Σε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής, της Σχολής Οικονομικών Επιστημών, του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, αναγορεύτηκε την Κυριακή ο Συντονιστής του Σχεδίου Δίκαιης Μετάβασης Κωστής Μουσουρούλης. Η τελετή πραγματοποιήθηκε στο Αμφιθέατρο “Σπύρος Αρσένης”, στην Πανεπιστημιούπολη, παρουσία του Περιφερειάρχη Γιώργου Κασαπίδη, του Δημάρχου Κοζάνης Λάζαρου Μαλούτα, εκπροσώπων φορέων και μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Τα κυριότερα σημεία της ομιλίας Μουσουρούλη
Ο κ. Μουσουρούλης στην ομιλία του αναφέρθηκε στην «μετάβαση ως πολιτική επιλογή» σημειώνοντας πως «εκτός από χαρά και συγκίνηση, σήμερα νοιώθω ηθική ικανοποίηση. Γιατί η τιμή αυτή δεν αφορά μόνον στον αποδέκτη της, αλλά και σε ένα σπουδαίο έργο. Το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης. Και αποδίδεται σε εμένα από ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα που εξελίσσεται ταχύτατα σε ένα πολύτιμο κεφάλαιο για τη Δυτική Μακεδονία και την Ελλάδα. Ως πηγή επιστημονικής γνώσης και εστία έρευνας. Ως αρμός σύνδεσης της γνώσης με την οικονομική και κοινωνική ζωή. Ως φορέας προώθησης νέων μορφών επιχειρηματικότητας. Ως μήτρα που γεννά πολύτιμο ανθρώπινο κεφάλαιο για την Περιφέρεια και την πατρίδα».
Τα τρία κοινά χαρακτηρηστικά των μεταβάσεων
Ο κ. Μουσουρούλης επεσήμανε πως «υπάρχουν πολλά παραδείγματα χωρών που, αν και γνώρισαν σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις, σε σχετικά σύντομο διάστημα κατόρθωσαν να αναγεννηθούν. Η συνταγή της μετάβασής τους αυτής, από τη μια κατάσταση στην άλλη, είναι κατά τη γνώμη μου απλή και έχει τρία κοινά χαρακτηριστικά. Πρώτο: την αποτελεσματική αντιμετώπιση των εσωτερικών αδυναμιών, με την κατάλληλη οργάνωση της κοινωνίας και της οικονομίας. Δεύτερο: τη σύνθεση μιας νέας αναπτυξιακής ταυτότητας -ενός rebranding- ως ένα ενιαίο πολιτικό πλαίσιο για την πρόοδο και την ευημερία τους. Τρίτο: τη συναρμογή της ταυτότητας αυτής με ένα φιλο-αναπτυξιακό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα δεκτικό σε νέες, καινοτόμους ιδέες και σε διεθνείς συνεργασίες, κυρίως στους τομείς των επενδύσεων και της τεχνολογικής ανάπτυξης».
Η αναφορά στο λαϊκισμό
Ο κ. Μουσουρούλης έκανε ειδική αναφορά στο λαικισμό, που όπως είπε αντιδρά με αρνητικά αντανακλαστικά απέναντι σε κάθε αλλαγή.
«Στο στόχαστρο των λαϊκιστών μπαίνουν εκείνοι που θίγονται περισσότερο και έχουν μεγαλύτερες ανάγκες. Εκείνοι που νοιώθουν ανασφάλεια και έχουν μεγαλύτερες αγωνίες. Αναγνωρίζω ότι τα επιχειρήματα δεν ικανοποιούν τις ανάγκες και δεν αρκούν για να απαντήσουν στις αγωνίες των ανθρώπων. Έτσι, οι λαϊκιστές, καταχρώμενοι λέξεις-σύμβολα, όπως «ανθρωπιά», «αξιοπρέπεια» ή «αλληλεγγύη», ερεθίζουν το συναίσθημα και υποτιμούν τη λογική, και αξιοποιώντας τη δυνατότητα παραπληροφόρησης που παρέχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κατορθώνουν να τους φανατίζουν με συνομωσιολογικές πομφόλυγες και να τους «αποκοιμίζουν» με ιδεολογικά φληναφήματα. Έχουμε όλοι ευθύνες για αυτό. Και ιδίως όσοι από εμάς «αφήσαν το αγριόχορτο να πνίξει το στάρι», όπως θα έλεγαν και οι παλαιότεροι. Όσοι μπορούσαν να υψώσουν το ανάστημά τους και δεν το έκαναν. Για διάφορους λόγους, όχι μόνον από φόβο».
