Με αφορμή τις δηλώσεις του νέου Υπουργού Παιδείας για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών θα γίνει λόγος για το θεσμό της αξιολόγησης στο δημοτικό σχολείο. Η εκπαιδευτική αξιολόγηση μπορεί να ορισθεί ως η συστηματική και οργανωμένη διαδικασία, κατά την οποία συστήματα, διεργασίες, άτομα, πλαίσια ή αποτελέσματα ενός εκπαιδευτικού μηχανισμού εκτιμούνται με βάση προκαθορισμένα κριτήρια και μέσα και προκαθορισμένους σκοπούς (Δημητρόπουλος 1998).
Η πρώτη σχετική νομοθετική ρύθμιση για την αξιολόγηση έγινε το 1895 για τους εκπαιδευτικούς της πρώτης βαθμίδας με την καθιέρωση του θεσμού των Επιθεωρητών που είχε ως στόχο τον περιορισμό των αυθαιρεσιών της τοπικής διοίκησης. Ο θεσμός αυτός διατηρήθηκε μέχρι το 1982 με ορισμένες αλλαγές στην πάροδο των ετών και είχε θετικά και αρνητικά στοιχεία.
Με τον νόμο 1304/82 καταργείται ο θεσμός του Επιθεωρητή και καθιερώνεται ο θεσμός του Σχολικού Συμβούλου ο οποίος έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα και όχι αξιολογικό. Έκτοτε δεν υφίσταται κάποιο οργανωμένο σύστημα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, ενώ δύο προσπάθειες για καθιέρωση της αξιολόγησης το 2002 και το 2013 δεν υλοποιήθηκαν κυρίως λόγω ατολμίας της κεντρικής διοίκησης. Με τον νόμο 2986/2002 η αξιολόγηση συνδεόταν με τη μονιμοποίηση, τη βαθμολογική εξέλιξη με βάση τρία κριτήρια: α) την επιστημονική κατάρτιση του εκπαιδευτικού, β) τη διδακτική ικανότητα, γ) την ενδοσχολική και εξωσχολική συμπεριφορά. Στο ΠΔ152/2013 προβλεπόταν καθιέρωση της αξιολόγησης με πέντε βασικά κλιμακωτά κριτήρια: 1) το εκπαιδευτικό περιβάλλον, 2) το προγραμματισμό και προετοιμασία της διδασκαλίας, 3) τη διεξαγωγή της διδασκαλίας και αξιολόγηση των μαθητών, 4) την υπηρεσιακή συνέπεια και επάρκεια, 5) τα τυπικά προσόντα.
Για τη σωστή διαμόρφωση της εκπαιδευτικής αξιολόγησης πρέπει αρχικά να καθορίσουμε ποιό θα είναι το όραμα του νέου Σχολείου. Τι σχολείο θέλουμε; Η δημιουργία ενός δημοκρατικού σχολείου που θα προσφέρει σε όλα τα παιδιά την ανάπτυξη της κριτικής και δημιουργικής σκέψης, θα προάγει τις αξίες, θα ενδυναμώνει την εθνική ταυτότητα στα πλαίσια του 21ου αιώνα και θα αξιοποιεί τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών, είναι οι στόχοι ενός τέτοιου Σχολείου.
Το πρώτο βήμα για μια ολοκληρωμένη πρόταση για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, είναι η καθιέρωση της αυτοαξιόλογησης της σχολικής μονάδας. Η αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας θα μπορούσε να γίνει με τα παρακάτω κριτήρια: α) τα μέσα και πόρους του σχολείου, β) το κλίμα, γ) τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα και διαδικασίες, δ) την διοίκηση του σχολείου. Η αυτοαξιολόγηση βοηθά στη δημιουργία πνεύματος συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευτικών και οδηγεί στην αυτοβελτίωση μετά την επισήμανση τυχόν παραλείψεων και ανάληψη δράσεων για την αντιμετώπιση αυτών. Ο νόμος 3848/2010 κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση στον τομέα της αυτοαξιολόγησης.
Στη συνέχεια οι εκπαιδευτικοί θα αξιολογούνται από ένα εξωτερικό σώμα αξιολογητών, οι οποίοι θα ορίζονται έπειτα από διαγωνισμό του Υπουργείο Παιδείας με αντικειμενικά κριτήρια τύπου ΑΣΕΠ. Οι αξιολογητές θα αξιολογούν τους εκπαιδευτικούς με την παρακολούθηση της διδασκαλίας τους στις τάξεις σε ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο και θα ενημερώνουν τους αξιολογούμενους για αυτό. Ως πεδία της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών μπορούν να οριστούν: α) ο σχεδιασμός και η προετοιμασία της διδασκαλίας σε συνάρτηση με το βαθμό αντίληψης των δυνατοτήτων των μαθητών, β) το παιδαγωγικό κλίμα στην τάξη και η οργάνωση της τάξης, γ) η συμμετοχή των μαθητών κατά τη διάρκεια της μάθησης, δ) η γενικότερη υπηρεσιακή επάρκεια του εκπαιδευτικού και η συνεργασία με τους γονείς, ε) η προσμέτρηση των τυπικών προσόντων και της επιστημονικής ανάπτυξης του εκπαιδευτικού. Στους παραπάνω παράγοντες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι τοπικές και γεωγραφικές ανισότητες της κάθε περιοχής με βάση ορισμένα κριτήρια διότι διαμορφώνουν διαφορετικές συνθήκες για τους εκπαιδευτικούς.
Εν κατακλείδι, στα πλαίσια της εξωστρέφειας και της ανταγωνιστικότητας, η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών οφείλει να έχει κυρίως διαμορφωτικό χαρακτήρα και να έχει ως πρώτιστο στόχο τη βελτίωση και επιμόρφωση του εκπαιδευτικού, την ανατροφοδότηση του εκπαιδευτικού έργου, και να μην οδηγεί στη δημιουργία αρνητικού κλίματος για το φόβο της τιμωρίας του αξιολογούμενου.
Χρήστος Κανάβας
Δάσκαλος- Yπ. Διδάκτωρ ΕΚΠΑ
