Του Κώστα Καραμάρκου, Συμβούλου Στρατηγικής & Συνιδρυτή του ΙΔΜΕλ
Το Ινστιτούτο Δίκαιης Μετάβασης Ελλάδος από το 2021 με απόφαση της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής και Αστικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει επιλεγεί ως ένα από τα βασικά μέλη της Ομάδας Εργασίας της Πλατφόρμας Δίκαιης Μετάβασης (JTP) (core member of the Just Transition Platform (JTP) Working Group), για την χάραξη της Οριζόντιας Στρατηγικής των Ενδιαφερομένων Μερών σε επίπεδο ΕΕ. Έκτοτε συμμετέχει ενεργά & αφιλοκερδώς ως ΑΜΚΕ στις δράσεις της Επιτροπής ως φορέας της Κοινωνίας των Πολιτών για την Ελλάδα.
Στο πλαίσιο των εργασιών του ΙΔΜΕλ προετοιμάζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μια σημαντική δράση που θα καταγράφει τον βαθμό εμπλοκής των τοπικών κοινωνιών στις δράσεις της Δίκαιης Μετάβασης.
Πιο συγκεκριμένα:
Δράση 6 – Μεθοδολογία για τη μέτρηση της ποιοτικής συμμετοχής των ενδιαφερομένων στη Δίκαιη Μετάβαση και τη διαδικασία υλοποίησης του Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης
- Αντικείμενο προς υποστήριξη
Ο κανονισμός για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (άρθρο 11, παράγραφος 3) προβλέπει τη συμμετοχή εταίρων στην προετοιμασία και την εφαρμογή των σχεδίων Δίκαιης Μετάβασης, παραπέμποντας έτσι στο άρθρο 8 του κανονισμού για τις κοινές διατάξεις (ΚΚΔ)6. Το άρθρο 8 θεσπίζει την αρχή της εταιρικής σχέσης για την προετοιμασία και την εφαρμογή της Συμφωνίας Εταιρικής Σχέσης και των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων για τα σχετικά ταμεία και υποδεικνύει τις σχετικές ομάδες εταίρων που πρέπει τουλάχιστον να συμπεριληφθούν στη διαδικασία. Λόγω της γενικής φύσης των κανόνων στον ΚΚΔ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εισαγάγει τον αποκαλούμενο Κώδικα Συμπεριφοράς για την Εταιρική Σχέση κατά την προηγούμενη περίοδο χρηματοδότησης, ο οποίος περιλαμβάνει ένα σύνολο λεπτομερέστερων κανόνων για το επίπεδο συμμετοχής των εταίρων που ισχύουν επίσης για τη συμμετοχή εταίρων στο πλαίσιο του ΤΔΜ. Αυτός ο Κώδικας Δεοντολογίας αναθεωρείται επί του παρόντος από τη DG REGIO.
Οι εμπλεκόμενοι στην Ομάδα Εργασίας της Δράσης 6 και από την ευρύτερη κοινότητα του Προγ.Δίκαιης Μετάβασης (ΠΔΜ) δηλώνουν τακτικά ότι πιστεύουν ότι οι ισχύοντες κανόνες του κανονισμού ΔΜ, όπως και ο Κώδικας Δεοντολογίας, είναι συχνά υπερβολικά αφηρημένοι, δεν προσδιορίζουν με σαφήνεια τις απαιτήσεις και επομένως δεν διασφαλίζουν ολοκληρωμένη συμμετοχή στην πράξη. Δεν περιλαμβάνουν συγκεκριμένους δείκτες και επομένως δεν επιτρέπουν τη μέτρηση της πραγματικής συμμετοχής των ενδιαφερομένων συνολικά στη διαδικασία. Ταυτόχρονα, οι διαχειριστικές αρχές των προγραμμάτων πολιτικής συνοχής δήλωσαν ότι θεωρούν τους κανόνες ως υπερβολικά λεπτομερείς και δημιουργούν πρόσθετο φόρτο χωρίς προστιθέμενη αξία. Ως εκ τούτου, οι ρόλοι των εμπλεκομένων στην εφαρμογή των επιχειρησιακών προγραμμάτων Just Transition θα πρέπει να καταστούν σαφέστεροι, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων συμμετοχής στις επίσημες επιτροπές προγραμμάτων τους.
