Τι σημαίνει για τη Δυτική Μακεδονία
Σημαντική εξέλιξη στον χάρτη της διαχείρισης απορριμμάτων στη χώρα φέρνει η απόφαση της Metlen (Όμιλος Μυτιληναίου) να αποσύρει οριστικά το ενδιαφέρον της για την κατασκευή μονάδας ενεργειακής αξιοποίησης απορριμμάτων στα Άσπρα Σπίτια Βοιωτίας. Η επένδυση, που είχε προκαλέσει έντονες αντιδράσεις τοπικών φορέων, ήταν μέρος του εθνικού σχεδιασμού για τη δημιουργία έξι εργοστασίων καύσης απορριμματογενών καυσίμων (ΑΕΠΥ) έως το 2030.
Σύμφωνα με πληροφορίες του «Χ» που δημοσιεύει αποκλειστικά το θέμα, η εταιρεία είχε ολοκληρώσει τη φάση της προμελέτης σκοπιμότητας, εξετάζοντας όλες τις τεχνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους του έργου. Η τελική αξιολόγηση, ωστόσο, οδήγησε στη διακοπή της διαδικασίας. «Δεν θα συνεχίσουμε το project», φέρεται να ήταν η απόφαση της Metlen, κλείνοντας ένα κεφάλαιο που είχε ανοίξει μόλις πριν από λίγους μήνες και είχε τροφοδοτήσει πλήθος συζητήσεων για το μέλλον της διαχείρισης απορριμμάτων στη Στερεά Ελλάδα.
Η εξέλιξη έρχεται σε μια περίοδο που βρίσκεται σε εξέλιξη η δημόσια διαβούλευση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για το δίκτυο των έξι μονάδων καύσης που σχεδιάζει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Στη Βοιωτία, η αντίδραση των τοπικών κοινωνιών υπήρξε άμεση: κόμματα, φορείς και συλλογικότητες χαρακτήρισαν «πρόκληση» την επιλογή μιας περιοχής που ήδη «σηκώνει δυσανάλογο βάρος περιβαλλοντικής όχλησης» λόγω της μακρόχρονης βιομηχανικής δραστηριότητας. Τοπικοί εκπρόσωποι κατήγγειλαν ότι η δημόσια διαβούλευση έγινε μέσα στο καλοκαίρι, δυσκολεύοντας ουσιαστικά την ενημέρωση και συμμετοχή των πολιτών, και προειδοποίησαν για τον κίνδυνο «μετατροπής της Βοιωτίας σε μόνιμο σκουπιδότοπο της Αττικής».
Η ίδια η ΣΜΠΕ αποτυπώνει ότι η προτεινόμενη μονάδα στη Βοιωτία θα έκαιγε κατά 80% απορρίμματα της Αττικής και μόλις 20% της Στερεάς Ελλάδας, κάτι που εγείρει το ερώτημα γιατί απαιτείται η συγκεκριμένη εγκατάσταση σε μια περιοχή ήδη περιβαλλοντικά επιβαρυμένη. Παράλληλα, αναλυτές έχουν επισημάνει ότι μέχρι το 2030 δεν θα έχουν ολοκληρωθεί όλες οι Μονάδες Ανακύκλωσης και Ανάκτησης (ΜΑΑ), γεγονός που οδηγεί στο ενδεχόμενο καύσης συμμίκτων απορριμμάτων, υπονομεύοντας τον στόχο της κυκλικής οικονομίας και της μείωσης της ταφής κάτω από 10%.
Νέα δεδομένα στην δημόσια συζήτηση
Η απόφαση της Metlen προσθέτει ένα νέο δεδομένο στη δημόσια συζήτηση. Εάν ένας από τους μεγαλύτερους ενεργειακούς και βιομηχανικούς ομίλους της χώρας, με ισχυρή παρουσία στη Βοιωτία, κρίνει ότι η επένδυση δεν είναι συμφέρουσα ή βιώσιμη, τότε εύλογα τίθεται υπό αμφισβήτηση η σκοπιμότητα ανάλογων μονάδων σε άλλες περιοχές. Το ερώτημα αυτό αφορά άμεσα και τη Δυτική Μακεδονία, όπου προβλέπεται να κατασκευαστεί μία από τις έξι μονάδες, στην Π.Ε. Κοζάνης.
Η συζήτηση για την καύση απορριμμάτων στη Δυτική Μακεδονία έχει ήδη προκαλέσει αντιδράσεις και κινητοποιήσεις. Φορείς, αυτοδιοικητικοί και πολίτες ζητούν περισσότερη διαφάνεια, τεκμηριωμένες μελέτες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και ουσιαστική συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στον σχεδιασμό. Ο φόβος ότι η περιοχή μπορεί να εξελιχθεί σε κεντρικό κόμβο διαχείρισης απορριμμάτων για ολόκληρη τη χώρα, ειδικά σε μια περίοδο ενεργειακής μετάβασης και οικονομικής αναδιάρθρωσης, είναι διάχυτος.
Η περίπτωση της Βοιωτίας λειτουργεί ως «πρόβα τζενεράλε» για την Κοζάνη: η απόσυρση της Metlen μπορεί να ερμηνευθεί ως ένδειξη ότι τα οικονομικά δεδομένα τέτοιων έργων είναι πιο περίπλοκα απ’ όσο αρχικά υπολογιζόταν. Το υψηλό κόστος επένδυσης, οι απαιτήσεις για μακροχρόνιες συμβάσεις τροφοδοσίας με ελάχιστες εγγυημένες ποσότητες απορριμμάτων, αλλά και η κοινωνική πίεση, φαίνεται να αποτελούν κρίσιμους παράγοντες.
Πέρα από το οικονομικό σκέλος, τίθενται και στρατηγικά ερωτήματα:
- Είναι η καύση η ενδεδειγμένη λύση για τη διαχείριση απορριμμάτων σε μια χώρα που υστερεί ακόμη στην ανακύκλωση και στη διαλογή στην πηγή;
- Πώς διασφαλίζεται ότι η προώθηση τέτοιων έργων δεν θα αναστείλει την ανάπτυξη βιώσιμων πρακτικών κυκλικής οικονομίας;
- Και, κυρίως, ποιος θα έχει τον έλεγχο αυτής της νέας αγοράς; Η Τοπική Αυτοδιοίκηση ή οι ιδιώτες επενδυτές;
Η εξέλιξη στη Βοιωτία καθιστά πιο επιτακτική τη συζήτηση στη Δυτική Μακεδονία, πριν ληφθούν οριστικές αποφάσεις. Η κοινωνία, οι φορείς και οι δήμοι καλούνται να αξιολογήσουν με προσοχή τα δεδομένα και να απαντήσουν αν η καύση απορριμμάτων είναι η λύση που ταιριάζει σε μια περιοχή που προσπαθεί να οικοδομήσει ένα νέο, βιώσιμο παραγωγικό μοντέλο μετά τον λιγνίτη.
Το σίγουρο είναι ότι η απόσυρση ενός τόσο μεγάλου ομίλου από ένα έργο τέτοιας κλίμακας δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη. Ενδεχομένως, να αποτελεί προειδοποιητικό σήμα για την ανάγκη επαναξιολόγησης του συνολικού σχεδίου καύσης απορριμμάτων στην Ελλάδα, με μεγαλύτερη έμφαση στην ανακύκλωση, τη διαφάνεια και τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών.
Σωκράτης Μουτίδης – www.xronos-kozanis.gr