Ο Συντονιστής του ΣΔΑΜ τόνισε πως η Ελλάδα είναι το πρώτο κράτος-μέλος δικαιούχος του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης με μεγάλη διαφορά ως προς την κατά κεφαλήν ενίσχυση ανά κάτοικο εξορυκτικής περιφέρειας. Να τονίσω επίσης ότι η Ελλάδα είναι το πρώτο κράτος-μέλος το οποίο διαθέτει ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο, το γνωστό πλέον ΣΔΑΜ, στο οποίο εντάσσεται το Ταμείο. Προσοχή: το Ταμείο εντάσσεται στον εθνικό σχεδιασμό, όχι ο εθνικός σχεδιασμός στο Ταμείο.
«Έχω ακούσει πολλές σοφιστείες τόσο για το ΣΔΑΜ. Δεν σας κρύβω ότι νοιώθω συμπάθεια για όσους πασχίζουν να εντοπίσουν τρωτά σημεία, τυχόν κανονιστικές ασυμβατότητες, ή οποιαδήποτε άλλη μεθοδολογική, στατιστική, επιστημονική ή τεχνολογική στρεψοδικία. Τους το επιβεβαιώνω. Ασφαλώς και υπάρχουν. Τους καλώ όμως ταυτόχρονα, να σηκώσουν το βλέμμα από το δέντρο και να κοιτάξουν το δάσος. Η θέα είναι πολύ καλύτερη».
Η μετάβαση είναι μεν πολιτική επιλογή, αλλά η αλλαγή του ενεργειακού μίγματος που την προκάλεσε δεν έγινε με κριτήρια πολιτικά
«Η δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση είναι μια πολιτική επιλογή με δυο αλληλένδετες διαστάσεις: την «αναπτυξιακή» και τη «δίκαιη». Θα σταθώ στην αφετηρία της ίδιας της μετάβασης που δεν είναι άλλη από την αλλαγή του ενεργειακού μίγματος της χώρας μας εις βάρος του λιγνίτη. Μια αλλαγή που συντελείται εδώ και είκοσι χρόνια και εντείνεται τα τελευταία δέκα. Μια αλλαγή που βύθισε σε κρίση τις οικονομικά εξαρτημένες από τον λιγνίτη περιοχές της χώρας μας, όπως η Δυτική Μακεδονία. Χρειαζόταν λοιπόν μια πολιτική επιλογή για το μέλλον του καυσίμου και της περιοχής.
Στο σημείο αυτό θα αναφέρω ένα παράδοξο. Η μετάβαση είναι μεν πολιτική επιλογή, αλλά η αλλαγή του ενεργειακού μίγματος που την προκάλεσε δεν έγινε με κριτήρια πολιτικά. Όπως προανέφερα, η αλλαγή αυτή γίνεται με κριτήρια συστημικά, πέραν βεβαίως των οικονομικών, όπως το αυξημένο κόστος παραγωγής που συνεπάγεται η χαμηλή θερμογόνος δύναμη του ελληνικού λιγνίτη. Του Ελληνικού, όχι του Γερμανικού. Που καίγεται σε Ελληνικές μονάδες, όχι σε Γερμανικές. Γιατί γίνονται και τέτοιες αναφορές και συγκρίσεις, όσον αφορά στο χρονοδιάγραμμα της απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων. Όπως αναφορές γίνονται και στις όμορες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων που εξακολουθούν την καύση λιγνίτη για ηλεκτροπαραγωγή. Και σε αυτήν την περίπτωση η σύγκριση είναι λανθασμένη. Οι χώρες αυτές δεν ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και δεν ακολουθούν τους κανόνες περιορισμού των εκπομπών ρύπων, όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Γι’ αυτό και η Ελλάδα υποστηρίζει σθεναρά την ευρωπαϊκή τους προοπτική ώστε να εφαρμόζουν τους ίδιους κανόνες».
Η πλήρης απασχόληση που επί δεκαετίες προσέφερε ο λιγνίτης, απέστρεψε το βλέμμα του κράτους από τους λοιπούς κλάδους, ενώ το υψηλό εισόδημα που δημιουργούσε, κρατούσε τα αναπτυξιακά κίνητρα χαμηλά
«Έρχομαι τώρα στην καρδιά του προβλήματος της μετάβασης. Όπως γνωρίζετε, ένας κλάδος δεν μπορεί να δημιουργήσει απασχόληση και εισόδημα, εάν στερείται προϋποθέσεων, κυρίως υποδομών και κινήτρων.
