Ο Αθανάσιος Μανακίτσας, παιδοψυχίατρος μιλάει για την ψυχολογική πλευρά αντιμετώπισης του κορωνοϊου COVID – 19 και για το ρόλο της ψυχικής υγείας στην αντιμετώπιση των διαφόρων προβλημάτων υγείας. Η θετική σκέψη είναι σύμμαχος σε κάθε πρόβλημα και ενισχύει την άμυνα του οργανισμού μας απέναντι σε οτιδήποτε αρνητικό.
- κ. Μανακίτσα βρισκόμαστε σε μία κρίσιμη κατάσταση ως χώρα με όλα όσα ακούγονται και συμβαίνουν όσον αφορά τον κορωνοϊό.
Αρχικά θα ήθελα να μου πείτε πως επηρεάζει την ψυχολογία του κόσμου όλα αυτά που ακούει και διαβάζει γι’ αυτήν την επιδημία , όπως έχει χαρακτηριστεί;
H πραγματικότητα είναι πως η καθημερινότητα όλων έχει αλλάξει σημαντικά καθώς ο φόβος και η αγωνία κυριαρχεί σε συνδυασμό με την άγνοια ή την ημιμάθεια. Σημαντικός παράγοντας είναι και η συνεχή ροή ειδήσεων, από επίσημα και ανεπίσημα μέσα, κοινωνικά δίκτυα, προσωπικές γνώμες του καθενός ειδικού και μή και φυσικά την γνωστή ελληνική δεξιότητα του να τα ξέρουμε και να έχουμε γνώμη για όλα. Και το παράδειγμα είναι δίπλα μας στην Ιταλία όπου με την ίδια ακριβώς φιλοσοφία με εμάς κατέληξαν σε μια πολύ δύσκολη και δυσάρεστη κατάσταση.
- Πως μπορούμε να το διαχειριστούμε ένα τόσο σημαντικό θέμα που αφορά την υγεία μας;
Η διαχείριση ενός τέτοιου ζητήματος δεν είναι εύκολη καθώς είναι κάτι πρωτόγνωρο για όλους ακόμη και για τους επαγγελματίες υγείας. Η ενημέρωση από έγκυρα μέσα και επιστημονικό προσωπικό και το να ακολουθούμε τους κανόνες που τίθενται από τις αρχές και τους κεντρικούς διαχειριστές, είναι η καλύτερη λύση χωρίς να ακούμε τρομολαγνικές φωνές και απόψεις που διασπείρονται καθημερινά παντού. Υπάρχουν άνθρωποι με γνώσεις και ευθύνη που ενημερώνουν στα επίσημα μέσα ενημέρωσης.
- κ. Μανακίτσα θεωρείτε πως η πρόληψη και η σωστή ενημέρωση για τη λήψη μέτρων για κάθε είδους ίωση πρέπει να ξεκινά από την αρχή της σχολικής χρονιάς;
Νομίζω πως είναι αυτονόητο καθώς θα μπορούσε να μας γλυτώσει από πολλές δυσκολίες. Για παράδειγμα με την έναρξη των σχολείων, να γίνεται ενημέρωση των γονέων όσον αφορά την διαχείριση των παιδιών σε σχέση με την προσέλευση στο σχολείο ώστε να προλαβαίνουμε καταστάσεις πριν ακόμη δημιουργηθούν.
- Πιστεύετε πως η γνώση κάνει ένα άτομο έτοιμο να αντιμετωπίσει την κατάσταση ή φέρνει νευρώσεις και ποιες; Πως μπορούν να αντιμετωπιστούν;
Όταν γνωρίζεις τι συμβαίνει, γνωρίζεις και πως να προλάβεις ή να αντιμετωπίσεις την κατάσταση. Για το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού λειτουργεί θετικά καθώς όσο και αν τους δυσκολέψει μια κατάσταση θα έχουν δημιουργήσει στρατηγικές αντιμετώπισης. Υπάρχει όμως ένα ποσοστό του πληθυσμού που εμφανίζει διάφορες ψυχικές διαταραχές όπως αγχώδεις, συναισθηματικές, φοβίες, διαταραχές προσωπικότητας, υποχονδρίαση, όπου η διαχείριση θα πρέπει να γίνεται προσεκτικά από άτομα που έχουν γνώση για την στήριξή τους. Το να βιώνουμε άγχος έως κάποιο βαθμό λόγω καταστάσεων δεν είναι παθολογικό. Ίσα ίσα που επιφέρει εγρήγορση για την αντιμετώπιση και την προστασία μας. Όταν όμως αυτό μας κάνει δυσλειτουργικούς και δεν μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα τότε γίνεται παθολογικό και χρήζει αντιμετώπισης. Η σωστή ενημέρωση και η ψυχραιμία είναι όπλο απέναντι σε όσα ζούμε αυτές τις ημέρες στην χώρα μας.
