίζοντας σαν 1ο τον Ιανουάριο, του οποίου η ονομασία είχε δοθεί προς τιμή του ειρηνικού θεού Ιανού.
Μπορεί η 1η Μαρτίου να έπαψε να θεωρείται πολιτική πρωτοχρονιά στη Ρώμη, αλλά μια αντίληψη αιώνων δεν ξεριζώνεται εύκολα. Εξάλλου ο μήνας εξακολουθούσε να φέρει την εαρινή ισημερία, ημερομηνία ορόσημο όπως είπαμε και προηγουμένως. Έτσι λοιπόν, σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες συνέχισαν να γιορτάζουν αυτή τη μέρα με πομπές, χορούς και δώρα ως τον 7ο αιώνα μ.Χ.
Δε φτάνει που για πολλά χρόνια θεωρούνταν επίσημα Primus (πρώτος), ο Μάρτης ήταν επιπλέον και ο κατ’ εξοχήν διαβατήριος μήνας, αυτός δηλαδή που οδηγεί από το χειμώνα προς Άνοιξη. Σε όλες τις διαβατήριες στιγμές, οι κοινωνίες που εμφορούνταν από μεταφυσικές αντιλήψεις, αισθάνονταν φόβο κι ανασφάλεια, καθώς πίστευαν στην παρουσία βλαπτικών δυνάμεων που παραμόνευαν να κάνουν κακό.
Πολλά τα αντίδοτα που χρησιμοποιούνταν σε πολλά μέρη του κόσμου ως μέσα προφυλακτικά και αλεξίκακα, μεταξύ των οποίων και η ψευδολογία. Τα ψέματα αυτής της ημέρας δηλαδή ήταν για πολλά χρόνια ένα είδος υπερφυσικής, μαγικής πάλης για την επικράτηση του καλού, με νικητές πότε τον ψεύτη που έγινε πιστευτός και πότε τον ρεαλιστή που δεν ξεγελάστηκε. Ιδιαίτερα στην αρχή της άνοιξης το παγκόσμιο αυτό έθιμο του ξεγελάσματος έχει επίσης ευετηριακό χαρακτήρα. Πρόκειται με άλλα λόγια για μια προσπάθεια να ξεγελαστούν τα κακά πνεύματα και να πετύχουμε παραγωγή και καλοχρονιά.
Κι ύστιρα μι λεν Πρωταπριλιά! Κουλουκύθια! Τι να φτουρήσει ο Απρίλης μπροστά στο Μάρτη!
Την παραπάνω κοινή αντίληψη όλων των Κοζανιτών έρχεται να στηρίξει ο ερευνητής του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών Παναγιώτης Καμηλάκης, ο οποίος χαρακτηρίζει το Πρωταπριλιάτικο ψέμα έθιμο του αστικού χώρου και λιγότερο του αγροτικού: «Η προέλευση του εθίμου είναι αμφίβολη. Κατά μια άποψη τα πρωταπριλιάτικα ψέματα ξεκίνησαν από τη Γαλλία του 13ου αιώνα, ενώ κατά μια άλλη από τις κελτικές χώρες Αγγλία, Ιρλανδία, Ισπανία κ.ά., όπου συνηθίζεται το ψάρεμα της χρονιάς να αρχίζει την 1η Απριλίου».
Η πιο ατράνταχτη απόδειξη, όμως, είναι η απουσία κραυγής άμα γελάσεις κάποιον την Πρωταπριλιά. Μπορείς να πεις «Απρίιιιιιλ΄, Απρίλ΄, Απρίλ΄;» Ντιπ σιουρδίτκου ακούγιτι! Ενώ Μάαααρτ΄ Μάρτ΄ Μάρτ΄!!!!!!!!!! Μεγαλοπρεπέστατο!
Άρα; Όπερ έδει δείξαι!
