Στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία, αρκετοί συμπολίτες μας έχουν βρεθεί σε δυσχερή θέση σχετικά με τα χρέη τους προς το Ελληνικό Δημόσιο, με αποτέλεσμα αυτό να έχει προχωρήσει σε πράξεις διοικητικής-αναγκαστικής εκτέλεσης κατά των οφειλετών.
Δυστυχώς το φαινόμενο έχει οξυνθεί εσχάτως λόγω της ανεργίας, των μειώσεων μισθών-συντάξεων και της συνεχιζόμενης οικονομικής ύφεσης, με τις περιπτώσεις πολιτών κατά των οποίων έχουν ασκηθεί πράξεις εκτέλεσης να έχει αυξηθεί δραματικά. Στην ημερήσια διάταξη βρίσκονται πλειστηριασμοί ακόμη και πρώτης κατοικίας για χρέη προς το Δημόσιο , δεδομένου ότι η συμφωνία με τους δανειστές έχει προβλέψει όρια προστασίας για την πρώτη κατοικία για όσους έχουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια προς τις τράπεζες, αλλά για τις ληξιπρόθεσμες φορολογικές οφειλές δεν υπάρχει πρόνοια. Έτσι η πρώτη κατοικία από χρέη σε τράπεζες προστατεύεται για ακίνητα αντικειμενικής αξίας έως το ποσό των 180.000 ευρώ που μπορεί και να προσαυξάνεται υπό ορισμένες προϋποθέσεις, αναγκαστικά μέτρα όμως όπως ο πλειστηριασμός λαμβάνονται από την πλευρά του Δημοσίου για χρέη άνω των 500 ευρώ. Ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο είναι ικανά να βγάλουν σε πλειστηριασμό και την πρώτη κατοικία. Σημειώνουμε πάντως εδώ, ότι κατά πληροφορίες, επίκειται κυβερνητική πρωτοβουλία, μετά και το κύμα σφοδρών αντιδράσεων, για πάγωμα των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας και ρύθμιση του θέματος για την πρώτη κατοικία για χρέη προς το Δημόσιο, με ίδια κριτήρια και προϋποθέσεις που ισχύουν και για τα χρέη προς τις Τράπεζες. Παρόλα αυτά ήδη η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων έχει ανακοινώσει πρόγραμμα πλειστηριασμών ακινήτων έως τα μέσα Νοεμβρίου, μεταξύ των οποίων διαμερίσματα, αγροτεμάχια, οικόπεδα και μια ξενοδοχειακή μονάδα στο Κιλκίς, η οποία βγαίνει στο σφυρί με τιμή πρώτης προσφοράς 1,920 εκατ. Ευρώ, οι οποίοι πλειστηριασμοί αναρτώνται στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα στο site της Γ.Γ.Δ.Ε. (www.publicrevenue.gr). Κατά δημοσιογραφικές πληροφορίες δε οι τράπεζες από την πλευρά τους, έχουν ήδη ένα πρώτο πακέτο περίπου 2.000 ακινήτων που σχεδιάζουν να βγάλουν σε πλειστηριασμό.
Στο ν.δ 356/1974 «Κώδικας Εισπράξεων Δημοσίων Εσόδων (Κ.Ε.Δ.Ε) , ορίζονται οι προϋποθέσεις που μπορεί να ακολουθήσει το Δημόσιο για την είσπραξη των χρηματικών απαιτήσεων που οφείλονται σ’ αυτό. Στο άρθρο 2 του ΚΕΔΕ ορίζεται ότι για την είσπραξη των δημοσίων εσόδων απαιτείται νόμιμος τίτλος και σαν τέτοιος κατά την νομολογία θεωρείται «η κατά τους κείμενους νόμους βεβαίωση και ο υπό των αρμοδίων αρχών προσδιορισμός του εισπρακτέου ποσού, του είδους του εσόδου και της αιτίας του οφείλεται». Νόμιμος τίτλος είναι εκείνο το έγγραφο, το οποίο συγκεντρώνει τα στοιχεία του άρθρου 2 του ΚΕΔΕ και δημιουργεί ή πιθανολογεί απαίτηση του Δημοσίου και παρέχει την δυνατότητα σε αυτό να επιδιώξει με την συνδρομή των οργάνων της διοικητικής εκτέλεσης, τη συμμόρφωση του υπόχρεου προς το περιεχόμενο της απαίτησης του (Γνωμ ΝΣΚ 858/1992)
Κατά την ακολουθούμενη διαδικασία, μετά τη βεβαίωση της οφειλής, o Προϊστάμενος της αρμόδιας ΔΟΥ , εκδίδει ατομική ειδοποίηση (άρθρο 4), την οποία, αποστέλλει ταχυδρομικά στον οφειλέτη και στα συνυπόχρεα πρόσωπα. Στην ατομική ειδοποίηση αναφέρονται τα στοιχεία του οφειλέτη, το είδος και το ποσό του χρέους, οι τόκοι , ο αριθμός και η χρονολογία καταχώρισης του χρέους ως δημοσίου εσόδου ή ο τίτλος στον οποίο βασίζεται το χρέος, ο χρόνος και ο τρόπος καταβολής αυτού, η μνεία ότι από την επομένη ημέρα της λήξης της νόμιμης προθεσμίας καταβολής του χρέους και μέχρι την τελική εξόφληση αυτού υπολογίζονται οι τόκοι και το πρόστιμο. Στο άρθρο 9 ορίζονται « Τα αναγκαστικά μέτρα που εφαρμόζονται για την είσπραξη των δημοσίων εσόδων είναι τα εξής: 1) Κατάσχεση κινητών, είτε στα χέρια του οφειλέτη είτε κινητών και απαιτήσεων του, εν γένει στα χέρια τρίτου. 2) Κατάσχεση ακινήτων.