- Ποια θα πρέπει να είναι η στάση των γονέων απέναντι στα παιδιά που νοσούν ή αυτών που έχουν συμπτώματα και εκδηλώνουν φόβους;
Καταρχήν θα έλεγα ότι είναι σημαντικό να συμπεριληφθούν όλα τα παιδιά ανεξαιρέτως αν νοσούν ή όχι. Το πρώτο βασικό βήμα είναι να ενημερωθούν οι γονείς όσο καλύτερα γίνεται για ότι συμβαίνει. Κατόπιν να καθίσουν να μιλήσουν στα παιδιά όσο πιο απλά γίνεται ανάλογα με την ηλικία τους και να καλύψουν όλες τις απορίες των παιδιών. Είναι σημαντικό να μάθουν από τους γονείς και όχι από τρίτους. Ειλικρίνεια και ψυχραιμία είναι απαραίτητη κατά την συζήτηση. Απλή γλώσσα, όχι ορολογίες, όχι πανικός, όχι αποφυγή ερωτήσεων. Ρωτήστε τα παιδιά πως αισθάνονται, τι νομίζουν ότι θα γίνει, τι γνωρίζουν, αν νοιώθουν ότι απειλούνται. Αυτό θα βοηθήσει στον καθορισμό του τρόπου συζήτησης. Να είστε καθησυχαστικοί, να πείτε την αλήθεια, χωρίς όμως να τα τρομοκρατήσετε. Μιλήστε για την πρόληψη και μη κάνετε παρατηρήσεις με κακό τρόπο πχ αν δεν έπλυνε αμέσως τα χέρια ή αν ακούμπησε κάτι που δεν έπρεπε. Όλα πρέπει να γίνουν με ηρεμία.
- Ζούμε σε μια κοινωνία που συντηρούνται οι φόβοι και γιατί;
Οι περισσότεροι φόβοι οφείλονται στην άγνοια, στην ημιμάθεια, στην παραπληροφόρηση, που δυστυχώς εξαπλώνονται συνεχώς μέσα από δίκτυα όπου κανένας έλεγχος, κανόνας και μέτρο δεν υπάρχει.
- Πως μπορούν οι γονείς να αντιμετωπίσουν τον εγκλεισμό με τα παιδιά τους στο σπίτι;
Καθώς δόθηκε ειδική άδεια στους γονείς, είναι ευκαιρία για δημιουργικό χρόνο και δημιουργία σχέσεων των μελών της οικογενείας. Αν είναι δυνατόν μην αλλάξετε την ρουτίνα τους. Θα σηκωθούν πρωί, θα ντυθούν με τα ρούχα τους θα πάρουν πρωινό, και αν μπορείτε κάντε σχολείο στο σπίτι. Κρατείστε ακόμη και διαλείμματα σαν να είστε στο σχολείο. Το μεσημέρι θα σχολάσουν, θα φάνε και μετά παιγνίδι. Υπάρχουν απίστευτες δραστηριότητες που μπορείτε να κάνετε στο σπίτι αρκεί μια μικρή αναζήτηση στο διαδίκτυο. Ένας περίπατος οικογενειακός, μια βόλτα σε ανοιχτό χώρο για παιγνίδι, ποδηλατάδα, συνάντηση σε μικρές ομάδες 2-3 παιδιών, με προσοχή φυσικά, είναι θεμιτά. Όχι κλειστά μέρη, όχι πολυκοσμία, όχι χώροι που δεν υπάρχει έλεγχος, όχι βόλτες σε σπίτια φίλων. Μπορεί το παιδί να μην πάθει κάτι, αλλά μπορεί να γίνει μέσο μετάδοσης σε ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο. Η διατήρηση μιας καθημερινότητας με μικρές αναγκαστικά αλλαγές ρουτίνας είναι η καλύτερη λύση στην παρούσα φάση έως ότου επανέλθουμε στην φυσιολογικότητα.