-
Στόχοι της δράσης
Στόχος της δράσης 6 είναι η ανάπτυξη ενός μηχανισμού παρακολούθησης που θα επιτρέπει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μετρήσει την ποιοτική συμμετοχή των ομάδων ενδιαφερομένων (μεταξύ άλλων συνδικαλιστικών οργανώσεων και ευάλωτων ομάδων) στη διαδικασία Δίκαιης Μετάβασης. Η δράση θα πρέπει επίσης να εξετάζει την αποτελεσματική σύνδεση μεταξύ των πολιτικών σε εθνικό/περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και εκείνων της ΕΕ.
Ταυτόχρονα, ο καθορισμός συγκεκριμένων δεικτών θα μπορούσε να βοηθήσει τόσο τις διαχειριστικές αρχές του Προγράμματος Δίκαιης Μετάβασης (ΠΔΜ) όσο και τους εταίρους να εντοπίσουν βασικές πτυχές μιας επιτυχημένης συμμετοχής των ενδιαφερομένων. Προκειμένου να επιτευχθεί επαρκές επίπεδο διαφάνειας, θα πρέπει να ζητηθεί από τις διαχειριστικές αρχές να αναφέρουν τα αποτελέσματα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή – βοηθώντας τις να εντοπίσουν τις προκλήσεις και τα κενά στη συμμετοχή των ενδιαφερομένων στην εφαρμογή των ΠΔΜ. Ταυτόχρονα, οι εταίροι θα πρέπει να είναι σε θέση να παρέχουν ανατροφοδότηση (σε ένα συνεχώς επαναλαμβανόμενο κύκλο).
3. Αποτελέσματα
Το αποτέλεσμα αυτής της δράσης θα περιλαμβάνει μια λίστα ελέγχου με σύστημα βαθμολόγησης για την ποιοτική συμμετοχή των ενδιαφερομένων. Η λίστα ελέγχου θα περιλαμβάνει ποιοτικές διαδικαστικές πτυχές (π.χ. επαρκές χρονοδιάγραμμα, δυνατότητες παροχής ανατροφοδότησης και τον αντίκτυπό της στο ΠΔΜ) καθώς και εκείνες που είναι ειδικές για τους θεσμική λειτουργία των ενδιαφερομένων (π.χ. ειδικούς δείκτες για ευάλωτες ομάδες, κοινωνικούς εταίρους, πανεπιστήμια και τοπικές κυβερνήσεις) οι οποίες θα πρέπει να λαμβάνουν επαρκώς υπόψη τον ρόλο τους στην αξιοποίηση των κονδυλίων. Ο μηχανισμός θα πρέπει να επιτρέπει ένα ορισμένο επίπεδο ευελιξίας και να εξετάζει διάφορους τύπους εταίρων που συχνά διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών.
-
Εφαρμογή
Τα μέλη της ΟΕ θα μορφοποιήσουν μια λίστα με όλες τις σχετικές πτυχές που θα πρέπει να μετρώνται στο μέλλον με βάση τις υπάρχουσες βέλτιστες πρακτικές, καθώς και τα παραδείγματα αναποτελεσματικών πρακτικών. Είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη οι ενδιαφερόμενοι ειδικού χαρακτήρα για τις περιφέρειες, τα διαφορετικά επίπεδα δραστηριότητας σε διάφορα μέρη της ΕΕ και οι γνώσεις/ικανότητες των δημόσιων διοικήσεων, ενώ παράλληλα λαμβάνονται πλήρως υπόψη διαφορετικοί τύποι πολυεπίπεδης διακυβέρνησης (εξασφαλίζοντας έτσι μια σύνδεση μεταξύ της τοπικής, περιφερειακής και εθνικής διάστασης).
Η ετερογένεια των εμπλεκόμενων ενδιαφερομένων ενέχει έναν ορισμένο κίνδυνο που μπορεί να ξεπεραστεί με τη συλλογή ποιοτικών/ποσοτικών δεδομένων (π.χ. μια επισκόπηση των σχετικών εταίρων και πληροφορίες για το πώς/αν συμμετείχαν στο παρελθόν). Μια έρευνα θα μπορούσε να κοινοποιηθεί μεταξύ των μελών της ομάδας, τα οποία με τη σειρά τους θα ζητήσουν από τα μέλη τους να παράσχουν σχόλια. Στην ιδανική περίπτωση, οι ενδιαφερόμενοι από όλα τα κράτη μέλη θα απαντήσουν.