Αυτό ακριβώς συνέβη στην Κοζάνη και στη Φλώρινα. Η πλήρης απασχόληση που επί δεκαετίες προσέφερε ο λιγνίτης, απέστρεψε το βλέμμα του κράτους από τους λοιπούς κλάδους, ενώ το υψηλό εισόδημα που δημιουργούσε, κρατούσε τα αναπτυξιακά κίνητρα χαμηλά. Έτσι, όταν άρχισε να δύει ο ήλιος του λιγνίτη, κανένας άλλος κλάδος δεν ήταν σε θέση να δημιουργήσει απασχόληση ικανή να απορροφήσει και την ανερχόμενη ανεργία, αλλά και να αντικαταστήσει το συγκεκριμένο εισόδημα. Δε μου αρέσουν οι υποθέσεις, αλλά να είστε σίγουροι ότι, εάν η Δυτική Μακεδονία διέθετε ήδη από τότε την «οικοσκευή» ή έστω ένα μέρος της «οικοσκευής» μετάβασης που δημιουργήσαμε με το ΣΔΑΜ, η εικόνα θα ήταν σήμερα εντελώς διαφορετική. Η πολιτική επιλογή της μετάβασης δεν ήταν όμως ποτέ σε καμιά ατζέντα, κανενός κόμματος. Ούτε ψηλά, αλλά ούτε χαμηλά. Πουθενά!
Το ΣΔΑΜ και οι επιστημονικές μελέτες και αναλύσεις στις οποίες βασίστηκε βοήθησαν να συνειδητοποιήσουμε τι κακό έγινε, τι καλό θα μπορούσε να είχε γίνει και δεν έγινε, αλλά και τι έγινε χωρίς να έπρεπε. Το θέμα προσφέρεται για αυτοκριτική».
Αυτό που πραγματικά με αιφνιδίασε ήταν η αδράνεια τόσων πολλών ετών
«Στο σημείο αυτό θα σας εξομολογηθώ τι ήταν αυτό που πραγματικά με αιφνιδίασε, όταν ξεκινήσαμε να καταγράφουμε τα δεδομένα, να συγκεντρώνουμε την επιστημονική γνώση και τη διεθνή εμπειρία και να τα αναλύουμε. Ήταν η αδράνεια τόσων πολλών ετών. Ή δεν είχε συνειδητοποιήσει κανείς το τέλος του λιγνίτη ή απλά παρατηρούσε τη διόγκωση της κρίσης άπραγος και με βλέμμα θολερό. Και στις δυο περιπτώσεις, χρεώνεται την δικαιολογημένη αγωνία των ανενημέρωτων και απροετοίμαστων πολιτών. Παρατηρώ όμως ότι σήμερα, οι ίδιοι, με το ίδιο θολερό βλέμμα, βάλλουν εναντίον του σχεδίου αντιπροτείνοντας μάλιστα αυτά ακριβώς που έχουν ήδη δρομολογηθεί σε εφαρμογή του σχεδίου. Δεν ξέρω πόσο ηθικό είναι αυτό. Επαναλαμβάνω λοιπόν ότι εκτός από την κριτική, υπάρχει και η αυτοκριτική. Η αυτοκριτική θέλει όμως και τον ανάλογο χαρακτήρα αλλά και το βλέμμα καθαρό».
Οι δύο προτεραιότητες
«Υπό την σκέπη της πολιτικής της μετάβασης εντάχθηκαν δυο κύριες προτεραιότητες: η «αντιστάθμιση» των συνεπειών και η «αναγέννηση» των περιοχών.Για την πρώτη προτεραιότητα σχεδιάσαμε σε χρόνο-ρεκόρ και ήδη υλοποιούμε ένα βραχυπρόθεσμο Πρόγραμμα, μέσω του οποίου δημοπρατήθηκαν, ανατέθηκαν ή κατασκευάζονται βιώσιμες υποδομές θέρμανσης και τηλεθέρμανσης, οδικών και ενεργειακών διασυνδέσεων, καθώς και έργα και μελέτες κυκλικής και ψηφιακής οικονομίας. Παράλληλα, «τρέχει» το πρώτο πρόγραμμα ενίσχυσης των επιχειρήσεων που επηρεάστηκαν από τη μείωση της λιγνιτικής παραγωγής, καθώς και ένα σημαντικό «κοινωνικό πακέτο» προγραμμάτων τόνωσης της απασχόλησης. Στο ίδιο πλαίσιο, εντάχθηκε η δημιουργία της Ζώνης Καινοτομίας και η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων του Πανεπιστημίου.
