Είναι το έθιμο. Είναι η παράδοση, που κρατεί χρόνια και χρόνια και η οποία θέλει να προαναγγέλλει την γέννηση και την έλευση του Χριστού στη γη, κατά τρόπο πανηγυρικό, λέγοντας τα κάλαντα από την παραμονή της μεγάλης εορτής των Χριστουγέννων.
Με το έθιμο αυτό γαλουχήθησαν γενεές γενεών, συνεχίζεται και θα συνεχίζεται «εις τον αιώνα τον άπαντα» από τους Χριστιανούς, οι οποίοι κάθε χρόνο τέτοιες μέρες ζουν ανεπανάληπτες στιγμές, προσθέτοντας νέες εμπειρίες στις ήδη υπάρχουσες.
Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος έφθασαν οι Άγιες αυτές ημέρες και ο Τιμολέων ανακάθησε στο ντιβάνι, αφού έμεινε μόνος στο σπίτι, έκλεισε τα μάτια του και άρχισε να γυρνάει πίσω την μηχανή του χρόνου, στα παιδικά και εφηβικά του χρόνια.
Την δεκαετία του 1950, τότε που η Κοζάνη είχε την εμφάνιση της παραδοσιακής επαρχιακής πόλης, με τα δυόροφα σπίτια, τις αυλές, τους κήπους με τα πολύχρωμα λουλούδια και τα ποικίλα δένδρα, τις ξύλινες εξώθυρες, τα χαγιάτια, τα τζάκια, τα πηγάδια, τις αποθήκες, τα υπόγεια και γενικά τους άνετους χώρους.
Τότε, που ο πατέρας του τον πήρε από το χέρι και τον πήγε να διαλέξει τον «τσιώκο» (ξύλινο κατασκεύασμα σε σχήμα σφυριού, για να κροταλίζει τις ξύλινες πόρτες στα κάλαντα) και που την πρώτη χρονιά τον οδήγησε στα σπίτια των συγγενών, για να τους πει τα κάλαντα.
Τότε, που, καθώς αργότερα, στο δημοτικό σχολείο, σχημάτιζε τις πρώτες παρέες του, πήγαινε με τους συμμαθητές του στα σπίτια των δικών τους προσώπων, λέγοντας τα κάλαντα και τονίζοντας ιδιαίτερα τις στροφές:
«… Κουλούρια θα μας δώσουνε και μήλα, γλυκά,
δραχμές και πενηντάλεπτα και κάστανα πολλά.
Ευχαριστώ θα πούμε εμείς σε κάθε νοικοκυρά
να ζήσει και του χρόνου να μας δώσει πιο πολλά…»,
με εναλλακτική στροφή – όταν στο σπίτι κατοικούσε μόνον άνδρας-
«… Σ’ αυτό το σπίτι που ήρθαμε, πέτρα να μη ραγίσει
και ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσει…»,
γεμίζοντας το σακκουλάκι με μουστοκούλουρα, ζαχαρωτά, μήλα, μανταρίνια, κάστανα, κέρματα, μία συγκομιδή κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητη.
Βέβαια, η βαθύτερη σημασία του εθίμου ήταν η ανταλλαγή ευχών τόσο για τις ημέρες εκείνες, όσο και για τις επερχόμενες, ολόκληρο τον χρόνο, καθώς το νέο, χαρούμενο και ελπιδοφόρο γεγονός και μήνυμα της γέννησης, το έδιναν νέα πρόσωπα, παιδιά άδολα και με μέλλον μπροστά τους.
Τότε, που και στο Γυμνάσιο εξακολουθούσε να τηρεί το έθιμο, με κάποιες διαφοροποιήσεις, καθώς είχε επεκτείνει τις γνωριμίες του, με την παράλληλη εγγραφή του στους Προσκόπους και το Κατηχητικό και με τους φίλους του έλεγαν και πάλι τα κάλαντα, τώρα μελωδικά με το:
«… Άγια νύχτα σε προσμένουν με χαρά οι Χριστιανοί
και με πίστη ανυμνούνε, το Θεό δοξολογούνε
μ’ ένα στόμα, μια φωνή, ναι με μια φωνή…».
Τότε, που παραμονή Χριστουγέννων του 1958, τελειόφοιτος πλέον του Βαλταδωρείου Γυμνασίου, με τους συμμαθητές του, είχαν συγκροτήσει πολυμελή χορωδία και με την συνοδεία μουσικών οργάνων (ο Μάρκος Καράτζιας ακορντεόν, οι Κώστας Γκαγκάνας και Γιάννης Μανδραλής κιθάρες, οι Θωμάς Γκιούρης και Νίκος Ζορμπάς τρομπέτα και τύμπανο), είχαν ξεχυθεί στους δρόμους, «χτενίζοντας» την πόλη της Κοζάνης, με μία απρόσμενη και έκτακτη «ατραξιόν», καθώς διερχόμενοι την «Παύλου Μελά», εκλήθησαν από τον υπεύθυνο του Ραδιοφωνικού Σταθμού Ενόπλων Δυνάμεων – που είχε το στούντιο, όπου σήμερα είναι η Λέσχη Αξιωματικών της Φρουράς Κοζάνης – να «πουν» τα κάλαντα και από ραδιοφώνου, χωρίς καμμία «πρόβα», χωρίς μαγνητόφωνα, χωρίς ηχογραφήσεις, αφού ο Σταθμός δεν διέθετε τότε τα απαραίτητα «μέσα», για την λειτουργία του. Όλες οι εκπομπές ήταν «ζωντανές».
Έτσι, το «Καλήν ημέραν Άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας
Χριστού την θείαν γέννησιν να πω στ’ αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει,
οι Ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η φύσις όλη…»
είχε περάσει και από τα «ερτζιανά» κύματα, προς τέρψη και αγαλλίαση όχι μόνο των πολιτών αλλά και των πολυπληθών στρατευμένων παιδιών, καθώς η Κοζάνη ήταν – τότε – η έδρα του Β’ Σώματος Στρατού, με μεγάλη στρατιωτική δύναμη.
Φαίνεται ότι, η εκτέλεση του χριστουγεννιάτικου εκείνου κομματιού είχε επιτυχία και ο υπεύθυνος του Σταθμού παρεκάλεσε τους χορωδούς να εκτελέσουν και κάποιο άλλο χριστουγεννιάτικο. Χωρίς τον παραμικρό ενδοιασμό, έγινε η εκτέλεση: «Της Άγιας Νύχτας» και «Ω, Έλατο»!…
Την στιγμή εκείνη άνοιξε η πόρτα του σπιτιού, ο Τιμολέων ξανάνοιξε τα μάτια, το ονειρεμένο ταξίδι στο παρελθόν διεκόπη απότομα!…
Ίσως συνεχισθεί κάποια άλλη στιγμή!…
Χρόνια πολλά – Καλά Χριστούγεννα!…
Και του χρόνου!…
