«Κάθε πράγμα στον καιρό του και ο κολιός τον Αύγουστο» λέει η γνωστή παροιμία, όμως πόσοι από εμάς γνωρίζουμε ότι ο κολιός αναπαράγεται τους καλοκαιρινούς μήνες, οπότε δεν θα έπρεπε να επιτρέπεται η αλίευση και η κατανάλωσή του τον Αύγουστο; Η Ελλάδα, όπως και ολόκληρος ο πλανήτης, βλέπει τα ψάρια στις θάλασσές της να μειώνονται σταθερά με τα χρόνια, λόγω της υπεραλίευσης και της παράνομης αλιείας. Τι είναι η υπεραλίευση; Όταν τα αλιεύματα έχουν αλιευθεί και μειωθεί τόσο πολύ που δεν μπορούν να αναπαραχθούν και να διατηρήσουν τον πληθυσμό τους σε ικανοποιητικό επίπεδο, τότε έχουμε υπεραλίευση. Καθώς η κατανάλωση των ψαριών έχει διπλασιαστεί σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες, όλο και περισσότερα αλιευτικά σκάφη χρησιμοποιούν παράνομες ή μη επιλεκτικές μεθόδους ψαρεύοντας πολύ μεγάλες ποσότητες ψαριών αλλά και νεαρά ψάρια που δεν έχουν προλάβει να αναπαραχθούν ούτε μία φορά, οδηγώντας ολόκληρα είδη σε αφανισμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να απειλείται το 93% των αλιευμάτων στη Μεσόγειο από την υπεραλίευση, η οποία καταστρέφει τα θαλάσσια οικοσυστήματα, πλήττει πολλά είδη θαλάσσιων οργανισμών, απειλεί την τροφή μας αλλά και το μέλλον των ψαράδων.
Ένα σημαντικό μέτρο κατά της υπεραλίευσης είναι ο καθορισμός της εποχικότητας αλίευσης. Είναι καλό να έχουμε στο μυαλό μας την περίοδο αναπαραγωγής του κάθε είδους όταν διαλέγουμε τι ψάρι θα φάμε. Ορισμένα ψάρια γεννούν όλον τον χρόνο, όμως η πλειονότητα των ψαριών που ζουν στις ελληνικές θάλασσες αναπαράγονται κυρίως το καλοκαίρι. Για παράδειγμα, η επιτρεπόμενη περίοδος κατανάλωσης του κολιού είναι από το Σεπτέμβριο έως τον Ιούνιο, άρα τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο ο κολιός βρίσκεται σε αναπαραγωγική φάση, οπότε καλό είναι αυτή την εποχή να αποφεύγουμε να αγοράσουμε κολιό, ώστε να μειωθεί η αλίευσή του αυτή την κρίσιμη περίοδο αναπαραγωγής, που έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση του πληθυσμού του.
Ένα άλλο κριτήριο με βάση το οποίο θα πρέπει να αγοράζουμε και να καταναλώνουμε ψάρια είναι το μέγεθός τους, καθώς το μέγεθος μας αποκαλύπτει την ηλικία του ψαριού. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζει με κανονισμό ένα ελάχιστο μήκος στο οποίο πρέπει να αλιεύονται και άρα να καταναλώνονται ορισμένα διαδεδομένα είδη ψαριών. Όπως καταλαβαίνουμε, το να καταναλώνουμε ψάρια που είναι πολύ μικρά και δεν έχουν ακόμη προλάβει να γεννήσουν (γόνοι), είναι ολέθριο για τον πολλαπλασιασμό των πληθυσμών τους. Ωστόσο, το μέτρο αυτό, για την τήρηση του οποίου είναι υπεύθυνα τα λιμεναρχεία, δεν είναι και τόσο αποδοτικό καθώς από μελέτες που έγιναν, βρέθηκε ότι τελικά θα πρέπει να ψαρεύουμε σε μεγέθη μεγαλύτερα από το ελάχιστο μήκος ψαριού που ορίζει ο νόμος.
Από την άλλη, στην Ελλάδα καταναλώνουμε πολύ συγκεκριμένα είδη ψαριών, που είτε υπεραλιεύονται είτε προέρχονται από υδατοκαλλιέργειες.
Οι ειδικοί προτείνουν στους καταναλωτές να μην προτιμούν μόνο τα «δημοφιλή» ψάρια, αλλά να στραφούν στην κατανάλωση και άλλων ειδών, που είναι εξίσου νόστιμα και θρεπτικά.
Μερικές καλές συνήθειες που πρέπει να υιοθετήσουμε είναι:
• Αποφεύγουμε την κατανάλωση αλιευμάτων κάτω από το επιτρεπόμενο ελάχιστο μέγεθος και δεν παραγγέλνουμε γόνους στα εστιατόρια.
• Αποφεύγουμε την κατανάλωση ψαριών κατά την εποχή της αναπαραγωγής τους.
• Δεν αγοράζουμε ψαρικά των οποίων η αλιεία και εμπορία απαγορεύεται. Στην Ελλάδα απαγορεύεται η αλιεία πίνας (όστρακο), πετροσωλήνα (δίθυρο μαλάκιο), λευκού καρχαρία και καρχαρία προσκυνητή.
• Προστατεύουμε τα απειλούμενα είδη και δεν καταναλώνουμε ψάρια των οποίων τα αποθέματα απειλούνται, όπως για παράδειγμα ο ερυθρός τόνος, ο ξιφίας, ο γαλέος, ο ροφός και οι καρχαρίες.
Σε καμία περίπτωση όλα τα παραπάνω δε σημαίνουν πως πρέπει να μειώσουμε την κατανάλωση ψαριών ή να μην απολαμβάνουμε τα αγαπημένα μας θαλασσινά. Η φράση «προσέχουμε για να έχουμε» εδώ έχει πολύ μεγάλη σημασία. Η υιοθέτηση και μόνο μερικών καλών συνηθειών μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την κατάσταση στις θάλασσές μας.
Η Βούλα Αγραφιώτη είναι M.Sc. Γεωπόνος Επιστήμης και Τεχνολογίας τροφίμων Α.Π.Θ., Πιστοποιημένη Εκπαιδευτής ΕΦΕΤ