- Οι γονείς που απευθύνονται σε εσάς για παρόμοια ζητήματα των παιδιών τους, για ποια συμπτώματα ανησυχούν; Είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν;
Η αλήθεια είναι πως οι περισσότεροι γονείς ζητήσανε βοήθεια για τους ίδιους και όχι για τα παιδιά κυρίως στην διαχείριση της καθημερινότητας και το πως να μιλήσουν τα παιδιά. Σε γενικές γραμμές θεωρώ ότι οι γονείς τα έχουν πάει αρκετά καλά και παρά τις δυσκολίες, δεν είχαμε κάποια ιδιαίτερα προβλήματα ή τουλάχιστον δεν υπέπεσαν στην αντίληψή μου.
- Ποια συμβουλή θα δίνατε στον κόσμο αυτήν την περίοδο ώστε να αποφύγουμε περιστατικά πανικού και υπερβολικών αντιδράσεων;
Ο πανικός, ο υπερβολικός φόβος και η άγνοια δεν έχει κανένα αποτέλεσμα στην διαχείριση γενικότερα καταστάσεων κρίσεων. Ακούστε και μάθετε ότι χρειάζεστε από ανθρώπους εξειδικευμένους στο αντικείμενο και όχι από τις συζητήσεις του πεζοδρομίου. Ακόμη και αν ασθενήσει κάποιος από εμάς οι πιθανότητες σοβαρών προβλημάτων είναι λίγες. Πρόληψη και ψυχραιμία είναι ο τρόπος για μια διέξοδο με ασφάλεια από τα όσα συμβαίνουν.
- Ποια συμβουλή θα δίνατε στον κόσμο που θεωρούν ότι δεν χρειάζεται να συμβουλεύονται επιστήμονες της ειδικότητάς σας για θέματα που αφορούν τα παιδιά τους και τους ίδιους;
Δεν χρειάζονται όλα τα προβλήματα των παιδιών την ανάγκη διαχείρισης από ειδικούς. Από την άλλη δεν γεννάται κανένας γονέας και δεν υπάρχει σχολή γονέων. Άρα πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία ανάλογα πάντα και με το τι αντιμετωπίζει η κάθε οικογένεια. Εμείς εμπλεκόμαστε σε καταστάσεις όπου κινδυνεύει να χαθεί ο έλεγχος, καταστάσεις που η διαχείριση είναι δύσκολη, υπάρχουν ψυχικά ή άλλα ψυχιατρικά προβλήματα, νευροαναπτυξιακές διαταραχές, που απαιτούν ιδιαίτερη αντιμετώπιση. Σε μια χώρα που η οικογένεια ακόμη κρατάει και είναι σημαντικό κομμάτι της ζωής των παιδιών δημιουργούνται αυτοματισμοί και στρατηγικές πολύ βοηθητικές για τα παιδιά. Η ενημέρωση των γονέων από ημερίδες που γίνονται, ενημερωτικές εκπομπές κ.α είναι αρκετά για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών των παιδιών και ο συμβουλευτικός μας ρόλος, είναι πάντοτε διαθέσιμος σε όποιον το επιθυμεί.
Στέκομαι στο πως οι γονείς προσπαθούνε για το καλύτερο σχετικά με τα παιδιά τους και τους εαυτούς τους και πως ενδιαφέρονται να βρούνε λύσεις. Όλα είναι ζήτημα σωστής ενημέρωσης. Το μήνυμα αισιοδοξίας σας μας δίνει δύναμη. Σας ευχαριστώ πολύ , που μέσα στο φόρτο αυτών των δύσκολων ημερών, ανταποκριθήκατε στο κάλεσμά μου να μιλήσετε στον κόσμο.
