Κατά έναν επιεικώς παράλογο και ανεξήγητα διαχρονικό τρόπο οι περισσότεροι από εμάς, ανεξαρτήτως ηλικίας, επαγγέλματος και κοινωνικοοικονομικής ένταξης, θυμόμαστε τον εαυτό μας σε όλη τη σχολική ζωή να προετοιμάζεται για τις πανελλαδικές εξετάσεις! Από το γυμνάσιο ήδη, για να μην πω νωρίτερα, με περισπούδαστο ύφος και διεκδικώντας όσκαρ προνοητικότητας και διορατικότητας συμβουλεύουμε τα παιδιά και μαθητές μας να προσέξουν αυτό το κομμάτι, επειδή θα τους χρειαστεί μετά, να δώσουν έμφαση στο άλλο, επειδή θα το συναντήσουν σίγουρα στο λύκειο, να εξασκηθούν πάση θυσία στην απομνημόνευση, γιατί στο τέλος οι εξετάσεις είναι γραπτές, και φυσικά να περιθωριοποιήσουν πνευματικές δραστηριότητες ή γνωστικές δεξιότητες που δε σχετίζονται με την περιβόητη τρίτη λυκείου.
Σχετικά με τις πανελλαδικές εξετάσεις, με το πριν και το μετά, θα μπορούσαμε να απαριθμήσουμε μύθους και να απασφαλίσουμε αλήθειες που δεν έχουν τελειωμό: «Καθορίζουν όλη σου τη ζωή», λες και αγνοούμε το πόσο εύκολα πλέον μεταβάλλεις την ακαδημαϊκή σου πορεία ή και ολόκληρη την επαγγελματική σου υπόσταση· «είναι οι σημαντικότερες εξετάσεις στη ζωή σου», παραλείποντας όμως τον τόσο κρίσιμο χρονικό προσδιορισμό «έως τώρα» που υποκρύπτεται, αλλά είναι διαρκώς παρών· «είναι απίστευτα δύσκολες και προκαλούν άγχος», ενώ η υπόλοιπη ζωή είναι στρωμένη με ροδοπέταλα και γεμάτη δικαιοσύνη, αξιοκρατία και ίσες ευκαιρίες· «είναι η πιο δύσκολη περίοδος της ζωής σου», αλλά ευτυχώς πολύ σύντομα τα παιδιά συνειδητοποιούν την αληθινή διάσταση των πραγμάτων· «αν περάσεις εκεί που θέλεις, έχεις εξασφαλίσει τη ζωή σου», αγνοώντας είτε ενσυνείδητα είτε όχι πόσα παιδιά «επιτυχόντα» στις εξετάσεις αδιαφόρησαν για τη σχολή τους ή αποφοίτησαν κακήν κακώς χωρίς να ασχοληθούν ουσιαστικά ή αντιθέτως πόσα παιδιά «αποτυχόντα» στράφηκαν σε επιλογές πολύ πιο αποτελεσματικές τόσο επαγγελματικά όσο και ψυχοσυναισθηματικά.
Δεν έχουν καμία αξία οι πανελλαδικές εξετάσεις; Δεν είναι δόκιμο να υποστηριχθεί κάτι τέτοιο, μιας και ορίζουν ένα σημαντικό σταυροδρόμι στη ζωή δεκαοκτάχρονων εφήβων. Καθορίζουν αρκετά πράγματα, στην πορεία τους, στις επιλογές τους, στην ιεράρχηση προτεραιοτήτων. Είναι ένα πρώτο στοίχημα στη ζωή που ανοίγεται μπροστά τους. Έχει τεθεί ένας σαφής στόχος και έχει, συνήθως, καταβληθεί μια μεγάλη έως τεράστια προσπάθεια να εκπληρωθεί. Ενδεχομένως, έχουν αγγίξει τα σωματικά και πνευματικά όριά τους επιδιώκοντας να κατακτήσουν τον πολυπόθητο στόχο. Αλλά έως εκεί! Ακόμη κι αν δεν τον πετύχουν, τίποτα δεν έχει χαθεί όχι μόνο επειδή είναι ακόμη δεκαοκτώ χρόνων, αλλά κυρίως επειδή η όποια αποτυχία έχει διδακτικό χαρακτήρα (αν έχεις μοχθήσει πραγματικά) και οι εναλλακτικές ιδίως στην εποχή μας παρέχονται πλουσιοπάροχες. Αυτές οι εξετάσεις είναι μια πρώτη σημαντική μάχη, αλλά όχι ολόκληρος ο «πόλεμος». Είναι σαν την πρώτη αγωνιστική ημέρα σε μαραθώνιο πρωταθλήματος, που όχι μόνο έχει μόλις αρχίσει, αλλά στην πραγματικότητα δεν τελειώνει ποτέ.
Τελευταίος λόγος αφιερωμένος στους, κατά κανόνα πολύ πιο αγχωμένους, γονείς: αν φιλοσοφήσουμε στα της παιδείας και ευρύτερα σε όλα τα κοινωνικά φαινόμενα, θα συμφωνήσουμε ότι τα παιδιά είναι, σχεδόν πάντα, «τα τελευταία που φταίνε». Η τεκμηρίωση της αθωότητάς τους δεν είναι επί του παρόντος, αλλά συνδέεται στενά με τη συγκεκριμένη περίοδο της ζωής τους. Εάν η αγωνία που νιώθουν τούτες τις μέρες είναι απόλυτα εύλογη, το άγχος που το γονεϊκό περιβάλλον προκαλεί, είναι ό,τι πιο κατακριτέο στην όλη κατάσταση. Τολμώ να ισχυριστώ ότι κανένα παιδί δε γεννιέται αγχωμένο. Γίνεται όμως και μάλιστα τόσο έντονα και νοσηρά, όταν οι γονείς, που κατά βάση έχουν καλοπροαίρετες διαθέσεις, προσεγγίζουν «το τέρας των εξετάσεων» σαν να μην υπάρχει αύριο, δεν αναγνωρίζουν τις αληθινές δυνατότητες των παιδιών τους, αρνούνται να αφουγκραστούν τα νεανικά τους θέλω, εγείρουν υψηλές απαιτήσεις από αυτά ή -καθόλου σπάνια- όταν μέσα από τα ίδια τους τα παιδιά επιθυμούν να καλύψουν προσωπικά απωθημένα ή συμπλέγματα. Είναι σαφώς προτιμότερο και απείρως υγιέστερο οι πανελλαδικές εξετάσεις να αποτελέσουν μια σπουδαία ευκαιρία ώστε να ενδυναμωθούν οι σχέσεις γονιών και παιδιών και να ισχυροποιηθούν οι δεσμοί εμπιστοσύνης ανάμεσά τους…
