Όταν προτείνουμε στο παιδί μας μια επίσκεψη σε μουσείο, το πιθανότερο είναι να μην ενθουσιαστεί, σκεπτόμενο πιθανόν πως θα προτιμούσε κάποια άλλη, πιο «διασκεδαστική» δραστηριότητα. Αν, λοιπόν, μας ρωτήσει «Και γιατί να πάω στο μουσείο;», η απάντηση μπορεί να μας φανεί δύσκολη, γιατί, ενώ όλοι γνωρίζουμε πως η επίσκεψη στο μουσείο κρύβει πολλά οφέλη, δυσκολευόμαστε να τα εξηγήσουμε στο παιδί μας.
Τα μουσεία, εκτός από χώρους προστασίας και παρουσίασης των αρχαιολογικών ευρημάτων, αποτελούν και χώρους ψυχαγωγίας και εκπαίδευσης, ζωντανούς οργανισμούς, οι οποίοι αλληλεπιδρούν με τον επισκέπτη τους. Μέσα από την επίσκεψη στο μουσείο:
- το παιδί μπορεί να αντλήσει πλήθος ιστορικών πληροφοριών, να γνωρίσει τα αντικείμενα της έκθεσης, να ανακαλύψει την ιστορία που κρύβεται πίσω από το καθένα από αυτά, να μάθει τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητές τους, να αναγνωρίσει το σχήμα και το υλικό κατασκευής τους και να τα συνδέσει με αντικείμενα που χρησιμοποιούμε σήμερα. Παράλληλα, η άμεση επαφή με τα εκθέματα μεταφέρει νοητά το παιδί στις συνθήκες ζωής της εκάστοτε εποχής και περιοχής, το βοηθά να κατανοήσει καλύτερα τον σύγχρονο κόσμο μέσα από τη σύγκριση με τον αρχαίο και, κατ’ επέκταση, να αποδεχτεί τη διαφορετικότητα των σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών.
- το παιδί μπορεί να κατανοήσει βιωματικά αυτά που έχει διδαχθεί από τα σχολικά εγχειρίδια. Η άμεση επαφή με τα εκθέματα το βοηθά να κατανοήσει το παρελθόν, όπως αυτό του έχει παρουσιαστεί στα σχολικά εγχειρίδια και κατά κύριο λόγο στο μάθημα της ιστορίας, αφού βλέποντας τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα, συνειδητοποιεί ότι πρόκειται για έναν κόσμο πραγματικό, ο οποίος εξελίσσεται μέσα στο χρόνο.
- διεγείρεται και καλλιεργείται η παρατηρητικότητα του παιδιού, η φαντασία και η περιέργειά του. Συναντά αντικείμενα που δεν του είναι γνωστά και οικεία, τα οποία το εντυπωσιάζουν και του δημιουργούν νέα ερεθίσματα∙ η φαντασία του ζωντανεύει και δημιουργεί τον δικό του κόσμο με αντικείμενα του παρελθόντος συνδυασμένα με τον κόσμο του σήμερα. Επιπλέον, μέσα από την παρατήρηση και τη σύγκριση των αντικειμένων της έκθεσης καλλιεργείται η κριτική του σκέψη και ενισχύεται η σωστή διαχείριση των πληροφοριών που δέχεται.
- το παιδί εξοικειώνεται με τον χώρο του μουσείου και την πολιτιστική κληρονομιά, με αποτέλεσμα να ευαισθητοποιείται σε θέματα που αφορούν στην προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος.
- το παιδί, ερχόμενο σε επαφή με την τέχνη, ανανεώνεται ψυχικά και πνευματικά και αναπτύσσει το καλλιτεχνικό του αισθητήριο, αφού, εκτός από τα παραπάνω, τα εκθέματα δεν παύουν να προσφέρουν και αισθητική απόλαυση.
