Μια σύγχρονη αστική πλατεία πάνω από τα ίχνη του παρελθόντος
Η ανάπλαση της Πλατείας Αλώνια στην Κοζάνη μπαίνει σύντομα σε φάση υλοποίησης, καθώς ο Δήμος προκήρυξε τον διαγωνισμό για την ανάθεση του έργου στον ανάδοχο κατασκευής. Η μελετητική ομάδα που υπογράφει το σχέδιο, οι αρχιτέκτονες Αννίτα Κουτσονάνου και Ελένη Μοσχοβάκουκου, παραδίδει μια πρόταση που φιλοδοξεί να δώσει στην πόλη έναν ανοιχτό, λειτουργικό και προσβάσιμο δημόσιο χώρο, ικανό να φιλοξενεί καθημερινή ζωή και πολιτιστικές εκδηλώσεις, ενώ ταυτόχρονα να σέβεται το ιστορικό υπόβαθρο της περιοχής.
Η Πλατεία Αλώνια, αν και μικρή σε μέγεθος, αποτελούσε μέχρι σήμερα έναν χώρο με πολλές παθογένειες: ανομοιογενή υλικά που είχαν προστεθεί αποσπασματικά με τα χρόνια, ανισοσταθμίες και σκαλοπάτια που δυσκόλευαν την πρόσβαση, ιδιαίτερα για άτομα με κινητικές δυσκολίες, αλλά και έλλειψη συνοχής στον σχεδιασμό. Οι μελετήτριες επισήμαναν ότι ο χώρος είχε ουσιαστικά «μπαλώματα» από διαφορετικές εποχές, χωρίς ενιαία ταυτότητα.
«Βασικό μας μέλημα ήταν να απομακρύνουμε τα διάφορα υλικά και να δημιουργήσουμε μια ενιαία εικόνα, που να ενσωματώνεται καλύτερα με τα επίπεδα των γύρω δρόμων», σημειώνει η Ελένη Μοσχοβάκουκου. Για να επιτευχθεί αυτό, η στάθμη της πλατείας χαμηλώνει κατά περίπου ένα μέτρο, έτσι ώστε οι είσοδοι να αποκτήσουν πιο ομαλές κλίσεις και να μειωθεί ο αριθμός των σκαλοπατιών.
Η μελετητική ομάδα της νέας Πλατεία Αλώνια αποτελείται από:
Αρχιτεκτονική Μελέτη: 406 architects (Χ.Παπάς-Ε.Μοσχοβάκου-Σ.Αμπατζόγλου Ο.Ε.), Αννίτα Κουτσονάνου
Μελέτη Μηχανολογική Ηλεκτρομηχανολογική: Δημήτρης Μακρής
Μελέτη Υδραυλικών Έργων: Κ.Βιτώρης-Α.Μπουλιώνης Ο.Ε.- Δ.Τ.Υπόβαθρο Ο.Ε.
Μελέτη Φυτοτεχνικής Διαμόρφωσης Περ. Χώρου και Έργων Πρασίνου: Νάσια Κικίδου
Η νέα αρχιτεκτονική πρόταση
Η πρόταση προβλέπει τέσσερις κύριες εισόδους με ήπιες ράμπες αντί για σκαλοπάτια, ώστε ο χώρος να είναι φιλικός σε όλους τους πεζούς και τα άτομα με αναπηρία. Δημιουργείται επίσης μια μικρή υπαίθρια πλατεΐτσα προς τη νότια πλευρά για ξεκούραση και κοινωνική συνεύρεση.
Κεντρική επιλογή του σχεδιασμού είναι η ύπαρξη ενός ανοιχτού, ενιαίου αστικού χώρου στο κέντρο της πλατείας, μια «σκληρή» επιφάνεια, κατάλληλη για πολιτιστικές δράσεις, χορούς και εκδηλώσεις. Περιμετρικά αναπτύσσονται πράσινες ζώνες με φύτευση, δημιουργώντας αίσθηση ιδιωτικότητας και ασφαλές περιβάλλον για τα παιδιά.
Το σχέδιο προβλέπει διατήρηση του μεγάλου πλατάνου της γωνίας, ενώ σε συνεργασία με την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου καθορίστηκαν ποια δέντρα θα παραμείνουν και ποια θα απομακρυνθούν. «Το πράσινο που προβλέπεται είναι μεγαλύτερο από το υφιστάμενο», τονίζει η Αννίτα Κουτσονάνου, διευκρινίζοντας ότι τα νέα φυτά θα χρειαστούν χρόνο για να αναπτυχθούν. Όπως επεσήμαναν, η αρχική εικόνα ίσως φανεί φτωχή, καθώς θα φυτευτούν νεαρά δέντρα για λόγους κόστους, όμως σε βάθος χρόνου η πλατεία θα πρασινίσει περισσότερο. Προβλέπεται επίσης, διαπλάτυνση πεζοδρομίων και περιορισμός της στάθμευσης σε ορισμένα σημεία, ώστε να αυξηθεί ο κοινόχρηστος χώρος για τους πεζούς.