΄Όμως στον πολίτη-οφειλέτη παρέχονται δικαιώματα δικαστικής προστασίας, μέσα άμυνας, εφόσον έχει βάσιμο και νόμιμο λόγο , όπως αυτά κατοχυρώνονται στο άρθρο 20 παρ. 1 του ισχύοντος Συντάγματος. Κατ΄αρχή ο οφειλέτης μπορεί να ασκήσει προσφυγή ή αίτηση ακύρωσης, ενώπιον των Δικαστηρίων κατά της εκτελεστής διοικητικής πράξης (λχ κατά της πράξης επιβολής προστίμου) σύμφωνα με το άρθρο 63 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (ν. 2717/1999).Περαιτέρω μπορεί να ασκήσει το κύριο ένδικο βοήθημα της ανακοπής και αναστολής εκτελέσεως, το οποίο προστατεύει τον ιδιώτη οφειλέτη από το ενδεχόμενο αυθαιρεσίας της Διοίκησης, και στρέφεται κατά εκτελεστών διοικητικών πράξεων, ασκείται μέσα σε ορισμένη προθεσμία και σε περίπτωση διαπίστωσης παράβασης νόμων ή ουσιαστικών πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης, το Δικαστήριο οδηγείται σε μερική ή ολική ακύρωση ή τροποποίηση της. Οι προσβαλλόμενες πράξεις ορίζονται στο άρθρο 217 του ΚΔΔ « 1. Ανακοπή χωρεί κατά κάθε πράξης που εκδίδεται στα πλαίσια της διαδικασίας της διοικητικής εκτέλεσης και, ιδίως, κατά : α) της πράξης της ταμειακής βεβαίωσης του εσόδου, β) της κατασχετήριας έκθεσης, γ) του προγράμματος πλειστηριασμού, δ) της έκθεσης πλειστηριασμού και ε) του πίνακα κατάταξης. Η προθεσμία άσκησης της ανακοπής, (άρθρο 220 ΚΔΔ) όπως αναφέρθηκε και παραπάνω είναι σύντομή ,και ασκείται εντός 30 ημερών για τις περιπτώσεις α, β,δ, ε, και εντός 10 ημερών για την περίπτωση
γ . Επιπρόσθετα δικαίωμα ανακοπής παρέχεται και από το άρθρο 73 του ΚΕΔΕ για τους περιοριστικά αναφερόμενους σε αυτό λόγους ( ενδεικτικά εάν η εκτέλεση εχώρησε βάσει ακύρου τίτλου προς είσπραξη , εάν το χρέος αποσβέστηκε, ή συμψηφίστηκε ή παραγράφτηκε)
Επισημαίνουμε ότι, η άσκηση ανακοπής και η προθεσμία άσκησης της (άρθρο 69 &1 ΚΔΔ) δεν επιφέρουν αναστολή εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης, δηλαδή το Δημόσιο μπορεί να προχωρήσει σε παραπέρα ενέργειες της εκτέλεσης λχ κατάσχεση, πλειστηριασμό, εκτός εάν εκκρεμούσης της ανακοπής ο ανακόπτων υποβάλει αίτηση αναστολής εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης και αυτή γίνει δεκτή.
