Το κείμενο δημοσιεύτηκε πριν από ένα χρόνο για πρώτη φορά.
Ο τρύγος στην Κοζάνη ήταν πάντα µια ξεχωριστή υπόθεση. Ανέκαθεν η σχέση των Κοζανιτών µε το αµπέλι, το κρασί και το τσίπουρο ήταν µοναδική, καθώς δε νοείτο Κοζανίτης νοικοκύρης πλούσιος ή φτωχός που δεν είχε κρασί και τσίπουρο για κέρασµα στο σπίτι του.
O τρύγος αποτελούσε μια οικογενειακή, κυρίως, υπόθεση, σύμφωνα με την παράδοση στην πόλη μας. Επιστρατεύονταν, όμως και φίλοι γιατί τα σταφύλια έπρεπε να μαζευτούν σε πολύ λίγο χρόνο.
Ο Λάζαρος Κουζιάκης είναι από τους ανθρώπους που προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανή την παράδοση του τρύγου.
“O τρύγος στην Κοζάνη ήταν το μεγαλύτερο πανηγύρι της πόλης, καθώς συμμετείχαν όλοι οι Κοζανίτες. Είναι ενδεικτικό πως στα 15.000 στρέμματα αγροτικής έκτασης που είχε η Κοζάνη τα 10.000 στρέμματα ήταν αμπέλια. Δεν υπήρχε σπίτι χωρίς αμπέλια, χωρίς κρασί και τσίπουρο. Αυτό ήταν το πιο ευγενές ποιόν. Κάποιος μπορεί να μην είχε χωράφια, αλλά αμπέλι είχε” θυμάται ο κ. Κουζιάκης.
Αξίζει να σημειώσουμε πως παλιότερα ο τρύγος είχε συγκεκριμένες ημερομηνίες που γινόταν. Και αυτό γιατί όπως εξηγεί ο κ. Κουζιάκης “παλιότερα, για να γίνει τρύγος στην Κοζάνη, έπρεπε να πάρει απόφαση το Δημοτικό Συμβούλιο και να ορίσει ημέρα για κάθε περιοχή. Μια μέρα η Σκ’ ρκα, μια μέρα τα Κρεββατάκια, ο Τσαϊπούνης, η περιοχή Αγίου Αθανασίου, Παναγίας, οι Κυδωνιές κ.ο.κ. Αυτό γινόταν γιατί οι αγροφύλακες έπρεπε να είναι σε εγρήγορση εκείνες τις μέρες, ώστε να προφυλάξουν από τυχόν ζημίες από κοπάδια κτλ. Όσοι άφηναν τα αμπέλια αργότερα από την ημερομηνία είχαν και την ευθύνη”.
Τάσα Σιόμου: Όλα τα φτωχικά σπίτια στην Κοζάνη γίνονταν αρχοντικά, καθώς ήταν νοικοκυρεμένα χάρη στα αμπέλια
Τη μοναδική σχέση των Κοζανίτων με τον τρύγο είχε μοιραστεί μαζί μας και η Τάσα Σιόμου, ακριβώς πριν από ένα χρόνο.
«Όλα τα φτωχικά σπίτια στην Κοζάνη γίνονταν αρχοντικά, καθώς ήταν νοικοκυρεμένα χάρη στα αμπέλια. Όλοι είχαμε περίπου 2 στρέμματα αµπέλια. Έτσι είχαμε το κρασί της χρονιάς και εννοείται το τσίπουρο. Σπάνια οι παραγωγοί τους τα εµπορεύονταν, συνήθως έπιναν στις γιορτές, άλλωστε ήταν δεινοί πότες ιδιαίτερα στη Σκ’ ρκα, ίσως και σε όλη την παλιά Κοζάνη» αφηγείται η κ. Σιόμου.
«Έβγαζαν ακόµη το πετιµέζι από το οποίο έκαναν γλυκά, όπως οι µουστόπιτες. Ερχόταν να συµπληρώσει το αµπέλι αυτή την άποψη που είχε ο λαϊκός κόσµος ότι αν ρίξουµε τα ξύλα και πάρουµε κι ένα ντέγκι (σ.σ. τουρκική λέξη που σημαίνει δέμα) αλεύρι, θα τον βγάλουμε το χειµώνα. Εγώ θα συµπλήρωνα και με το κρασί και το τσίπουρο» ανέφερε η κ. Σιόμου.
Ο τρύγος ένα πανηγύρι
«Ο τρύγος ήταν παλιά ένα πανηγύρι. Τρυγούσαν διαφορετικές µέρες, παρότι ορίζονταν µια µέρα, γιατί αλληλοβοηθιούνταν, καθώς ερχόταν συγγενείς, φίλοι, γείτονες. Από αυτή τη γιορτή θυµάµαι αυτό που συνεχίζουµε και σήµερα το φαγητό του τρύγου. Κιφτέδις µι κροµµύδ’ σε σνιά τεράστια για να επαρκέσει. Έπιναν κρασί από την προηγούμενη χρονιά και τραγουδούσαν τραγούδια του τρύγου. Είχαν αγάπη µεταξύ τους, οµόνοια, υποστήριξη στα καλά και στα κακά. Νοµίζω ότι και το κρασί ήταν ένα στοιχείο για να τους ενώσει» διηγείται το πανηγύρι του τρύγου η Τάσα Σιόμου.
Αµπέλι, µια δύσκολη δουλειά
«Με τα καλάθια από το πρωί όλη µέρα τρυγούσαν τα αµπέλια. Εννοείται βιολογικά κρασιά. ∆εν ράντιζαν µε κανένα χηµικό, παρά µόνο θειάφι και γαλαζόπετρα και πρόσεχαν το αµπέλι όλο το χρόνο, γιατί θέλει πού δουλειά µε βάση το κλάδεµα. Θέλει πολύ δουλειά το αμπέλι και εξ’ ου και η παροιµία ‘καληµέρα αµπέλι, καλώς τον τεµπέλη’, όταν δεν το επισκέπτονταν ο ιδιοκτήτης για να το φροντίσει».
Το κοκκινέλι
«Το χαρακτηριστικό των Κοζανίτικων αµπελιών ήταν πως είχαν πολλές ποικιλίες, δεν ήταν εξειδικευµένα, όπως ακούµε cabernet και merlot και µόνο από αυτά κάνουν κρασιά. Ήταν και επιτραπέζια και ξινόµαυρο για το κρασί και µε αυτή την ποικιλία γινόταν το κοκκινέλι το Κοζανίτικο, το καλύτερο κρασί».
Επµέλεια- φωτογραφίες: ∆ηµήτρης Στραβού
