Μια συνομιλία με τον συγγραφέα, με αφορμή την πρώτη του συλλογή διηγημάτων
Πριν από λίγες ημέρες παρουσιάστηκε στην Κοζάνη το «Κακωσορίσατε», το πρώτο βιβλίο του Ιωάννη Μικρού – μια συλλογή δέκα αυτοτελών διηγημάτων που κινούνται ανάμεσα στο χιούμορ, τον τρόμο και τον σουρεαλισμό, χτίζοντας έναν ολόκληρο κόσμο με σκοτεινούς διαδρόμους, αλλόκοτα δωμάτια και χαρακτήρες που σε κοιτούν κατευθείαν μέσα από τις σκιές του μυαλού σου.
Η ιδέα για το βιβλίο δεν γεννήθηκε ξαφνικά. Όπως εξηγεί ο ίδιος, οι ιστορίες βρίσκονταν στο συρτάρι του για τουλάχιστον δεκαπέντε χρόνια. «Πριν από περίπου δύο χρόνια αποφάσισα να τις συμμαζέψω για να μην τις φάει η μαρμάγκα και να ψάξω μήπως εκδοθούν και δεν πάνε χαμένες», λέει ο ίδιος με το ιδιαίτερο χιούμορ που τον διακρίνει. Η πρόθεση δεν ήταν εξαρχής συγγραφική, ήταν περισσότερο μια ανάγκη να περισώσει κάτι που είχε ήδη γεννηθεί. Έτσι προέκυψε το «Κακωσορίσατε», μια ενιαία –έστω και ετεροχρονισμένη– σύνθεση από δέκα μικρούς εφιάλτες, δεμένους μεταξύ τους με χιούμορ, σουρεαλισμό και ειλικρίνεια.
Η θεματική του βιβλίου είναι κεντραρισμένη στο σπίτι – όχι ως καταφύγιο, αλλά ως πιθανή πηγή απειλής. «Το σπίτι σου είναι το κάστρο σου. Τι πιο όμορφη αντίθεση από το να νιώθεις ότι εκεί που αισθάνεσαι ασφαλής, κινδυνεύεις;» σημειώνει. Για τον ίδιο, ο εσωτερικός χώρος, ο τόσο οικείος, μπορεί να γίνει ένα τοπίο επικίνδυνο, όχι απαραίτητα μόνο από εξωτερικούς εχθρούς, αλλά και από τον ίδιο τον ένοικό του. «Μπορεί ο ίδιος σου ο εαυτός να είναι μια απειλή, εντός των τοιχών, την οποία μάλιστα δεν μπορείς τόσο εύκολα να αντιμετωπίσεις και να αποκρούσεις».
Το ύφος του βιβλίου ήταν πηγαίο. Δεν βασίστηκε σε κάποια στρατηγική συγγραφής, ούτε ακολούθησε κάποια φόρμα. «Υπάρχουν πολλά στοιχεία μέσα στις ιστορίες τα οποία είναι ακούσια βαλμένα και αβίαστα, χωρίς να το σκεφτώ, και έδεσαν καλά μεταξύ τους. Ήταν πράγματα που βγήκαν πηγαία και ειλικρινά από μέσα μου. Δεν μπήκα στη διαδικασία να τα τροποποιήσω, να τα μετριάσω, να τα αμβλύνω ή να υποκριθώ». Το μαύρο χιούμορ, ο σουρεαλισμός, η αποδόμηση της καθημερινότητας προκύπτουν αβίαστα, σαν κάτι που κουβαλά η προσωπικότητά του. «Το να συνδυάζω το χιούμορ με τον τρόμο μου είναι πολύ εύκολο. Είμαι ένας άνθρωπος που βλέπει το αρνητικό σε κάθε τι θετικό. Μου βγαίνει αυθόρμητα».
Η απόφαση να παραμείνει το βιβλίο στην αρχική του μορφή, χωρίς αλλαγές ή «διορθώσεις» για να γίνει πιο εύπεπτο, ήταν συνειδητή. Όταν του ζητήθηκε από εκδοτικούς οίκους να τροποποιήσει το περιεχόμενο, αρνήθηκε. Ήθελε το «Κακωσορίσατε» να μείνει όπως το έγραψε. «Γιατί το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε αναγνώστες που έχουν όρεξη για διάβασμα και διαθέσιμα εγκεφαλικά κύτταρα για κάψιμο», λέει χαμογελώντας.