Από τις αναφερόμενες διατάξεις συνάγεται , ότι η ατομική ειδοποίηση ακολουθεί τη νομότυπη ταμειακή βεβαίωση του χρέους του οφειλέτη του Δημοσίου και αποβλέπει να γνωστοποιηθεί το χρέος και η αιτία του, ώστε να μπορεί αυτός να στραφεί με τα ένδικα βοηθήματα που προβλέπονται (ανακοπή και αναστολή εκτελέσεως) κατά της πράξης ταμειακής βεβαίωσης ή να προβεί στην ρύθμιση του χρέους του (ΣτΕ 29/2010)
Βάσει της διαπλασθείσας νομολογίας μέχρι σήμερα, θέματα που θίγονται παραπάνω , έχουν ερμηνευθεί και κριθεί από τα Δικαστήρια ως ακολούθως (ενδεικτική νομολογία, λήφθηκε από https://lawdb.intrasoftnet.com).
ΣτΕ 3325/2014.Η μη περιέλευση ή η καθυστερημένη περιέλευση της ατομικής ειδοποιήσεως στον οφειλέτη, οδηγεί σε ακύρωση της πράξης εκτέλεσης, εφόσον ο οφειλέτης επικαλεσθεί το γεγονός αυτό. Νομίμως είχε ακυρωθεί η προσβαλλόμενη έκθεση αναγκαστικής κατασχέσεως διότι δεν αποδείχθηκε προηγουμένη περιέλευση στον αναιρεσίβλητο της ατομικής ειδοποιήσεως ή οποιαδήποτε πρόσκληση ή έστω γνώση, εκ μέρους του, του ύψους του χρέους και της αιτίας του .(Συναφείς ΣτΕ 1806/2011,1705/2008,2701/2011,1639/2003).
ΔΕφ ΑΘ 1633/2010. Κρίθηκε από το Δικαστήριο ότι η είσπραξη των απαιτήσεων του ΙΚΑ μπορούσε να επιδιωχθεί με λιγότερο επαχθή μέτρα, όπως κατάσχεση άλλων περιουσιακών στοιχείων της εφεσίβλητης και όχι του βασικού απαραίτητου για τη λειτουργία της ακινήτου, η κατάσχεση, μάλιστα, του οποίου έχει ως αναγκαία συνέπεια την καταγγελία των δανειακών συμβάσεων αυτής από τις τράπεζες, οπότε και απορρίφθηκε και επικυρώθηκε πρωτόδικη απόφαση που είχε κάνει δεκτή την ανακοπή .
ΣτΕ 29/2013.Η μη περιέλευση ή η καθυστερημένη περιέλευση της ατομικής ειδοποίησης στον οφειλέτη οδηγεί σε ακύρωση της πράξης της εκτέλεσης, εφόσον ο οφειλέτης την επικαλεσθεί. Το γεγονός ότι η αναιρεσίβλητη ήταν ομόρρυθμη εταίρος δεν απαλλάσσει το Δημόσιο από την υποχρέωση να της κοινοποιήσει την ατομική ειδοποίηση. Η γνώση του αρχικού χρέους δεν ασκεί εν προκειμένω επιρροή, διότι αυτό δεν ταυτίζεται με το επίδικο. Ορθά ακυρώθηκε η έκθεση αναγκαστικής κατάσχεσης ακινήτου της αναιρεσίβλητης για χρέη ατομικά της και ως ομορρύθμου εταίρου.
ΣτΕ1538/2015 .Για την επιβολή προσαυξήσεων εκπρόθεσμης καταβολής απαιτείται να έχει καταστεί το χρέος ληξιπρόθεσμο. Υποχρέωση της διοίκησης να συμμορφώνεται με τις αποφάσεις που εκδίδονται κατά την διαδικασία παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας και τις προσωρινές διαταγές. Για όσο χρόνο ισχύει προσωρινή διαταγή ή απόφαση αναστολής εκτέλεσης της καταλογιστικής πράξης, νομίμως εκδίδεται ταμειακή βεβαίωση της οφειλής, αλλά αναστέλλεται η λήψη λοιπών μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης(Συναφείς 2599/1998, 2040/2007 Ολ., Τρ. Συμβ. ΣτΕ 60/2006/,77/200).