Τα δεδομένα θα μπορούσαν στη συνέχεια να συγκεντρωθούν και να χρησιμοποιηθούν για την από κοινού εργασία σε λύσεις που βελτιώνουν την κατάσταση και για τις δύο πλευρές. Αυτό θα περιλαμβάνει την αξιολόγηση των εταίρων που θεωρούνται σχετικοί και ταυτόχρονα τη συζήτηση με τις διαχειριστικές αρχές τι θα ήταν εφικτό για αυτές και πώς η κατάσταση θα μπορούσε να βελτιωθεί χωρίς σημαντική αύξηση του διοικητικού φόρτου.
-
Συμμετοχή ενδιαφερομένων πλευρών
Θα συμμετέχουν όλοι οι τύποι εταίρων που αναφέρονται στο άρθρο 8 του ΚΚΔ και εκπρόσωποι των διαχειριστικών αρχών σε εθνικό ή/και περιφερειακό επίπεδο. Θα εμπλακούν οι διαχειριστικές αρχές, δεδομένου ότι θα είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή των ΠΔΜ. Επιπλέον, θα επιτευχθεί ολοκληρωμένη συμμετοχή όλων των σχετικών εταίρων όπως, ενώσεων τοπικής αυτοδιοίκησης, οργανισμών της κοινωνίας των πολιτών, περιβαλλοντικών οργανισμών, ακαδημαϊκού κόσμου, εργοδοτών και εργαζομένων (όπως το ETUC).
-
Αναμενόμενος αντίκτυπος της δράσης
Ο προγραμματισμένος μηχανισμός παρακολούθησης και η λίστα ελέγχου θα βοηθήσουν τις Διαχειριστικές Αρχές στην εφαρμογή του ΠΔΜ για να εντοπίσουν πτυχές που σχετίζονται με επαρκή συμμετοχή των εταίρων και, επομένως, με την αίσθηση της «συνευθύνης». Ταυτόχρονα, μια ουσιαστική συνεισφορά από τους σχετικούς εταίρους διασφαλίζει ότι τα ταμεία θα παρέχουν προστιθέμενη αξία για όλους.
Μολονότι η συμμετοχή των ενδιαφερομένων δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να περιορίζεται σε μια «άσκηση ελέγχου πλαισίου», η προγραμματισμένη λίστα ελέγχου θα μπορούσε έτσι να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνδέονται με τις συχνά περίπλοκες διαδικασίες. Επιπλέον, θα βοηθούσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην προσπάθειά της να μετρήσει συνολικά τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων και να διασφαλίσει ότι εφαρμόζεται η αρχή της εταιρικής σχέσης.
-
Εμπλεκόμενα μέλη της Ομάδας Εργασίας δράσης 6
Επικεφαλής δράσης: Michael Schmitz (CEMR)
Συνεισφέροντες: Miłosława Stępień (CEE Bankwatch Network), Radostina Primova (CSD), Patrizia Bussi/Flore De Pauw (ENSIE), Clotilde Clark-Foulquier (FEANTSA), Ovidiu Cimpean/Cristina Badescu (Ρουμανικό Υπουργείο), Ludovic Foulet Corinna Zierold (IndustriAll), Κωνσταντίνος Καραμάρκος (Just Transition Institute Greece), Θεοδώρα Ζαχαριά (Greek Task Force for Just Transition Fund of the Management Unit SA).
Η Ομάδα Έργου της Δράσης συνεχίζει τις εργασίες της για την παράδοση του πλήρους περιεχομένου της στην ΕΕ και την εν συνεχεία εφαρμογή της, καλύπτοντας ένα σημαντικό κενό στη διαδικασία παρακολούθησης των αποτελεσμάτων εφαρμογής των Προγραμμάτων Δίκαιης Μετάβασης.
Για πληροφορίες και εγγραφές ως μέλη στο ΙΔΜΕλ σύμφωνα με το καταστατικό του, παρακαλούμε απευθύνεστε στο [email protected], υπόψιν κου Μιχαηλίδη Ηλία.
