«Η βία απέναντι στα ζώα από παιδιά δεν είναι ένα σπάνιο φαινόμενο» – Η ψυχολόγος Ειρήνη Κρυστάλλιδου στον απόχο της κακοποίησης μιας τυφλής γάτας από παιδιά δημοτικού

Η ψυχολόγος και Διευθύντρια του ΚΔΑΠ – ΜΕΑ Πρότυπο, Ειρήνη Κρυσταλλίδου, με αφορμή το πρόσφατο περιστατικό, άγριας κακοποίησης τυφλής γάτας από παιδιά δημοτικού, το οποίο συγκλόνισε το Πανελλήνιο μας μιλάει για τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να εξαλειφθεί η βία ενάντια στα ζώα , αλλά και για τα λανθασμένα ερεθίσματα που λαμβάνει ένα παιδί με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε μια τέτοια ενέργεια.
Κυρία Κρυσταλλίδου, πρόσφατα το Πανελλήνιο «συγκλονίστηκε» από μια πρωτόγνωρη ενέργεια παιδιών δημοτικού, εναντίον ενός ζώου, συγκεκριμένα μιας γάτας την οποία χτύπησαν σχεδόν μέχρι «θανάτου» πράγμα που απετράπη χάρις στην άμεση παρέμβασης μια γυναίκας, η οποία αντιλήφθηκε λίγο αργότερα τι είχε ακριβώς συμβεί. Πως ένα παιδί γίνεται να βγάζει τόση βία σε ένα ανήμπορο και αθώο πλάσμα;
Η αλήθεια είναι ότι τα περιστατικά βίας ή σκληρής συμπεριφοράς απέναντι σε ζώα από παιδιά δεν είναι ένα σπάνιο φαινόμενο. Η επιστημονική κοινότητα εδώ και πολλά χρόνια προσπαθεί να διερευνήσει γιατί ένα παιδί θα μπορούσε να κακομεταχειριστεί ένα ζώο. Πότε πρέπει να ανησυχούμε; Πού βρίσκεται η γραμμή ανάμεσα σε έναν εκκολαπτόμενο αποκλίνον άτομο και στην περιέργεια και τον πειραματισμό που χαρακτηρίζουν την πρώτη παιδική ηλικία; Σημαντικό στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η ηλικία του παιδιού. Πιο αναλυτικά, η κακοποίηση ζώων από παιδιά ηλικίας μικρότερα των 6 ετών συνιστά κυρίως συμπεριφορά περιέργειας, με στόχο τη διερεύνηση. Πρόκειται δηλαδή για κακοποίηση χωρίς σκοπιμότητα, αλλά από περιέργεια, ενώ στις συγκεκριμένες ηλικίες τα παιδιά δεν έχουν αποκτήσει ακόμη τις βασικές γνώσεις σχετικά με την κατάλληλη φροντίδα των ζώων. Αντίθετα, η κακοποίηση ζώων από ανηλίκους ηλικίας μεγαλύτερης των 6 ετών (παιδιά σχολικής ηλικίας και εφήβους) χαρακτηρίζεται από σκοπιμότητα, πρόκειται δηλαδή για ενεργητική κακοποίηση. Όσον αφορά στα κίνητρα, τα παιδιά δηλώνουν ότι προχωρούν σε τέτοιου είδους πράξεις κυρίως επειδή αντλούν ευχαρίστηση. Εκτός αυτού, η μίμηση άλλου ισχυρότερου μέλους της οικογένειας ή του κοινωνικού περίγυρου έχει συσχετιστεί με κατ’ εξακολούθηση πράξεις κακοποίησης ζώων από παιδιά. Από την άλλη, τα προεφηβικής ηλικίας παιδιά και οι έφηβοι προβάλλουν ως κίνητρο την επιθυμία να αποκομίσουν κοινωνικά οφέλη από αυτή τη συμπεριφορά, όπως η δημοτικότητα στην παρέα.
