Γράφει ο Χαρίσιος Μπουντούλας*
«Το σώμα μας έχει τη δυνατότητα να αυτοθεραπεύεται, μεγάλη σημασία έχουν: η διατροφή, η κίνηση, το περιβάλλον, ο τρόπος ζωής, και ο τρόπος σκεψης»
– Ιπποκράτης –
O άνθρωπος από αρχαιοτάτων χρόνων προσπαθούσε να βρει το φάρμακο που θα του έδινε την αθανασία ή τη μακροβιότητα. Ο Μέγας Αλέξανδρος έψαχνε να βρει το «αθάνατο νερό» και ο Ισαάκ Νεύτων (1643-1729), νόμιζε ότι τα αποτελέσματα της έρευνάς του πάνω σ ’αυτό το θέμα, θα ήταν πιο σπουδαία και από τους νόμους της κίνησης των σωμάτων που ο ίδιος είχε περιγράψει. Η προσπάθεια αυτή συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Υπολογίζεται ότι πάνω από εξήντα δισεκατομμύρια δολάρια ξοδεύονται κάθε χρόνο για κρέμες, βαφές μαλλιών, «ΒΟΤΟΧ» (τοξίνη από βακτηρίδια), μεταξύ άλλων, για να φαίνονται νεότερα τα άτομα που τα χρησιμοποιούν. Κανένα όμως από αυτά δεν αναστέλλει την επίδραση που έχει ο χρόνος πάνω στον ανθρώπινο οργανισμό και ξαναεπισημαινουν το γεγονός, ότι σε πολλές περιπτώσεις, προσπάθειες να επαναφέρουμε ότι η φύση έχει αφαιρέσει προβαίνουν άκαρπες.
Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι σημασία δεν έχει μόνο ο χρόνος ζωής αλλά και η ποιότητα αυτής. Κατά την Ελληνική μυθολογία, ο Τιθωνός (γιος βασιλιά της Τροίας), ήταν πολύ όμορφος και τον είχε ερωτευθεί η θεά της αυγής Ηώ. Αυτή είχε ζητήσει από το Δία να δώσει στον Τιθωνό την αθανασία. Είχε όμως ξεχάσει να ζητήσει και την αιώνια νεότητα. Έτσι ο Τιθωνός, δεν πέθαινε, αλλά με την πάροδο του χρόνου έφθινε. Η γήρανση του σώματός του ήταν εμφανής και συνεχώς «ζάρωνε». Στο τέλος η ίδια η Ηώ τον μεταμόρφωσε σε τζιτζίκι. Σ ’αυτή τη μυθολογία τονίζεται ότι δεν αρκεί μόνο η μακροβιότητα ή η αθανασία, αλλά σημασία έχει και η ποιότητα της ζωής.
Σήμερα ζούμε σε μια επαναστατική περίοδο στη βιολογία και έχουν γίνει τεράστια βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Μόνο το 2024, είχαν δημοσιευθεί πάνω από έξι χιλιάδες άρθρα που έχουν σχέση με τη μακροβιότητα και θέτουν το ερώτημα αν είναι δυνατόν ο άνθρωπος να ζήσει πολύ περισσότερο από ότι ζει σήμερα. Ο Venki Ramakrishnan (βραβείο Νόμπελ 2009), στο βιβλίο του «why we die?» (γιατί πεθαίνουμε;) Μάρτιος 2024, καλύπτει την έρευνα που γίνεται σ ‘αυτό τον τομέα και αναφέρει ότι αν γνωρίζουμε με ακρίβεια τους βασικούς μοριακούς μηχανισμούς που συμβάλλουν στην επέλευση της γήρανσης, τότε ίσως θα είμαστε και σε θέση την αναστείλουμε.
