Του Ηλία Ηλιάδη
Η αξία και ο ρόλος της ηγεσίας στις επιχειρήσεις αποτελούν ζητήματα για τα οποία έχουν γραφεί και ειπωθεί πολλά. Αναλυτές από τον ευρύτερο χώρο των κοινωνικών επιστημών έχουν ασχοληθεί επισταμένως με προσεγγίσεις που άλλοτε συγκλίνουν και άλλοτε αποκλίνουν μεταξύ τους. Από το ευρύ φάσμα των αναλύσεων και διαφορετικών προσεγγίσεων, παρ’ όλα αυτά, διακρίνει κανείς ένα κοινό σημείο που αξίζει να μη διαφύγει της προσοχής της όποιας ανάλυσης: η ποιότητα της ηγεσίας σε οποιοδήποτε επίπεδο εντός μιας επιχείρησης καθορίζει αποτελεσματικά την επίτευξη η μη των στόχων της ομάδας που καλείται να καθοδηγήσει.
Στις παραγράφους που ακολουθούν, θα επιχειρήσω να καταγράψω τα στοιχεία εκείνα που, κατά την προσωπική μου εκτίμηση, χτίζουν ποιοτικές ηγεσίες και, κατ’ επέκταση, εμπνευσμένους ηγέτες. Εκείνους που κρατούν σταθερά το φως και δείχνουν το δρόμο στον απρόβλεπτο κόσμο της σύγχρονης επιχειρηματικής πραγματικότητας. Τα στοιχεία παρατίθενται κατά φθίνουσα σειρά σημαντικότητας, σύμφωνα με την προσωπική μου θεώρηση και εμπειρία:
- Ήθος, ευγένεια, ακεραιότητα
Πρωταρχικά χαρακτηριστικά που οφείλουν να διακρίνουν την ηγεσία. Ήθος με την κατά Αριστοτέλη έννοια της αξιοπιστίας, που διασφαλίζει υψηλά επίπεδα πειθούς. Ευγένεια που συνίσταται στη συμπεριφορά που διακρίνεται από σεβασμό, καλοσύνη και εκτίμηση προς τους άλλους. Ακεραιότητα με την έννοια της απόλυτης και ασυμβίβαστης εντιμότητας, που λειτουργεί ως παράδειγμα εντός της ομάδας αλλά και του ευρύτερου επιχειρηματικού περιβάλλοντος.
- Αυτογνωσία και ενσυναίσθηση
Γνώση και αντίληψη των προσωπικών δυνατοτήτων, αδυναμιών, σκέψεων, αξιών, συναισθημάτων, προβληματισμών και κινήτρων. Επιχειρηματικά στελέχη που έχουν κατορθώσει να κατακτήσουν υψηλά επίπεδα αυτογνωσίας διαθέτουν το υπόβαθρο να ηγηθούν ομάδων. Έχοντας γνωρίσει και κατανοήσει σε βάθος τον εαυτό τους, έχουν τα εργαλεία και την ωριμότητα να δουλέψουν πάνω σε ομάδες, να μάθουν και να κατανοήσουν σε βάθος τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά που διακρίνουν κάθε μέλος αυτών. Διακατέχονται, επιπλέον, από υψηλό επίπεδο ενσυναίσθησης, δηλαδή αντίληψης και κατανόησης των συναισθημάτων, προβληματισμών και δυσκολιών κάθε μέλους της ομάδας που καθοδηγούν.
- Χάραξη ευέλικτης στρατηγικής και πορείας
Ικανότητα επεξεργασίας και προγραμματισμού λεπτομερούς σχεδίου ενεργειών και δράσεων προς επίτευξη των απαιτούμενων στόχων. Χάραξη ευέλικτης στρατηγικής που ενθαρρύνει τη σύνθεση εναλλακτικών μέσω διαλόγου και ενεργητικής ακρόασης. Ικανότητα σύνθεσης απόψεων και λήψης τελικών αποφάσεων, με σαφή ανάδειξη του δρόμου και της πορείας που θα ακολουθηθεί προς επίτευξη του κοινού σκοπού.