Ιδιαίτερη σημασία δίνει στη σχέση με τον αναγνώστη. Όχι ως αναμενόμενο κοινό, αλλά ως ενεργό συνομιλητή. «Υπήρξαν άνθρωποι που διάβασαν την ίδια ιστορία και κατέληξαν σε τελείως διαφορετικά συμπεράσματα. Ο καθένας έχει διαφορετικές εμπειρίες, διαφορετική οπτική, διαφορετικό τρόπο σκέψης – και το σημαντικό είναι πως όλοι ήταν βέβαιοι για το δικό τους συμπέρασμα. Δεν υπήρχε σύγχυση. Η ιστορία τούς έδινε τη βεβαιότητα που χρειάζονταν». Αυτή η πολλαπλότητα στην ανάγνωση δεν τον ενοχλεί – την επιδιώκει. Δεν του αρκεί να αφηγηθεί αλλά θέλει να ενεργοποιήσει τον άλλο, να του δώσει ελευθερία ερμηνείας, έστω και σε ένα μονόδρομο κείμενο.
Οι πρωταγωνιστές του βιβλίου φέρουν όλοι κάποιο κομμάτι του ίδιου. Ωστόσο, ξεχωρίζει έναν. «Νιώθω πιο κοντά στον Γαβρίλη. Είναι πιο ελεύθερο και πιο ανήσυχο πνεύμα, παρότι δεν του φαίνεται. Δεν ταιριάζουμε σε όλα, αλλά τον νιώθω πιο οικείο». Το ίδιο και με το ύφος: ο ρεαλισμός δεν τον αφορά. Προτιμά τον συμβολισμό, την αλληγορία, την πολλαπλότητα. «Αποφεύγω τον ρεαλισμό και μεταφέρω τις κοινωνικές ή ψυχολογικές αλήθειες με συμβολικό τρόπο, συνειδητά. Θέλω να δώσω τροφή για σκέψη και να αφήσω τον αναγνώστη να βγάλει δικά του συμπεράσματα».
Ο τίτλος του βιβλίου φέρει εξίσου τη σφραγίδα του: «Το “Κακωσορίσατε” έχει μια όμορφη δόση μαύρου χιούμορ. Όταν κάποιος μπαίνει σε ένα σπίτι, το σύνηθες είναι να τον καλωσορίσεις – να του υποσχεθείς κάτι ευχάριστο. Εδώ όμως όχι. Το βιβλίο θα σου δημιουργήσει διάφορα συναισθήματα και για αυτό δίνω και το κομμάτι του χιούμορ, σαν ένα πολύ σημαντικό εφόδιο για να μπορέσει ο αναγνώστης να ξεπεράσει τις δυσκολίες που θα βρει μέσα στις ιστορίες – και στη ζωή του». Οι ιστορίες μπορεί να είναι σκοτεινές, αλλά παραμένουν ανθρώπινες. Και όπως λέει, «ένα τεράστιο κομμάτι του βιβλίου είναι κομμάτια ανθρώπινα – πράγματα που μπορεί ο καθένας να δει στον ίδιο του τον εαυτό».
Η συγγραφή, για τον ίδιο, είναι τρόπος έκφρασης – όχι στόχος. «Ποτέ δεν μπήκα στη διαδικασία να γράψω ιστορίες για να γράψω βιβλίο. Έγραψα επειδή με ενδιέφεραν κάποια πράγματα. Βλέπω κάτι ή ζω κάτι, το βάζω στη “βιβλιοθήκη του μυαλού” μου και κάποια στιγμή αυτά γίνονται ιστορία. Όλα αυτά είναι μια μορφή έκφρασης. Να επικοινωνήσω τη φαντασία μου με το κοινό».
Και όπως όλα δείχνουν, αυτό είναι μόνο η αρχή. «Υπάρχουν διάφορα πρότζεκτ που υπάρχουν στο μυαλό μου εδώ και πολλά χρόνια, τα οποία θα τα ετοιμάσω και θα τα δώσω στο κοινό. Μετά και από μια τέτοια όμορφη αγκαλιά που έδωσε το κοινό στις ιστορίες, νιώθω ότι επιβάλλεται να συνεχίσω με κάποιον τρόπο».
Ο κόσμος του «Κακωσορίσατε» δεν υπόσχεται παρηγοριά – υπόσχεται όμως αλήθεια, έστω και μέσα από τον παραμορφωτικό καθρέφτη της φαντασίας. Ο Ιωάννης Μικρού, με το πρώτο του βιβλίο, ανοίγει την πόρτα σε έναν λογοτεχνικό χώρο όπου το χιούμορ και ο τρόμος συνυπάρχουν, τα οικεία γίνονται αλλόκοτα και η φαντασία αποκτά σάρκα και οστά μέσα σε κάθε σκοτεινή γωνιά ενός σπιτιού που μοιάζει με το δικό μας. Και αυτό, ίσως, είναι το πιο τρομακτικό – και το πιο όμορφο.
Θένια Βασιλειάδου – www.xronos-kozanis.gr