Δύο είναι οι βασικοί μηχανισμοί που συμβάλλουν στη γήρανση: η φθορά που επέρχεται με την πάροδο του χρόνου, και η αδυναμία του οργανισμού να διορθώσει τη φθορά. Μεταξύ άλλων, φθορά συμβαίνει στα κύτταρα, στα χρωμοσώματα, στο DNA, και στα μιτοχόνδρια που συμβάλλουν στην παραγωγή ενέργειας, απαραίτητη για τη ζωή των κυττάρων. Φυσιολογικά, υπάρχει ισορροπία μεταξύ φθοράς και επανόρθωσης. Πλήρης επανόρθωση της βλάβης παρατηρείται κυρίως σε νεαρά άτομα. Έλλειψη ή μη πλήρης επανόρθωση οδηγεί σε συσσώρευση «γερασμένων» κυττάρων και ελαττωματικών πρωτεϊνών που εκκρίνουν τοξικές ουσίες, οι οποίες εκτός των άλλων, συμβάλλουν και στη δημιουργία μιας φλεγμονώδους κατάστασης. Η φλεγμονή επιτείνει τη φθορά και αναστέλλει την επανόρθωση αυτής, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος ο οποίος επιταχύνει την επέλευση της γήρανσης.
Εκτός από την έρευνα σε κυτταρικό/μοριακό επίπεδο, είναι γνωστό ότι υγιεινός τρόπος ζωής αναστέλλει την επέλευση της γήρανσης και την επέλευση νόσων που έχουν σχέση με αυτή (καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνο, άνοια, σακχαρώδη διαβήτη, μεταξύ άλλων). Η Καρδιολογική Εταιρεία της Αμερικής (American Heart Association), τον Αύγουστο του 2022, είχε καθιερώσει τα «Life’s essential 8» (οκτώ απαραίτητα για τη ζωή) για την πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η εφαρμογή αυτών έδειξε ότι εκτός από την πρόληψη των νόσων του καρδιαγγειακού συστήματος, συμβάλει και στην αναστολή της γήρανσης. Τα οκτώ απαραίτητα για υγιεινή ζωή είναι: υγιεινή διατροφή (Μεσογειακή δίαιτα στην πατρίδα μας), σωματική άσκηση, μακριά από κάπνισμα (ενεργητικό και παθητικό), επαρκής και καλής ποιότητας ύπνος, διατήρηση του σωματικού βάρους εντός των φυσιολογικών ορίων, καλή ρύθμιση της αρτηριακής υπέρτασης και του σακχαρώδη διαβήτη (αν υπάρχουν), και διατήρηση της χοληστερίνης εντός των φυσιολογικών ορίων. Πιο πρόσφατα, ερευνητές που μελέτησαν τρεις γενεές από την περίφημη Framingham Heart Study (Μελέτη του Φράμινγκχαμ για την καρδιά ), υποστηρίζουν ότι το επίπεδο μόρφωσης δυνατόν να συνοδεύεται με μακροζωία (μεγαλύτερο επίπεδο μόρφωσης, μεγαλύτερος και ο χρόνος ζωής).
Υγιεινός τρόπος ζωής, θα βοηθήσει όλους, ασχέτως ηλικίας, θα έχει όμως πολύ μεγαλύτερη επίδραση αν αυτός αρχίσει από την παιδική ηλικία. Αν το παιδί μάθει να ζει υγιεινά από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, τότε τη συνήθεια αυτή θα την συνεχίσει σε ολόκληρη τη ζωή του. Οι πιο πολλές μη μεταδοτικές αρρώστιες, δηλαδή τα καλούμενα νοσήματα φθοράς (στεφανιαία νόσος, καρκινος, αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, άνοια, άλλες) συνήθως εμφανίζονται σε μεγάλη ηλικία. Ανθυγιεινός τρόπος ζωής για δεκαετίες, καταστρέφει σιγά-σιγά τα διάφορα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού, και συμβάλλει ουσιαστικά στην εμφάνιση των νοσημάτων φθοράς. Γι’ αυτό το λόγο δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι ενώ τα νοσήματα φθοράς εμφανίζονται σε μεγάλη ηλικία, ο σπόρος γι’ αυτά, συνήθως φυτεύεται στην παιδική ή/και στην εφηβική ηλικία. Αν θέλουμε ένα δένδρο να γίνει ίσιο, ποτέ δεν το αφήνουμε να μεγαλώνει στραβά. «Είναι καλύτερα να προλαμβάνεις παρά να θεραπεύεις», είχε επισημάνει ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης.
*Harisios K Boudoulas, MD, PhD, PhD Hon., Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA. Honorary Professor, Academician (an. mem.)
