Ο πρωτοψάλτης του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Νικολάου Κοζάνης Αναστάσιος Καγκαράς και οι δεκάδες μαθητές του (μέλη του συλλόγου ‘’ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΑΙ’’ και του Ωδείου ‘’Καγκαρά’’) πραγματοποίησαν (18-12-2016) συναυλία με εκκλησιαστικούς ύμνους και παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα κάλαντα (με συνοδεία μουσικών οργάνων) στο Πνευματικό Κέντρο Βελβεντού. Την εκδήλωση διοργάνωσε ‘’η Φιλόπτωχος αδελφότητα κυριών Βελβεντού’’.
Η ενδιαφέρουσα αυτή μουσική εκδήλωση περιελάμβανε δύο μέρη.
Στο πρώτο μέρος ακούσαμε και απολαύσαμε εκκλησιαστικούς ύμνους με άρτια εκτέλεση από το χορό υπό τη διεύθυνση του κ. Καγκαρά. Όσοι γνωρίζουν τον τρόπο του ψάλλειν του πρωτοψάλτη, την εμμονή του στο ρυθμό και στην ακριβή εκτέλεση των γοργών και των δίγοργων, διαπίστωσαν για μια ακόμα φορά την ικανότητα (μέσα από πολλή διδασκαλία) του Αναστασίου Καγκαρά να περνά στους μαθητές του αυτήν την απαραίτητη λεπτομέρεια, που όμως δίνει στους ύμνους ζωντάνια και ανόρθωση (σαν να σηκώνονται οι ύμνοι ψηλά) κάνοντας πιο εύληπτο το θεολογικό περιεχόμενό τους. Να το πω κι αλλιώς. Ακούς, δεν ενοχλείσαι, δε βαριέσαι και δεν αποκοιμιέσαι, εισάγεσαι (όσο αυτό μπορεί να συμβεί) στο νόημα των ψαλλομένων.
Οι εκκλησιαστικοί ύμνοι του πρώτου μέρους: ‘’Υπόδεξαι Βηθλεέμ’’ (Και νυν. Αίνοι 30ης Νοεμ., Ήχος πλ. δ’.). ‘’Μη στύγναζε Ιωσήφ’’ (Και νυν. Αίνοι 22ας Δεκ. Ήχος πλ. α’.). ‘’Βηθλεέμ ετοιμάζου’’ (Ιδιόμελο, Α’ Ώρας Χριστουγέννων. Ήχος πλ. δ’.). ‘’Εξεπλλήττετο ο Ηρώδης’’ (Ιδιόμελο Θ’ Ώρας Χριστουγέννων. Ήχος βαρύς.). ‘’Σήμερον γεννάται’’ (Δοξαστικό Θ’ Ώρας Χριστουγέννων. Ήχος πλ. β’.). ‘’Δεύτε ίδωμεν πιστοί. Τι θαυμάζεις Μαριάμ. Ο αχώρητος παντί’’ (Καθίσματα Όρθρου των Χριστουγέννων). ‘’Χριστός γεννάται, δοξάσατε’’. (Καταβασίες Χριστουγέννων). ‘’Μεγάλυνον ψυχή μου. Μυστήριον ξένον’’ (Θ’ Ωδή των Καταβασιών των Χριστουγέννων. Ήχος α’.). ‘’Δόξα εν υψίστοις’’ (Καλοφωνικός ύμνος. Ήχος πλ. β’. Ποίηση και σύνθεση του Γεωργίου Τσατσαρώνη).
Το δεύτερο μέρος περιείχε παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Τη χορωδία συνόδευσε η ορχήστρα μαθητών του Ωδείου Καγκαρά με τα παρακάτω μουσικά όργανα. Βιολί: Προδρομία Αντωνίου. Κιθάρα: Αθανάσιος Καρασίμος. Πλήκτρα, σαντούρι, κανονάκι και κλαρίνο: Αλέξανδρος Σγούρος. Κρουστό: Ιωάννης-Νεκτάριος Καγκαράς. Παιδιά, συγχαρητήρια. Καλή πρόοδο και στις μουσικές σπουδές σας.
Τα παραδοσιακά κάλαντα του δεύτερου μέρους: ‘’Άναρχος Θεός’’ (Βυζαντινά κάλαντα Χριστουγέννων). ‘’Σαράντα μέρες’’ (Θρακιώτικα κάλαντα Χριστουγέννων). ‘’Χριστούγεννα-πρωτοούγεννα’’ (Μωραΐτικα κάλαντα Χριστουγέννων). ‘’Άγιος Βασίλης έρχεται’’ (Φούρνων Ικαρίας, κάλαντα Πρωτοχρονιάς).