Πλατεία ή πάρκο
Η συζήτηση γύρω από το ποσοστό πρασίνου έναντι της «σκληρής» επιφάνειας απασχολεί συχνά τους πολίτες. «Η πλατεία δεν είναι πάρκο», επισημαίνει η Μοσχοβάκουκου. «Πρόκειται για έναν ανοιχτό αστικό χώρο που προορίζεται για συνάθροιση, εκδηλώσεις και ελεύθερη κίνηση των πολιτών. Το πάρκο έχει άλλη χρήση και διαφορετικό σχεδιασμό». Η μελέτη, λοιπόν, επιδιώκει να ισορροπήσει τις δύο ανάγκες: αρκετό πράσινο περιμετρικά για σκιά και δροσιά, αλλά και μεγάλο ανοιχτό δάπεδο για τις δράσεις της πόλης.
Η κατασκευή θεωρείται απαιτητική λόγω του εδάφους και των παλιών ριζών του μεγάλου πλατάνου, που μπορεί να επηρεάσουν υπόγεια δίκτυα, αλλά και εξαιτίας του ιστορικού υπεδάφους: κάτω από την πλατεία βρίσκονται τα λεγόμενα «Νιμόρια», τμήμα αρχαίου νεκροταφείου της περιοχής. Οι αρχιτέκτονες υποθέτουν ότι, χάρη στις υφιστάμενες μπαζωμένες στρώσεις, η κατασκευή δεν θα συναντήσει εμπόδια, ωστόσο αν προκύψουν ευρήματα, θα απαιτηθούν αρχαιολογικές έρευνες και πιθανές προσαρμογές στη μελέτη, κυρίως στις ράμπες πρόσβασης.
Η πλατεία ως σημείο πολιτισμού και συνάντησης
Η φιλοσοφία της ανάπλασης δεν είναι μόνο αισθητική αλλά και λειτουργική: η νέα Πλατεία Αλώνια επιδιώκει να γίνει ένας τόπος συνάντησης, πολιτιστικών δράσεων και καθημερινής κοινωνικής ζωής. «Θέλαμε έναν χώρο που να μπορεί να φιλοξενεί φανούς, εκδηλώσεις και χορούς και στοιχεία που χαρακτηρίζουν την παράδοση της Κοζάνης», αναφέρει η Κουτσονάνου.
Με αυτή την αντίληψη σχεδιάστηκαν οι υποδομές για ηλεκτρολογικό εξοπλισμό, ήχο και φωτισμό, χωρίς ωστόσο να υπάρξουν εντυπωσιακές εγκαταστάσεις, καθώς το περιορισμένο κονδύλι δεν το επιτρέπει.
Επόμενα βήματα
Η μελετητική ομάδα έχει ολοκληρώσει το έργο της και ο Δήμος αναζητά ανάδοχο κατασκευής. Μετά την υπογραφή της σύμβασης θα ξεκινήσουν οι εργασίες, ενώ οι αρχιτέκτονες παραμένουν διαθέσιμες για τυχόν τεχνικές διευκρινίσεις.
Η πρόκληση τώρα είναι η κατασκευή να προχωρήσει χωρίς σημαντικές καθυστερήσεις ή ανατροπές λόγω υπεδάφιων ευρημάτων, ώστε η πόλη να αποκτήσει σύντομα μια ανανεωμένη πλατεία που θα συνδυάζει σύγχρονη αισθητική με σεβασμό στην ιστορία του τόπου.
Η ανάπλαση της Πλατείας Αλώνια δεν είναι απλώς μια τεχνική παρέμβαση σε έναν μικρό αστικό χώρο. Πρόκειται για μια προσπάθεια να δοθεί ξανά ζωή σε μια γειτονιά, να αποκατασταθεί η λειτουργικότητα και η ασφάλεια, να ενισχυθεί το πράσινο και να δημιουργηθεί ένας ανοιχτός χώρος πολιτισμού. Την ίδια στιγμή, η παρουσία του αρχαίου νεκροταφείου κάτω από το σημερινό δάπεδο υπενθυμίζει ότι κάθε αστική ανάπλαση φέρνει μαζί της την πρόκληση του σεβασμού στην πολιτιστική κληρονομιά.
Η νέα Πλατεία Αλώνια, αν ολοκληρωθεί όπως έχει σχεδιαστεί, μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα ισορροπίας ανάμεσα στις ανάγκες της σύγχρονης πόλης και την ιστορική της ταυτότητα, δίνοντας στους κατοίκους έναν δημόσιο χώρο αντάξιο της καθημερινότητας και της μνήμης τους.
Σωκράτης Μουτίδης – www.xronos-kozanis.gr