Αβίαστα, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα πως η επίσκεψη στο μουσείο αποτελεί μια εκπαιδευτική και ταυτόχρονα αισθητική εμπειρία, αφού προσφέρει γνωστική ανάπτυξη, γνωριμία με πολιτισμούς, αλλά και καλλιτεχνική και αισθητική απόλαυση. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη πως οι στάσεις και οι αντιλήψεις που φέρουν οι ενήλικες σχετικά με το παρελθόν δομούνται ως ένα βαθμό στην παιδική και εφηβική ηλικία, αντιλαμβανόμαστε πως η βιωματική σχέση και η επαφή των παιδιών με τον υλικό πολιτισμό είναι απαραίτητη στη διαμόρφωση ευσυνείδητων αυριανών πολιτών, οι οποίοι θα χαίρονται την παρουσία των μνημείων στο περιβάλλον, θα την επιζητούν, αντί να την αποφεύγουν, και θα μπορούν να συνεργαστούν με τους υπεύθυνους φορείς για την προστασία τους.
Βέβαια, δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο ρόλος της οικογένειας στην ανάπτυξη της σχέσης του παιδιού με το μουσείο είναι ουσιώδης: είναι αυτή που, μαζί με το σχολείο, θα μπορέσει να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στο παρόν του παιδιού και στο παρελθόν, επιδιώκοντας την επαφή του με τον πολιτισμό και την τέχνη και την ευαισθητοποίησή του σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς∙ είναι αυτή που θα παροτρύνει το παιδί, γνωρίζοντας τα θέλω του και τα ενδιαφέροντά του, στη μαθησιακή εμπειρία στο μουσείο, παρέχοντας και τις αναγκαίες διευκρινήσεις∙ είναι αυτή που θα το ωθήσει σε νέες έρευνες και ανακαλύψεις και θα μετατρέψει την επίσκεψη στο μουσείο σε μια ευχάριστη εμπειρία.
Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι τα παιδιά να επιλέγουν συνειδητά να επισκέπτονται τα μουσεία στον ελεύθερο χρόνο τους ως αυριανοί πολίτες. Αυτό φυσικά δεν επιτυγχάνεται με μία και μόνο επίσκεψη, αλλά προϋποθέτει μια συνεχή αλληλεπίδραση παιδιού και μουσείου. Επιπλέον, δε θα πρέπει να θεωρούμε πως ένα παιδί προσχολικής ηλικίας δε θα μπορούσε να αντεπεξέλθει ή να περάσει ευχάριστα σε μία επίσκεψη στο μουσείο∙ αντιθέτως, βρίσκεται στην κατάλληλη ηλικία ώστε να αναπτύξει και να σταθεροποιήσει τη σχέση του με αυτό. Αρκεί να σκεφτούμε πως ένα μικρό παιδί μπορεί να μη θυμάται στο μέλλον μια αγκαλιά που το έχουμε πάρει, αλλά θα θυμάται την αίσθηση που αυτή του έχει αφήσει. Το ίδιο συμβαίνει και με την επίσκεψη του στο μουσείο: μπορεί να μη θυμάται όλες τις πληροφορίες και τις εικόνες, αλλά θα του αποτυπωθούν τα συναισθήματα που αυτές προκάλεσαν στην ψυχή και στο μυαλό του. Και αυτό αρκεί. Ας βρούμε λοιπόν λίγο χρόνο να επισκεφτούμε τα μουσεία μας και να περάσουμε, μαζί με τα παιδιά μας, εποικοδομητικό, δημιουργικό και ευχάριστο χρόνο.
Και όταν το παιδί μάς ρωτήσει «Και γιατί να πάω στο μουσείο;», ας απαντήσουμε με ενθουσιασμό: «Γιατί όχι;»!
Μουσεία που μπορούμε να επισκεφθούμε στην περιοχή μας:
Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής (08:30-15:30)
Αρχαιολογική Συλλογή Κοζάνης (08:30-15:30)
Ιστορικό-Λαογραφικό και Φυσικής Ιστορίας Μουσείο Κοζάνης (08:30-14.00)
Παλαιοντολογικό-Ιστορικό Μουσείο Πτολεμαΐδας (08:00-15:00 εκτός Σ/Κ)
Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς (08:30-17:00 εκτός Τρίτης)
Αρχαιολογικό Μουσείο Άργους Ορεστικού (08:30-15:30 εκτός Τρίτης)
Αρχαιολογικό Μουσείο Φλώρινας (08:00-15:00 εκτός Τρίτης)
Η Σάσα Ελευθεριάδου είναι αρχαιολόγος
Οι φωτογραφίες είναι από το διαδίκτυο