Ο Αναστάσιος Καγκαράς (μαθητής του Αθανασίου Πέτα) μέσα στη μεγάλη χορεία των πρωτοψαλτών και δασκάλων του εκκλησιαστικού βυζαντινού μέλους, μαζί μ’ αυτούς, διασκορπισμένοι στα πέρατα της γης, επιτελούν πολύ αξιόλογο έργο, που ξεπερνά το αναλόγιο που διακονούν.
Με όχημα τη φωνητική μουσική αρδεύουν με τις μελωδίες τους τον κόσμο όλο. Και όχι μόνο. Γιατί η ψαλτική τέχνη δεν είναι μουσική αυτόνομη και αδιάφορη προς το ποίημα. Υπηρετεί το στίχο. Προσπαθεί να αναδείξει το νόημά του. Επιδιώκει να κάνει βατά τα ακατάληπτα στο νου θεολογικά ποιητικά αριστουργήματα των υμνογράφων, σ’ αυτόν (πιστό ή μη) που τα ακροάται. Δεν είναι μόνο τα λογικά επιχειρήματα, είναι και η μουσική σε συνδυασμό με το λόγο (κι ίσως αυτός ο συνδυασμός περισσότερο) που μπορούν να αλλάξουν τον άνθρωπο και τον κόσμο.
Έτσι, για παράδειγμα, ενώ ‘’Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει…’’ (Κοντάκιον των Χριστουγέννων) κι αυτό δε χωράει στο μυαλό του ανθρώπου, διότι ‘’Ακατάληπτον εστί, το τελούμενον εν σοι…’’ (Μεγαλυνάριον της Υπαπαντής), με το σεντόνι της μουσικής γραφής και της ορθής φωνητικής εκτέλεσης έρχεται όλο αυτό να απλωθεί ως χάρη στο εσωτερικό της ανθρώπινης ύπαρξης και να κάνει μεθεκτό το ακατάληπτον. Γι’ αυτό και προτρέπει: ‘’Δεύτε ίδωμεν πιστοί, πού εγεννήθη ο Χριστός’’ (Κάθισμα των Χριστουγέννων).
Φορείς αυτού του μεγαλείου είναι όσοι υπηρετούν την ψαλτική τέχνη. Μέσα σ’ αυτούς ο Αναστάσιος Καγκαράς, οι μαθητές του μικροί και μεγάλοι, άνδρες και γυναίκες (όπως τις είδαμε στη χορωδία), οι εκατοντάδες και χιλιάδες ψάλτες και μαθητευόμενοι στα αναλόγια και στις σχολές στην Ελλάδα και ανά τον κόσμο.
Πέρα από όλα αυτά έχουμε τη διακονία και προβολή της ελληνικής γλώσσας (τα ποιητικά αριστουργήματα των ύμνων είναι γραμμένα στα ελληνικά) στη μεγάλη της ιστορική διαδρομή, την οποία φορές (κι είναι πολλές αυτές) το ελληνικό κράτος έρημο κι απρόσωπο, (‘’τι να φταιν οι εκπρόσωποι – οι έρημοι κι απρόσωποι’’, όπως λέει κι ο Δ. Σαββόπουλος) αδυνατεί (ή δεν θέλει) να δει, να αξιολογήσει και να αξιοποιήσει τη δυναμική της. Η γλώσσα και η μουσική μπορούν να οδηγήσουν στη διέξοδο από τα αδιέξοδά μας.
Κι ενώ η ορχήστρα έπαιζε, η χορωδία έψαλλε, μεταφέροντας χαρά, τα κάλαντα:
Άναρχος Θεός καταβέβηκε
και εν τη Παρθένω κατώκησεν.
Ερουρέμ, Ερουρέμ, Ερουρέμ
χαίρε Δέσποινα.
Βασιλεύς των όλων και Κύριος
ήρθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι.
Άγιος, Άγιος, Άγιος υπάρχεις και Κύριος.
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρετε,
τάξεις των Αγγέλων ευφραίνεσθε.
Χερουβείμ, Χερουβείμ. Χαίρε,
χαίρε Παναγία Δέσποινα. (Κάλαντα Βυζαντινά).
Καλά Χριστούγεννα!
π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας
παπαδάσκαλος
20-112-2016