Για τη δεύτερη προτεραιότητα καταρτίστηκε το ΣΔΑΜ ως ένα πολύ-τομεακό στρατηγικό σχέδιο για την διαφοροποίηση του υφιστάμενου θνησιγενούς παραγωγικού προτύπου. Η αντικατάσταση και ο μετασχηματισμός του θα πραγματοποιηθούν με επενδύσεις σε βιώσιμους τομείς που ταιριάζουν και αξιοποιούν τα χαρακτηριστικά της Περιφέρειας.
Η μείζων αυτή αλλαγή, η οποία οργανώθηκε μέσα στο ευρύχωρο πλαίσιο του ευρωπαϊκού στρατηγικού και επενδυτικού σχεδιασμού, έχει ήδη λειτουργήσει ως μαγνήτης για την εξασφάλιση ισχυρών κεφαλαίων και επενδυτικών κινήτρων, αλλά και ως καταλύτης για την προώθηση των αναγκαίων θεσμικών και επιχειρησιακών προϋποθέσεων για την εφαρμογή της».
Η Δυτική Μακεδονία δε χρειάζεται οποιαδήποτε επιχειρηματικότητα
«Όμως η Δυτική Μακεδονία δε χρειάζεται οποιαδήποτε επιχειρηματικότητα. Χρειάζεται επιχειρηματικότητα υψηλής ανάπτυξης, επειδή αυτή δημιουργεί έτοιμες θέσεις εργασίας συγκρίσιμες σε ποσότητα και απολαβές με τις θέσεις εργασίας που χάθηκαν τα προηγούμενα χρόνια. Γι’ αυτό και το ΣΔΑΜ σχεδιάστηκε ως προσκλητήριο προς τις βιομηχανίες της καθαρής ενέργειας, της βιοτεχνολογίας, της νανοτεχνολογίας, της ρομποτικής, των προηγμένων κατασκευών που θα παράγουν και θα εξάγουν προϊόντα, ας μου επιτραπεί η υπέρβαση, made in Western Macedonia.
Αυτή η επιχειρηματικότητα βασίζεται στην τεχνολογία. Και όπως πολύ καλά γνωρίζετε, σήμερα, η τεχνολογία καθοδηγεί την παγκόσμια οικονομία. Μόνο που η τεχνολογία αλλάζει διαρκώς και με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Γι’ αυτό και η εκπαίδευση δεν είναι πλέον αρκετή για τους εργαζομένους, οι οποίοι θα πρέπει να έχουν ευκαιρίες να συνεχίσουν να μαθαίνουν και να αναπτύσσουν δια βίου τις δεξιότητές τους στις νέες αυτές συνθήκες.
Να υπογραμμίσω εδώ ότι παραγωγικό ανθρώπινο δυναμικό δεν νοείται χωρίς τη διαρκή προσαρμογή των γνώσεων και των δεξιοτήτων στις εξελίξεις της τεχνολογίας. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η μελέτη της φύσης δείχνει ότι κλειδί για την επιβίωση είναι η προσαρμογή. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η διά βίου μάθηση ευδοκιμεί σε χώρες με υψηλό επίπεδο ανάπτυξης και χαμηλούς δείκτες ανεργίας. Γι’ αυτό και το ΣΔΑΜ σχεδιάστηκε ως προσκλητήριο αναβάθμισης των δεξιοτήτων των ανθρώπων.
Υπό το πρίσμα αυτό, σε συνεργασία με τον Αντιπρύτανη Οικονομικών, Προγραμματισμού και Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου κ. Ιορδανίδη επεξεργαζόμαστε ένα τολμηρό και καινοτόμο εργαλείο που θα μπορεί να παρέχει στους εργαζόμενους πραγματικές ευκαιρίες ανάπτυξης των δεξιοτήτων τους. Το εργαλείο αυτό θα δίνει έμφαση στις ανάγκες του καταρτιζόμενου και του επιχειρηματία που θα τον προσλάβει ή που τον έχει προσλάβει, και όχι του εκπαιδευτή ή του παρόχου υπηρεσιών κατάρτισης.
