«Η καύση απορριμμάτων δεν είναι λύση» αναφέρει ο Janek Vähk αποκλειστικά στον «Χ»
Αποκαλυπτικός εμφανίζεται ο Janek Vähk, Zero Pollution Policy Manager του οργανισμού Zero Waste Europe, μιλώντας αποκλειστικά στο «Χ» και τον Σωκράτη Μουτίδη. Με πολυετή εμπειρία στη χάραξη πολιτικών διαχείρισης αποβλήτων και πόρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο Vähk προειδοποιεί για τους κινδύνους που εγκυμονεί η σχεδιαζόμενη κατασκευή έξι μονάδων καύσης απορριμμάτων για παραγωγή ενέργειας (Waste-to-Energy – WtE) στην Ελλάδα, με επίκεντρο τη μεγάλη μονάδα που σχεδιάζεται στην Κοζάνη.
Ο Vähk, τονίζει πως οι κίνδυνοι που πρέπει να «ξεσκεπαστούν» είναι από τις υπερβολικές υποσχέσεις για «ανάκτηση ενέργειας» μέχρι τον κίνδυνο να μείνει η περιοχή με μια «κληρονομιά ρύπανσης» και οικονομικά βάρη. «Η Κοζάνη μπορεί να γίνει πρωτοπόρος στα μηδενικά απόβλητα ,όχι ο σκουπιδότοπος της Βόρειας Ελλάδας» προειδοποιεί.
«Η καύση βρίσκεται μόλις ένα σκαλί πάνω από την ταφή στην ιεραρχία της ΕΕ, αλλά αυτή η θέση δεν βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα» τονίζει. «Οι μελέτες δείχνουν ότι το οικονομικό και περιβαλλοντικό της κόστος είναι υψηλό, ενώ τα κλιματικά της οφέλη υπερεκτιμώνται. Στην πραγματικότητα, η καύση απορριμμάτων υπονομεύει την ανακύκλωση και την πρόληψη, και η ετικέτα “ανάκτηση” που της αποδίδεται είναι παραπλανητική σε ένα ενεργειακό σύστημα που αποανθρακοποιείται».
Αποκλειστική συνέντευξη του Janek Vähk στον «Χ»
«Κινδυνεύετε να παγιδευτείτε σε ένα σύστημα που υπονομεύει την ανακύκλωση»
Η Κοζάνη κινδυνεύει να μετατραπεί στο ενεργειακό «καμίνι» της Βόρειας Ελλάδας, σύμφωνα με τα όσα λέει ο ο Janek Vähk, Zero Pollution Policy Manager του οργανισμού Zero Waste Europe, ο οποίος μίλησε αποκλειστικά στον «Χ» Κοζάνης για την σχεδιαζόμενη κατασκευή εργοστασίου καύσης απορριμμάτων. Η μονάδα (WtE) θα δέχεται σκουπίδια από πέντε περιφέρειες, θα καίει έως 288.000 τόνους τον χρόνο και υπάρχει κίνδυνος, σύμφωνα με τον Vähk , να δεσμεύσει την περιοχή σε ένα πανάκριβο μοντέλο για δεκαετίες. Οι υποστηρικτές της μιλούν για ανάπτυξη και θέσεις εργασίας·, οι επικριτές της προειδοποιούν για ρύπανση, αποτροπή επενδύσεων και πλήγμα στην ανακύκλωση.
Ο Vähk εκφράζει έντονο προβληματισμό για τον σχεδιασμό έξι μεγάλων εργοστασίων στη χώρα μας: «Η ΕΕ έχει ήδη πλεονάζουσα ικανότητα καύσης, περίπου 60 εκατ. τόνους επιπλέον δυναμικότητας. Η κατασκευή τέτοιων εγκαταστάσεων στην Ελλάδα ενέχει τον κίνδυνο “κλειδώματος”: θα απαιτηθεί μεταφορά απορριμμάτων σε μεγάλες αποστάσεις, θα αυξηθεί το κόστος και θα μειωθεί η ευελιξία για αύξηση της ανακύκλωσης. Η κεντρικοποίηση αφαιρεί πόρους από κοινοτικά συστήματα μηδενικών αποβλήτων και αντιβαίνει στους στόχους της κυκλικής οικονομίας».
Για την Κοζάνη, όπου η μονάδα θα καίει έως 288.000 τόνους RDF/SRF τον χρόνο, ο κίνδυνος είναι ακόμη μεγαλύτερος. «Η καύση σε αυτήν την κλίμακα θα απελευθερώσει μεγάλες ποσότητες CO₂, σωματίδια, NOx, SO₂, βαρέα μέταλλα και διοξίνες. Καμία τεχνολογία φίλτρων δεν εξαλείφει πλήρως αυτούς τους κινδύνους. Επιπλέον, η μεταφορά αποβλήτων από πέντε περιφέρειες θα προσθέσει εκπομπές και ατμοσφαιρική ρύπανση».
Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αναφέρεται στις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (BAT), αλλά χωρίς δεσμευτικά όρια. «Πρόκειται για ασαφείς υποσχέσεις», υπογραμμίζει ο Vähk. «Οι εκπομπές σήμερα παρακολουθούνται μόνο λίγες φορές τον χρόνο, κάτι που δεν αποτυπώνει την πραγματική επιβάρυνση. Δεν υπάρχει υποχρέωση συνεχούς παρακολούθησης, ούτε καταγραφή εκπομπών σε καταστάσεις εκκίνησης ή βλάβης – στιγμές που συχνά είναι οι πιο ρυπογόνες. Χωρίς συνεχή μέτρηση και αυστηρά όρια, οι BAT παραμένουν θεωρητικό πρότυπο και όχι πραγματική εγγύηση προστασίας της υγείας».
Επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες
Ο Vähk φέρνει ως παράδειγμα την εμπειρία άλλων χωρών: «Κοντά σε μονάδες καύσης, οι κοινότητες αναφέρουν συνεχώς οσμές από την αποθήκευση απορριμμάτων, θόρυβο από τη λειτουργία και αυξημένη κυκλοφορία βαρέων οχημάτων. Αυτά επηρεάζουν άμεσα την ποιότητα ζωής και συχνά υποβαθμίζονται στις περιβαλλοντικές μελέτες».
Σχετικά με τον φόβο πολλών κατοίκων ότι η Κοζάνη θα γίνει ο «σκουπιδότοπος της Βόρειας Ελλάδας», απαντά: «Η συγκέντρωση αποβλήτων από πέντε περιφέρειες κινδυνεύει να στιγματίσει την περιοχή και να αποτρέψει βιώσιμες επενδύσεις. Μελέτες στην Ισπανία, τη Γαλλία και την Ολλανδία έχουν βρει τοξική ρύπανση γύρω από μονάδες καύσης, με ρύπους που συσσωρεύονται στο έδαφος, στην τροφική αλυσίδα και στους ανθρώπους».
Αν και η ΣΜΠΕ μιλά για «δημιουργία θέσεων εργασίας», ο Vähk επισημαίνει ότι «οι μονάδες καύσης δημιουργούν έως και δέκα φορές λιγότερες θέσεις εργασίας ανά τόνο αποβλήτων σε σχέση με την ανακύκλωση ή την κομποστοποίηση. Η στροφή προς την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση δημιουργεί περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης και κρατάει τα οφέλη στην τοπική κοινωνία – αρκεί να υπάρχει διαφανής τοπική ιδιοκτησία και διακυβέρνηση».
Σύμφωνα με τον ίδιο, η επένδυση σε WtE κινδυνεύει να μετατραπεί σε «παγιδευμένο περιουσιακό στοιχείο», προειδοποιεί: «Καθώς αυξάνονται τα ποσοστά ανακύκλωσης, θα υπάρχει λιγότερο υπόλειμμα για καύση. Έτσι, νέες μονάδες μπορεί να καταστούν γρήγορα οικονομικά ασύμφορες, αφήνοντας στους φορολογουμένους το βάρος του κόστους».
Το «παράδειγμα» της Κοπεγχάγης δεν είναι λύση για την Ελλάδα
Η μονάδα καύσης απορριμμάτων της Κοπεγχάγης παρουσιάζεται συχνά ως πρότυπο. Όμως, όπως τονίζει ο Janek Vähk, η Δανία έχει από τα υψηλότερα ποσοστά καύσης στην Ευρώπη και συστηματικά αποτυγχάνει να πετύχει τους στόχους ανακύκλωσης. Το εργοστάσιο είναι εξαιρετικά δαπανηρό και για να είναι βιώσιμο χρειάζεται να εισάγει απορρίμματα από άλλες χώρες.
«Αυτό το μοντέλο δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην Ελλάδα» προειδοποιεί. «Αντί να λειτουργεί ως success story, αποκρύπτει τις περιβαλλοντικές και οικονομικές αρνητικές πλευρές της καύσης – και σίγουρα δεν αποτελεί δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει η Κοζάνη» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Εναλλακτικές λύσεις
Αντί για καύση, ο Vähk προτείνει να επενδύσει η Ελλάδα στην πρόληψη, στη χωριστή συλλογή, στην ανακύκλωση και στην κομποστοποίηση. «Για τα υπολείμματα, η Μηχανική Ανακύκλωση και Βιολογική Επεξεργασία (MRBT) είναι μια οικονομικά αποδοτική λύση: ανακτά πολύτιμα υλικά, μειώνει τις εκπομπές μεθανίου και είναι ευέλικτη. Έτσι υποστηρίζεται η μετάβαση σε κυκλική οικονομία».
Κλείνοντας, ο Janek Vähk επισημαίνει ότι υπάρχουν παραδείγματα από την Ευρώπη που δείχνουν τον δρόμο: «Καπάννορι στην Ιταλία, Λιουμπλιάνα στη Σλοβενία, Γκιπουζκόα στην Ισπανία απέρριψαν την καύση και πέτυχαν ανακύκλωση πάνω από 70% με χαμηλότερο κόστος και ισχυρή κοινωνική συναίνεση. Η Κοζάνη μπορεί να γίνει πρωτοπόρος στα μηδενικά απόβλητα και να αποφύγει να δεθεί σε μια ξεπερασμένη λύση που θα στοιχίζει ακριβά για δεκαετίες».
Σωκράτης Μουτίδης – www.xronos-kozanis.gr