- Ορισμός κανόνων ατομικής λειτουργίας εντός ομάδων
Η εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία μιας ομάδας απαιτεί την τήρηση κανόνων, οι οποίοι συμφωνούνται κατόπιν ενδελεχούς και παραγωγικής συζήτησης. Κύρια υποχρέωση του ηγέτη είναι να θέσει το πλαίσιο συζήτησης και καταγραφής των απόψεων των μελών της επί των απαιτούμενων κανόνων λειτουργίας, διασφαλίζοντας ότι θα διαπνέονται από τις αξίες του αλληλοσεβασμού, της αλληλοεκτίμησης, της αλληλεγγύης, της ίσης μεταχείρισης και του υποστηρικτικού πνεύματος σε κάθε στιγμή – εύκολη ή δύσκολη.
- Επιβράβευση
Το απαραίτητο καύσιμο που δίνει ώθηση και κίνητρο στην ομάδα να προχωρήσει μπροστά, να επιτύχει νέους στόχους και αποτελέσματα. Η ψυχολογική διέγερση και ευφορία που έχει ανάγκη η ομάδα, ώστε να νοιώσει ότι κινείται στη σωστή κατεύθυνση και οι κόποι της πιάνουν τόπο. Συνιστά συστατικό στοιχείο κινητοποίησης και περαιτέρω ενεργοποίησης, αναδεικνύοντας την έννοια της ατομικής προσφοράς στο σύνολο.
- Λήψη δυσάρεστων αποφάσεων
Ο δρόμος της ηγεσίας δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Απαιτεί συγκρότηση, σαφή στοχοθέτηση και καθαρό σχέδιο. Κεντρικό στοιχείο είναι η επιδίωξη της παραγωγικής επίλυσης των ενδοομαδικών διαφορών, εξαντλώντας κάθε δυνατότητα διαλόγου, αποκατάστασης σχέσεων και ενσωμάτωσης κάθε μέλους στο κοινό πλαίσιο αναφοράς, και η έμπνευση της πειθαρχίας με εποικοδομητικό τρόπο. Όχι με τη στρεβλή έννοια της υπακοής, αλλά με εκείνη της αναγκαίας συνθήκης ώστε να μην υφίστανται περισπασμοί που αποκλίνουν την ομάδα από τους στόχους της.
Ο ηγέτης κρίνεται από το βαθμό στον οποίο υπηρετεί τη συνθήκη αυτή και δεν επιτρέπει συμπεριφορές ή ενέργειες που θέτουν σε κίνδυνο τη συνοχή και σύμπνοια της ομάδας. Σε περιπτώσεις όπου η συνοχή και η σύμπνοια απειλούνται κατ’ εξακολούθηση και η οργανωτική πειθαρχία διαβρώνεται, ο ηγέτης οφείλει να λάβει τη βαρύτατη απόφαση – ακόμα και της απομάκρυνσης μέλους της ομάδας. Η απόφαση αυτή δεν εδράζεται σε προσωπικά κριτήρια, αλλά σε μια υψηλότερη ηθική ευθύνη: τη διαφύλαξη του συλλογικού συμφέροντος και της λειτουργικής ακεραιότητας της ομάδας.
Η απομάκρυνση προϋποθέτει ότι έχουν προηγηθεί προειδοποιήσεις, τεκμηριωμένη αποτύπωση της απόκλισης και επαρκής ευκαιρία διόρθωσης, ώστε να διασφαλίζεται το δίκαιο της τελικής απόφασης.
Ο ηγέτης στον καθημερινό επιχειρηματικό στίβο δεν είναι εξουσιαστής, και η ηγεσία δεν είναι απλώς η άσκηση εξουσίας. Είναι βαριά ευθύνη που υπηρετεί το ομαδικό πνεύμα με συνέπεια. Είναι η υποχρέωση του ηγέτη να ανοίγει, να δείχνει και να φωτίζει διαρκώς το δρόμο – τόσο σε συνθήκες επιχειρηματικής νηνεμίας όσο και σε συνθήκες αβεβαιότητας.
Η ηγεσία δεν είναι τίτλος. Είναι φωτεινό μονοπάτι, που χτίζεται με κάθε απόφαση, κάθε αξία, κάθε άνθρωπο που εμπνέεις να προχωρήσει μαζί σου.-