Έτοιμες θέσεις εργασίας για ανθρώπους έτοιμους να τις καταλάβουν σε μια Περιφέρεια που θα λειτουργεί ως μια μεγάλη start up. Αυτός είναι ο διπλός στόχος του ΣΔΑΜ. Είναι όμως και στόχος κάθε σύγχρονου πανεπιστημίου. Άλλωστε και εδώ πρόκειται για μετάβαση. Από το εργαστήριο στο εργοστάσιο και από το αμφιθέατρο στην αγορά. Αυτή είναι και η φιλοδοξία του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Να λειτουργήσει ως καταλύτης της δίκαιης μετάβασης, στηρίζοντας ουσιαστικά την επιχειρηματικότητα υψηλής ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό άλλωστε, το Πανεπιστήμιο αποτέλεσε στρατηγικό μας εταίρο και στα θέματα αυτά».
Η απόσταση δεν είναι πάντα κακή
«Ορισμένοι κατέκριναν το σύστημα αυτό ως συγκεντρωτικό. Νομίζω ότι αυτό απαντήθηκε με το παράδειγμα που μόλις ανέφερα. Άλλοι το κατέκριναν ως Αθηνοκεντρικό, ως προς το αντικείμενο της διαχείρισης. Θα ήθελα να τους πω ότι η απόσταση δεν είναι πάντα κακή. Τόσο η χιλιομετρική, όσο και η συναισθηματική. Η ψύχραιμη ανάλυση, όπως και η ορθολογική και ακηδεμόνευτη λήψη αποφάσεων είναι πολύ δύσκολη, εάν κάποιος είναι πολύ κοντά σε μια περιοχή όπου εκτυλίσσονται γεγονότα ή πολύ άμεσα εμπλεκόμενος σε αυτά».
Το μήνυμα για τους νέους ανθρώπους
«Και εδώ έχω ένα μήνυμα και μια υπόσχεση για τους νέους ανθρώπους. Κανείς από εμάς δεν πρέπει να συμβιβάζεται με τη σκέψη για ένα παρελθόν καλύτερο από το μέλλον. Όποιος το κάνει βάζει φραγμούς στα όνειρά σας για ένα μέλλον καλύτερο από το παρελθόν. Και αν το κάνει δε θα πρέπει να σας προκαλεί απογοήτευση. Αυτό θα ήταν λάθος. Γιατί έχει να κάνει με το δικό μας παρελθόν. Γι’ αυτό σας καλώ να είστε πολιτικά ενεργοί και να διεκδικείτε ρόλους στις δημόσιες υποθέσεις. Επικαλούμαι τον λόγο του Πλάτωνα: «Η ποινή που πληρώνουν οι καλοί άνθρωποι επειδή δεν εμπλέκονται στην πολιτική, είναι να κυβερνώνται από ανθρώπους χειρότερους από τους ίδιους».
Εκτός από τα δικά σας όνειρα και ιδανικά, τα δικά σας προσόντα και στόχους, η μετάβαση θα δημιουργήσει πολλές και ποικίλες ευκαιρίες για μια καλύτερη ζωή εδώ στον τόπο σας. Μια ζωή με νόημα και με προοπτική. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο με θλίβει να βλέπω νέους να αναζητούν νόημα και προοπτική στα σόου μαγειρικής, στο survivor, στη φάρμα και δεν ξέρω τι άλλο ακόμα θα μας ξημερώσει στις τηλεοράσεις.
Εσείς οι σημερινοί νέοι, αλλά και εκείνοι που έρχονται, θα ζήσετε σε μια καλύτερη -βιώσιμη, κοινωνική και ενωμένη- Δυτική Μακεδονία. Αυτό ακριβώς το όραμα μοιραστήκαμε με τον Πρύτανη και τον Περιφερειάρχη διαμορφώνοντας τις ίδιες αντιλήψεις για τις μεγάλες και πολυδιάστατες προκλήσεις της μετάβασης. Και εργαστήκαμε μαζί, ξεπεράσαμε διαφωνίες, εντοπίσαμε συγκλίσεις, συναρμόσαμε τα γρανάζια και τις δυνάμεις των φορέων μας. Τους ευχαριστώ γι’ αυτό και για την αληθινή φιλία με την οποία με τιμούν».