Πως θα μπορούσε να εξαλειφθεί το φαινόμενο της βίας απέναντι στα ζώα από τα παιδιά;
Πως θα αντιμετωπίσουμε τέτοια περιστατικά στο μέλλον; Φυσικά μέσα από την πρώιμη παρέμβαση, εξαλείφοντας τους παράγοντες που ενισχύουν οποιαδήποτε συμπεριφορά σκληρότητας απέναντι στα ζώα.
Οι ανθρωπιστικές παρεμβάσεις εκπαίδευσης (η διδασκαλία των παιδιών να είναι ευγενικοί, να φροντίζουν τα ζώα) από τους γονείς, τους υπεύθυνους παιδικής μέριμνας και τους δασκάλους είναι πιθανόν να επαρκούν για να ενθαρρύνουν τα παιδιά να αναπτύξουν την δεξιότητα της ενσυναίσθησης, της δεξιότητας να μπαίνουν στη θέση του άλλου και να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα του, στην προκειμένη περίπτωση των ζώων, ώστε να αποφεύγετε η κακομεταχείριση τους.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, καθώς η συμπεριφορά κακοποίησης απέναντι στα ζώα από παιδιά συνδέεται με δική τους κακοποίηση, η παρέμβαση θα πρέπει να στοχεύει στην προστασία αυτών των παιδιών , στην απομάκρυνση τους από επιβαρυντικά πλαίσια και σωστή καθοδήγηση και επιτήρηση τους.
Πράγματι, τα περισσότερα παιδιά που εκδηλώνουν σκληρότητα απέναντι στα ζώα είτε έχουν δει είτε έχουν βιώσει και τα ίδια την κακοποίηση. Για παράδειγμα, οι στατιστικές δείχνουν ότι το 30% των παιδιών που έχουν εκτεθεί σε ενδοοικογενειακή βία εκδηλώνουν παρόμοιο είδος βίας με τα κατοικίδια ζώα τους. Στην πραγματικότητα, η σχέση μεταξύ της κακοποίησης των ζώων και της διαπροσωπικής βίας είναι τόσο γνωστή ώστε πολλές κοινότητες των ΗΠΑ διασταυρώνουν σήμερα τις υπηρεσίες και ελέγχου των ζώων σχετικά με τον τρόπο αναγνώρισης των σημείων κακοποίησης των ζώων ως πιθανών δεικτών άλλων καταχρηστικών συμπεριφορών.
Πως κρίνετε εσείς σαν άτομο, σαν ψυχολόγος και σαν ενεργά φιλόζωη αυτή τη πράξη;
Πριν αξιολογήσουμε οποιοδήποτε περιστατικό κακοποίησης ζώου, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη όλο το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκδηλώνεται η συμπεριφορά. Και δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι μία πράξη θεωρείται κακοποιητική όταν παραβιάζει κοινωνικά και πολιτισμικά πρότυπα και όταν υπάρχει επαρκής γνωστική ωριμότητα από την μεριά των νέων που διέπραξαν πράξεις κακοποίησης ζώων.
Ο πατέρας του ενός παιδιού, όταν ενημερώθηκε για το συμβάν απάντησε το εξής «Εντάξει, παιδιά είναι» τι σημαίνει για εσάς αυτή η απάντηση;
Στη προκειμένη περίπτωση, η χαρακτηριστική φράση του πατέρα του παιδιού «εντάξει, παιδιά είναι», ουσιαστικά δημιουργεί μια αίσθηση ανοχής και αποδοχής της συγκεκριμένης συμπεριφοράς, δημιουργεί ένα κοινωνικά αποδεκτό πρότυπο συμπεριφοράς, κακοποιητικής μάλιστα. Η ευθύνη λοιπόν θα πρέπει να αναζητηθεί προς την κατεύθυνση της ανοχής και αποδοχής της βίαιης συμπεριφοράς απέναντι στα ζώα ως «φυσιολογική».
Γιώργος Τριανταφύλλου