ΠΠΡ Ρόδου 68/2013.Το κατασχετήριο έγγραφο πρέπει επίσης να περιέχει το ποσό για το οποίο επιβάλλεται η κατάσχεση και μόνο την έννομη σχέση που συνδέει τον καθ` ου η κατάσχεση με τον τρίτο, η οποία αποτελεί την παραγωγό αιτία της οφειλής του τρίτου. Ανακοπή κατά της δήλωσης. Η κατάσχεση δεν επεκτείνεται σε άλλη απαίτηση ή έννομη σχέση εκτός της κατασχεθείσας. Αν ο τρίτος δεν απαντήσει, τεκμαίρεται ότι οφείλει στον οφειλέτη του κατασχόντος δημοσίου. Παραδεκτή η καταδίκη του τρίτου στην καταβολή προς τον ανακόπτοντα του οφειλομένου στον οφειλέτη του ποσού. Ακύρωση ως ανειλικρινούς δηλώσεως λόγω απόδειξης οφειλής από σύμβαση έργου.
ΔΠ Πειραιώς 18/1997.Εν όψει του γεγονότος ότι η αξία του ενός από τα δύο κατασχεθέντα ακίνητα του αιτούντος οφειλέτη είναι επαρκής, ώστε με την δια του πλειστηριασμού εκποίηση του να καλύψει το ποσό του χρέους πλέον προσαυξήσεων και εξόδων, συντρέχει παράβαση της αρχής της αναλογικότητας, σύμφωνα με την οποία το επαχθές μέτρο τη; αναγκαστικής κατάσχεσης πρέπει να είναι ανάλογο με τον εξυπηρετούμενο δημόσιο συμφέρον με αποτέλεσμα να πιθανολογείται ότι θα ευδοκιμήσει η πιο πάνω ανακοπή του αιτούντος και θα ακυρωθεί η ένδικη διοικητική εκτέλεση.
ΔΕΦ Αθ 105/2012.Το Δικαστήριο λαμβάνοντας υπόψη την αιτία και το ύψος των οφειλών του εφεσίβλητου, την σε βάρος του αναγκαστική κατάσχεση της σύνταξης του (ανεξαρτήτως του εάν η παρακράτηση τμήματος της σύνταξης του αφορά διαφορετική οφειλή του προς το Δημόσιο, από εκείνη του ένδικου πλειστηριασμού) και το ότι το πλειστηριαζόμενο ακίνητο αποτελεί τη μοναδική κύρια κατοικία του εφεσιβλήτου, κρίνει ότι η έκδοση του ένδικου προγράμματος έλαβε χώρα καθ’ υπέρβαση των άκρων των ορίων της διακριτικής ευχέρειας του Δημοσίου, αφού δεν αποτελούσε αναγκαίο μέτρο για την επιδίωξη της είσπραξης των οφειλομένων χρεών και κυρίως αντίκειται στις αρχές της χρηστής διοίκησης και της αναλογικότητας.
Με τον νεοπαγή ν. 4336/2015 (ΦΕΚ 94 Α/14-8-2015) θεσπίσθηκε εξαίρεση της κατάσχεσης στα χέρια τρίτου απαιτήσεων από μισθούς , συντάξεις και κάθε είδους ασφαλιστικά βοηθήματα που καταβάλλονται περιοδικά, εφόσον το ποσό αυτών μηνιαία είναι κατώτερο των 1000 ευρώ, η επιβολή κατάσχεσης σε περίπτωση υπέρβασης του εν λόγω ποσού για τα χρέη προς το Δημόσιο επί του ½ του υπερβάλλοντος ποσού των 1000 ευρώ και μέχρι του ποσού των 1500 ευρώ,, καθώς και επί του συνόλου του υπερβάλλοντος ποσού των 1500 ευρώ (άρθρο 31 περ . ε), ενώ προσδιορίστηκε το ακατάσχετο των καταθέσεων σε πιστωτικά ιδρύματα σε ατομικό ή κοινό λογαριασμό μέχρι του ποσού των 1250 ευρώ μηνιαία για κάθε φυσικό πρόσωπο και σε ένα μόνο πιστωτικό ίδρυμα.(άρθρο 31 παρ. 2)
Συμπερασματικά με το άρθρο αυτό, σε ένα ιδιαίτερα δυσχερές κομμάτι του Δικαίου που άπτεται περιουσιακών και προσωπικών δικαιωμάτων των πολιτών συνταγματικά κατοχυρωμένων , θα θέλαμε να τονίσουμε την σημασία ότι ο κάθε οφειλέτης του δημοσίου πρέπει να γνωρίζει τα δικαιώματα που του παρέχει η έννομη τάξη , να συμβουλεύεται τους ειδικούς , και είναι πάμπολλες οι περιπτώσεις, όπως καταδεικνύεται και παραπάνω, που οι παραλείψεις και οι πλημμέλειες του Δημοσίου οδήγησαν τους οφειλέτες σε δικαίωση.
Βασίλης Κανάβας
Δικηγόρος
Υπ. Δρ.Νομικής ΑΠΘ
Email:[email protected]r
