Το Εξωκκλήσι των Αγ. Σαράντα Μαρτύρων(Αη-Σαράντης), βρίσκεται στη κορυφή του ομωνύμου λόφου της συνοικίας Ηπειρώτικα στα βορειοανατολικά της πόλης μας κι ανήκει στον Ι.Ναό Αγ. Δημητρίου. Χτίστηκε το 1931 από ηπειρώτες μαστόρους-πετράδες του νομού Ιωαννίνων εγκατεστημένους στην περιοχή το 1929-1930.
Είχε μικρό σχετικά προαύλιο, διότι ο λόφος είναι κατάσπαρτος από γκρίζες λείες πέτρες-βράχια όμοια μ’ αυτά του Αη-Λια, στον απέναντι βορειοδυτικό λόφο. Στα νοτιοδυτικά του χώρου αυτού, ανάμεσα σε κατηφορικά μυτερά βράχια, υπάρχει πολυβολείο τσιμεντένιο, σχεδόν αθέατο, απομεινάρι του τελευταίου πολέμου.
Από τις διηγήσεις της μητέρας μου, στη δεκαετία το 1950, χωρίς να έχει κανένα άλλο βοηθητικό κτίσμα, εξωτερικά γύρω του, το δωρικό απέριττο αυτό εκκλησάκι, όχι μεγαλύτερο από 60τ.μ, έδινε την εντύπωση μικρού μοναστηριακού Ναού, με μικρή καμπάνα κρεμασμένη δυτικά, σε αυτοφυές δεντράκι, έξω απ’ την είσοδό του.
Ήταν κάτασπρο, καθαρό, σαν τα λευκά περιστέρια που πετούσαν γύρω του. Πολλές κυρίες και δεσποινίδες της περιοχής ανηφόριζαν τα απογεύματα στο λόφο και το φρόντιζαν. Και όταν, μάλιστα, ο καιρός ήταν καλός, έπαιρναν μαζί τους κολατσιό, όπου μετά την περιποίηση του ναϊσκου, κάτω απ’ το δεντράκι με την καμπάνα, έτρωγαν τραγουδώντας πάνω στα απλωμένα στρωσίδια τους.
Πολλές χρονιές, σύμφωνα με την μητέρα μου, κάποιες οικογένειες της γειτονιάς μου στα Ηπειρώτικα, όπως και η δική μου, προτιμούσαν να γιορτάσουν την Ανάσταση του Κυρίου στον Αη-Σαράντη. Από την ώρα που το αποφάσιζαν, η ψυχική αγαλλίαση τους ήταν ξεχωριστή. Ο πατέρας μου, μετά τη σχετική άδεια, φρόντιζε για διαθέσιμους ιερέα και ψάλτη, κυρίως συνταξιούχους, και τους ανέβαζε στο εκκλησάκι. οι υπόλοιποι ανηφόριζαν το μονοπάτι στο λόφο, με μόνο οδηγό το φεγγάρι, αν έβγαινε ή με φαναράκια LUX. Μέσα στο ναϊσκο ήταν μισοσκότεινα, όμως τα πρόσωπά τους έλαμπαν στο φως των καντηλιών και των κεριών. Έψελναν όλοι μαζί το : ” Κύματι θαλάσσης…” και κάπου μέσα απ’ το μικρό Ιερό φαινόταν μια σπίθα φωτός, που γινόταν σιγά σιγά φλόγα και έβλεπαν “εξαστράπτοντα” το Χριστό, ελπίδα όλων.
Ο γέροντας ιερέας μπροστά στο Άγιο Βήμα με θωριά γεμάτη υπερκόσμια γαλήνη και αγάπη, κρατούσε σταυρωτά τις λαμπάδες και με σταθερή φωνή καλούσε όλους : “Δεύτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός και ασπάσθε Χριστόν τον αναστάντα εκ νεκρών”.
Όμως εκείνο που τους προσέδιδε μεγαλύτερη κατάνυξη ήταν η Ανάσταση (όχι στο ύπαιθρο, λόγω καιρού). Έψελναν “την Ανάστασιν Σου Χριστέ Σωτήρ…”, ακολουθούσε το Εωθινό Ευαγγέλιο που αναφέρεται στην Ανάσταση του Χριστού, όπως την πρωτοείδαν οι μυροφόρες γυναίκες και ακούγονταν απ’ όλους το “Χριστός Ανέστη”. Τι γλυκειά μελωδία…Κατόπιν το “άρατε πύλας” και στη συνέχεια η λειτουργία, η οποία τελείωνε με το “Χριστός Ανέστη” στα χείλη όλων και τις κυρίες να φροντίζουν ν’ ανταλλάσσουν πασχαλινά καλούδια με το τσούγκρισμα των αυγών.
Ο πατέρας μου επέστρεφε τον γέροντα και τον ψάλτη στο σπίτι τους, ενώ οι υπόλοιποι κατηφόριζαν σιγά σιγά το μονοπάτι κρατώντας αναμμένες λαμπάδες, φυλάγοντάς τες από το βουνίσιο αεράκι, με το ανέσπερο φως της Αναστάσεως, ευλογία για το σπίτι, και αναφέροντας με ευχαρίστηση την ευχή του γέροντα ιερέα μετά τη θερμή υποδοχή που του έκαναν ” Θα κάμουμι κι φέτου μιαν Αναστασ’ π’ θα τ’ θυμούστι ολ’ “. Και έτσι γινόταν.
Το 1960 αφού ισοπεδώθηκε και ευρύνθηκε ο αύλειος χώρος κτίστηκε και νέο τσιμεντένιο, βυζαντινού ρυθμού εκκλησάκι. Υπάρχει εικόνισμα της Αγίας Μαρίνας όπου την ημέρα της γιορτή της, 17 Ιουλίου, τελείται Θεία Λειτουργία και ακούγεται από ψηλά, ο ήχος της καμπάνας λες κατεβαίνει απ’τον ουρανό.
Μέσα στη δεκαετία του 1950 και μετά, ο λόφος στην ανατολική πλαγιά κυρίως, δεντροφυτεύτηκε με πεύκα, έγινε περίφραξη όλης της περιοχής για προστασία, από μέρους του Δήμου και ορίσθηκε φύλακας των νεαρών φυτών, τον οποίο ενίοτε, ο παππούς μου, καλούσε για “ένα νερό” στο σπίτι μας και αντάλλασσαν εμπειρίες για τα φυτά. Είναι τα πεύκα που στολίζουν και σήμερα το δασάκι.
Ν.Λ
